Κατάγεται από την Αθήνα, όπου γεννήθηκε το 1922. Στη ΣΣΕ εισάγεται στις 29 Οκτωβρίου 1939 και εντάσσεται με την κήρυξη του πολέμου «..προσωρινώς στο Στρατό με το βαθμό του Ανθυπασπιστού εις το Πεζικό δυνάμει του ΑΝ 2817/1941…».
Τα ενδιαφέροντα από το μητρώο του τον φέρουν κατ’ αρχήν να εκτελεί«..μίαν πολεμικήν πτώσιν την 30-10-1943 εις ΣΑΜΟΝ δι’ αλεξιπτώτου εντός εχθρικής περιοχής εν καιρώ πολέμου…του επετράπη όπως συνέλθη εις α΄ γάμον μετά της εις α΄ τοιούτον συνερχομένης…ετέθη εις αυτεπάγγελτον αποστρατείαν … ΦΕΚ 375/6-10-67…κατετάγη την 20-7-74…λόγω της κηρυχθείσης γενικής επιστρατεύσεως…απελύθη την 29-7-74…» με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη.
Ανακαλείται στη μεταπολίτευση το Διάταγμα αποστρατείας του, καθ’ όσον κρίθηκε ότι η έξοδός του εκ της υπηρεσίας έγινε λόγω αντίθεσής του προς τη δικτατορία και προάγεται σε διάφορες φάσεις σε αντιστράτηγο ενώ συγχρόνως του απονέμεται ο τίτλος του επιτίμου.
Στο Δροσογιάννη δεν χρειαζόταν ούτε ο βαθμός του αντιστράτηγου ούτε ο τίτλος του επιτίμου. Είχε αποστρατευτεί το 1967 και έκτοτε δεν υπηρέτησε στο στρατό. Η πρώτη αποκατάσταση της 19-8-1974 ήταν αρκετή.
Ήταν μέλος των ΄΄Ελεύθερων Ελλήνων΄΄. Συνελήφθη και εξορίστηκε.
Στη συνέντευξή του μελανό σημείο είναι ό,τι λέει για τον Καρούσο, όπως αντίστοιχα και ο Καρούσος στη δική του συνέντευξη για το Δροσογιάννη. Εκτιμάται πως είναι από τους ΄΄συνήθεις΄΄ καυγάδες των στρατηγών, πλην όμως εδώ οι αλληλοκατηγορίες είναι κάπως σοβαρές. Αλλά και η ηλικία τους όταν εκτοξεύονται είναι σχετικά προχωρημένη.
Ο Δροσογιάννης με το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία αναλαμβάνει υπό τον Παπανδρέου τα καθήκοντα του αναπληρωτή ΥΕΘΑ και ασκεί ουσιαστικά εκείνα του υπουργού. Γνώστης του χώρου των Ενόπλων Δυνάμεων, παρ’ ότι δεν υπηρέτησε με ανώτατο βαθμό σε επιτελεία, κυριαρχεί από την πρώτη στιγμή επί των στρατιωτικών, όπως και ο Χαραλαμπόπουλος, ο Κουρής, ο Βασιλειάδης και ο Αποστολάκης αργότερα.
Μνημονεύονται όλοι τους επειδή υπήρξαν μόνιμοι στρατιωτικοί, στη δικτατορία διώχθηκαν και μεταπολιτευτικά χρησιμοποιήθηκαν σε θέσεις υφυπουργών εθνικής άμυνας, πάντα όμως με υπουργό πολιτικό (εκτός του Χαραλαμπόπουλου που ήταν από τους πρώτους υπουργούς του ΠΑΣΟΚ και είχε προδικτατορικά διατελέσει μέλος του κοινοβουλίου με την Ένωση Κέντρου).
Τα στοιχεία για τον Αντώνη Δροσογιάννη προέρχονται, από αντίγραφο φύλλο μητρώου του.
……………………………………………………………………………
-. Στρατηγέ κουβεντιάζουμε για το πότε μπήκατε στη σχολή ευελπίδων, πότε βγήκατε σαν αξιωματικός και με δυο λόγια για την σταδιοδρομία σας
Δ. Περιληπτικά. Λοιπόν εγώ μπήκα στη σχολή ευελπίδων το 1939 και βγήκα την ημέρα του πολέμου δευτεροετής εύελπις. Βάση του οργανισμού έπρεπε να πάω έμπεδα – τότε δεν λέγανε κέντρα εκπαιδεύσεως, λέγανε έμπεδα. Πήγα λοιπόν στα έμπεδα ως εκπαιδευτής. 28 Οκτωβρίου έγινε ο πόλεμος όπως θυμάσαι. Τον Νοέμβριο είχαμε παρουσίαση των Δωδεκανήσιων εθελοντών και θελήσανε τότε να συγκροτήσουνε ένα σύνταγμα, το οποίο και συγκρότησαν. Επήγα λοιπόν εγώ ως εκπαιδευτής τους μαζί με άλλους έντεκα, δώδεκα ευέλπιδες δευτέρας πήγαμε στο σύνταγμα Δωδεκανήσων ως εκπαιδευτές. Όταν λοιπόν το σύνταγμα εξεπεδεύθη ένα – δυο μήνες, θεωρήθη ικανοποιητική εκπαίδευση και επρόκειτο να λάβει μέρος στις επιχειρήσεις. Παρουσιάστηκα εγώ, που δεν ήμουνα αρχαιότερος από τους άλλους ευέλπιδες, στον διοικητή του συντάγματος και τον παρακάλεσα να ακολουθήσουμε εμείς με το σύνταγμα, πράγμα το οποίο ο συνταγματάρχης μου είπε, ο αντισυνταγματάρχης Νικολάου ήτανε διοικητής, μάλιστα πρέπει να ήτανε απόστρατος του ’35 και επανελθών τότε, μου είπε λοιπόν ότι, «Δεν μπορείτε βάση του νόμου». Και τον παρακάλεσα «Κάντε μας …», του λεω, «… ξέρω ‘γω, κάτι να γίνουμε να ‘ρθουμε, δεν μπορεί να εκπαιδεύσουμε τους φαντάρους και να μην έρθουμε στον πόλεμο, ενώ το σύνταγμα θα πάει στον πόλεμο. Είναι σαν να φοβόμαστε να έρθουμε». Και πραγματικά ονομαστήκαμε ανθυπασπιστές και πήγαμε με το σύνταγμα Δωδεκανήσων. Με το οποίο έλαβα και μέρος στον πόλεμο τον ελληνογερμανικό στα σύνορα. Εκεί πάθαμε μεγάλη πανωλεθρία διότι ήμαστε στο (…), εκεί πέρα στη στρατιά του λήσταρχου (…), {στο}μέσον μοναστηριού και Φλωρίνης το (…) είναι σε αυτόν τον άξονα, το σύνταγμα υπέστη πανωλεθρία, πανωλεθρία. Και ήρθα στην Αθήνα τελικά από την Τιθορέα. Πήρα το τρένο από τη Τιθορέα, με τα πόδια ερχόμαστε από τα Γιάννενα, γιατί καταλήξαμε στα Γιάννενα. Από τα Γιάννενα κατέβηκα μέχρι την Τιθορέα με τα πόδια και πήρα ένα τρένο και επί της οροφής καθήμενος έφτασα στην Αθήνα. Έμεινα γύρω στους πέντε – έξι μήνες με την κατοχή και με μια ομάδα αξιωματικών διέφυγα στη Μέση Ανατολή και πήγα στη 2ηταξιαρχία. Τότε ήτανε στη (…) η 2η ελληνική ταξιαρχία της Μέσης Ανατολής. Από την 1η Σεπτεμβρίου συνεκροτήθει ο Ιερός Λόχος Αξιωματικών με διοικητή έναν Στεφανά αντισυνταγματάρχη ιππικού. Είμαι λοιπόν εκ των πρώτων Ιερολοχιτών, πήγα τότε στον Ιερό Λόχο, κατετάγην στον Ιερό Λόχο. Σήμερα, μετά από εξήντα χρόνια, έχω μια πρόσκληση να παρευρεθώ το απόγευμα, σήμερα το απόγευμα στις πέντε η ώρα, για να μου απονείμουν και μένα και άλλων επιζώντων του Ιερού Λόχου μετάλλιο και δίπλωμα αναμνηστικό των παλαιών ημερών. Με τον Ιερό Λόχο έλαβα μέρος στις επιχειρήσεις της Τύνηδος και της Σαχάρας, έπεσα στη Σάμο το ’43 (σς με αλεξίπτωτο), μας διώξανε οι Γερμανοί πάλι, ξανά ήρθαμε πάλι το ’44, πήγα στη Σάμο, πήγα στη Λήμνο και από τη Λήμνο έκανα μια αναφορά να πάω για την ανασυγκρότηση του ελληνικού στρατού και πήγα στη Θεσσαλονίκη. Πήγα στη Θεσσαλονίκη το ’45, (…) ενός Στράτου στην 33η ταξιαρχία και έμεινα μέχρι το 1946. Από το 1946 συγκροτούνται οι λόχοι καταδρομών. Ζήτησα και πήγα από τη Θεσσαλονίκη στη σχολή ευελπίδων ως εκπαιδευτής. ’45-’46 μέχρι ’47. Όχι, ’45 με ’46. ’45 με ’46 πήγα στη σχολή ευελπίδων ως εκπαιδευτής. Το ’46 πήγα στη συγκρότηση των πρώτων καταδρομών, λόχων καταδρομών. Ήτανε ανεξάρτητοι λόχοι με τον Καλίτση. Πήγα λοιπόν εθελοντικά και κατετάγην στους λόχους καταδρομών και πήρα τη διοίκηση του 62ουλόχου. Ήτανε ανεξάρτητοι λόχοι καταδρομών και τον 62 Λόχο ορεινών καταδρομών τον είχα αναλάβει εγώ, ως υπολοχαγός. Παρέμεινα στις καταδρομές μέχρι την λήξη του εμφύλιου πόλεμου, του ανταρτοπόλεμου. Έλαβα μέρος σε όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις της μοίρας μου, ήμουνα στη Γ΄ μοίρα, διότι μετά τους λόχους τους κάνανε μοίρες καταδρομών, εγώ πήγα στη Γ΄ μοίρα, πήγα στη Πελοπόννησο, Θεσσαλία, έλαβα μέρος στις επιχειρήσεις. Έγινα μετά εκπαιδευτής στο Κ.Ε.Μ. για να συγκροτηθεί η 5η μοίρα καταδρομών, της οποίας υπήρξα υποδιοικητής, όχι υποδιοικητής, διοικητής τακτικού επιτελείου. Και μετά μετετέθη στη Γ΄ μοίρα ως διοικητής. Πήγα στους σεισμούς της Κεφαλονιάς το ’53, από τις 7 στρατιωτικές διοικήσεις, η μια διοικείτο από μένα. Έμεινα μέχρι το ’54, το ’53, όχι το ’50…, το ’53 έγιναν οι σεισμοί. Το ’54 έφυγα, πήγα στη διοίκηση καταδρομών, παρέδωσα τη μοίρα. Το ’55, όχι το ’56 πήγα διοικητής του κέντρου εκπαιδεύσεως μονάδων καταδρομών, το ’56. Έμεινα μέχρι το ’58 διοικητής εκεί, στο κέντρο εκπαιδεύσεων καταδρομών. Μετετέθην δυσμενώς στα Θερμά Νιγρίτας. Διότι μου ζήτησε ο διοικητής του γραφείου του Καραμανλή να δώσω άδεια σε έναν νεοσύλλεκτο στρατιώτη του Κ.Ε.Μ., δεν την έδωσα. Του είπα, «Να μου στείλεις δια-ταγή» Αυτός θύμωσε, δεν ξέρω τι έκανε-στα λέω για να τα γράψεις-και με στείλανε υποδιοικητή, υποδιοικητή του τάγματος 566, το οποίο έμενε στα Θερμά Νιγρίτας, κοντά στον Κουφοντίνα[1] δηλαδή, έτυχε, είχε γεννηθεί μάλλον τότε, τότε πρέπει να γεννήθηκε το ’58. Στα Θερμά Νιγρίτας υποδιοικητής τάγματος, το τάγμα αυτό ήτανε το τάγμα που συγκεντρώνανε τους κομμουνιστές Γ΄ κατηγορίας. Υπήρχανε 197 κομμουνιστές Γ΄ κατηγορίας.
-.Γιατί τους συγκεντρώνανε εκεί στρατηγέ;
Δ. Έτσι, υπήρχε αυτή η τάση τότε, για να ελέγχονται καλύτερα οι κομμουνιστές, να πηγαίνουν σε μια μονάδα.
-.Κομμουνιστές στρατεύσιμοι προφανώς;
Δ. Ναι, βεβαίως. Λίγοι ήτανε, οι πιο πολλοί από αυτούς ήτανε με διδακτορικά, όλοι ήτανε σχεδόν πτυχιούχοι πανεπιστήμιων, πολλοί με μάστερ και ντοκτορά, πάρα πολλοί. Και γραφείς του τάγματος ήτανε τετάρτης δημοτικού!
-.Στρατηγέ ένα λεπτό. Εάν λάβουμε υπόψη μας το μορφωτικό επίπεδο της τότε νεολαίας, της δεκαετίας του ’50, αυτό που μου λέτε τώρα είναι ότι οι πιο πολλοί από τους μορφωμένους ήτανε κομμουνιστές.
Δ. Οι οποίοι δεν είχανε δει ποτέ μουλάρι ούτε απ’ έξω. Τα δε μουλάρια από τις κλοτσιές τους πετάγανε σπίθες γιατί είχανε γρανίτη οι στάβλοι, τούβλο από γρανίτη κάτω. Δεν τολμάγανε να κάνουνε ιπποκομία, που να κάνουν; Αυτοί είναι (…), δεν πηγαίνουν στα έργα το καλοκαίρι.
-.Υποκομία είπατε;
Δ. Ιπποκομία. Ε, βέβαια, θέλει το μουλάρι να το καθαρίσεις, να κάνεις, να δείξεις.
-.Αυτό σημαίνει ότι οι ειδικότητες που παίρνανε οι χαρακτηρισμένοι τότε στρατεύσιμοι ήτανε χαμηλού επιπέδου.
Δ. Όχι χαμηλού … Τους χρησιμοποιούσαν εκεί για να μην μαθαίνουν τα απόρρητα. Υποτίθεται ότι η μονάδα είχε απόρρητα.
-.Ποιους αξιωματικούς βάζανε σ’ αυτές τις μονάδες;
Δ. Δεν ξέρω αν υπήρχε, δε νομίζω να κάναν μένα, ήταν επιλεκτική η τοποθέτηση.[2] Πάντως εγώ πήγα με δυσμενή τοποθέτηση. Υποδιοικητής του τάγματος. Πραγματικά ασχολήθηκα πολύ έντονα με τη διοίκηση του, με την εκπαίδευση του τάγματος. Και το τάγμα ήταν πρώτο στη μεραρχία, αυτό το τάγμα ανήκε στη 10η μεραρχία. Συμπτωματικά δε ο διοικητής των καταδρομών, ήρθε διοικητής της 10ης μεραρχίας, επί των ημερών του οποίου αποχαιρέτησα και έφυγα εγώ. Μάλιστα ο φουκαράς ήταν ο Δημόπουλος τον οποίο λέγανε ΄΄κίτρινο πυρετό΄΄. Τον ήξερα από τον Αιολό, γιατί ήμασταν μαζί στον Αιολό. Και όταν αναγκάστηκε να με διώξει από τις καταδρομές, δάκρυσε και του είπα, «Δεν πειράζει στρατηγέ…» του λέω «… εμείς ήμαστε στρατιώτες, όπου μας πούνε πάμε.» Ήμουνα αρραβωνιασμένος εκείνη την χρονιά.
-.1958;
Δ. ’50… ναι το ’58 ήμουνα. Το ’59 έφυγα όχι το ‘58, το ’59. ’59 θυμάμαι ακριβώς γιατί παντρεύτηκα κιόλας. Τον Δεκέμβρη του ’59 παντρεύτηκα, όταν υπηρέτησα στη Νιγρίτα.
-.Και φύγατε για πού;
Δ. Για τη Νιγρίτα, τότε πήγα στη Νιγρίτα στο τάγμα αυτό. Πήγα εκεί, παντρεύτηκα, το ’59 τον Δεκέμβρη. Διάβασα τότε για τη σχολή πολέμου και έδωσα εξετάσεις και μπήκα στη σχολή πολέμου. Στην οποία φοίτησα για δυο χρόνια και εξερχόμενος, επειδή στους σεισμούς είχα γνωρίσει τον Καρδαμάκη, μου είχε υποσχεθεί – αυτά τα λέω όχι για να τα γράψεις, απλά να τα ξέρεις. Όταν ήρθε να δώσει τα πτυχία της σχολής πόλεμου, μου λέει, «Τι θέλεις Δροσογιάννη; », γιατί αυτός όταν ήμουνα στη Κεφαλωνιά ήταν επιτελάρχης στη διοίκηση των Ιονίων Νήσων, του μηχανικού ήταν ο Καδραμάκης, τότε ήταν αρχηγός, όταν τελείωσα τη σχολή πολέμου ήταν αρχηγός. Ήρθε λοιπόν, του λέω, «Δεν θέλω τίποτα ,θέλω να μείνω στη Θεσσαλονίκη, διότι η γυναίκα μου είναι αρχαιολόγος, είναι τοποθετημένη εδώ, να μείνω. » Και πρόκειται να μείνω εκεί. «Αυτά …», μου λέει, «…δεν είναι τίποτα. Εγώ νόμιζα θέλεις κανά ΝΑΤΟ » και λοιπά. «Δεν θέλω…», του λέω, «Τι να το κάνω το ΝΑΤΟ, Εδώ να μείνω, που είμαι νιόπαντρος, να κάνω και καμιά οικογένεια. » Όταν ήρθα εδώ για να περάσω στη σχολή πληροφοριών – μετά τη λήξη των μαθημάτων της σχολής περνάγαμε ένα σχολείο πληροφοριών -στον Άγιο Αντρέα συνάντησα τον… τον μετέπειτα αρχηγό και λοιπά, ο οποίος μου λέει, «Αντώνη για να μην παρεξηγηθούμε…» μου λέει, «…δεν θα πας στη Θεσσαλονίκη, θα πάω εγώ. » Τότε αυτός ήταν διοικητής της 5ης μοίρας καταδρομών που ήταν στη Δράμα, η δε γυναίκα αυτουνού ήταν από τη Δράμα, εκεί την είχε γνωρίσει και είχαν παντρευτεί. Και ήξερα ότι έχει συμφέρον να μείνει στη Δράμα. Του λέω, «Ρε Μένιο αφού παντρεύτηκες τη Δραμινή. » Είχα πάει εγώ στους αρραβώνες, ήμαστε φίλοι, «Γιατί να πας εσύ στη Θεσσαλονίκη και εγώ να πάω, δεν ξέρω που πάω, μου είπες ότι δεν πάω. » Μου λέει, «Έτσι γίνεται. » Πραγματικά είχα πορωθεί πολύ και την Δευτέρα το πρωί, ήταν Κυριακή αυτή η ημέρα που μου το είπε, πήγα στον Καρδαμάκη, και παρουσιάστηκα με μια παραίτηση. Έκανα παραίτηση να φύγω από τον στρατό. Μου λέει, «Τι ‘λε ρε συ, είσαι τρελός; Εγώ σε έχω βάλει…», μου λέει, «…εκπαιδευτή στη σχολή πόλεμου για να είσαι κοντά στη γυναίκα σου στη Θεσσαλονίκη. Τι θέλεις; Τι παράπονο έχεις; » του λέω «Το ότι με διώχνετε από τις καταδρομές και με πάτε στη σχολή πόλεμου, εμένα δεν μου πάει το να είμαι ο καθηγητής γιατί είμαι νευρικός…», του λέω, «…και μπορεί να τσακωθώ με τους μαθητές. Συνεπώς γιατί με διώχνετε από τις καταδρομές; » Γιατί με διώχνανε είναι φανερό. Θύμωσε λοιπόν επειδή εγώ επέμενα, του λέω «Δεν θέλω, θέλω να υπηρετήσω (…) του στρατού. » Και αφού θύμωσε μου λέει, «Όχι δεν θα πας πουθενά …», μου λέει, «… ούτε θα φύγεις. » Φώναξε τον υπασπιστή του έμεινε η διαταγή και με έβαλε εκεί επιτελάρχη των καταδρομών της Θεσσαλονίκης και υπάρχει διαταγή με σβησμένο με μπλάνκο, από πάνω γραμμένη νέα τοποθέτηση και έμεινα. Μου είπε λοιπόν ότι «Πρόκειται να κάνουν, θέλουν να κάνουν όπλο τις καταδρομές και εσύ και ο Οπρόπουλος δεν θέλουν να είστε στις καταδρομές τα ανάκτορα. »
-.Δεν θέλαν τα ανάκτορα να είστε εσείς και ο Οπρόπουλος;
Δ. Εγώ και ο Οπρόπουλος.
-.Που σημαίνει ότι τα …
Δ. Δεν θέλουν, γιατί σκοπεύουν τις καταδρομές να τις κάνουν όπλο.
-.Αυτό σημαίνει στρατηγέ ότι τα ανάκτορα έπαιζαν ρόλο μέχρις επιπέδου …
Δ. Τι κάναν;
-.… μονάδας;
Δ. Ότι θελαν κάναν. Ήμαστε στελέχη μεγάλα, ήμουνα αντισυνταγματάρχης εγώ τότε και ο Οπρόπουλος ήτανε συνταγματάρχης. Δεν ήτανε τυχαία η παρέμβαση. Δηλαδή το να μείνουμε εμείς στις καταδρομές δεν ήτανε και τυχαίο πράγμα.
-.Στρατηγέ, ποιος μηχανισμός λειτουργούσε έτσι ώστε τα ανάκτορα να περνάνε τη θέληση τους στις ένοπλες δυνάμεις;
Δ. Επιθυμία του Βασιλέα είναι αυτή τελείωσε.
-.Πρέπει να υπήρχε παλίνδρομη σχέση. Μέσα από τις ένοπλες δυνάμεις να υπήρχε πληροφόρηση του Αρναούτη και του περιβάλλοντός του, των ανακτόρων;
Δ. Ε βέβαια, θα ήξεραν. Τι, δεν μας παρακολουθούσανε; Δηλαδή ο Αρναούτης που ήρθε από τις καταδρομές, δεν ήξερε τι είμαι εγώ, τι είναι ο Οπρόπουλος;
-.Μόνο με τις καταδρομές ασχολιόντουσαν τα ανάκτορα;
Δ. Δεν ξέρω. Αυτό που είπε ο Καρδαμάκης σου λέω τώρα. Τι μου είπε. Αυτό που είπε γιατί ήμασταν φίλοι με τον Καρδαμάκη, ήτανε σου λέω, ερχότανε στη μοίρα καταδρομών, στη λέσχη και έτρωγε, γιατί στην Κεφαλονιά δεν υπήρχε ούτε ταβέρνα, ούτε τίποτα, ούτε σπίτι κανένα, είχανε {γκρεμιστεί}. Αυτό δεν θέλω να το γράψω, δεν θέλω γιατί μου, με, με εξόρκισε να μην το πω σε κανέναν. Κατάλαβες;
-.Να μην χρησιμοποιήσω τη παρέμβαση των ανακτόρων για τη δική σας επιλογή και του Οπρόπουλου στα αυτά, στα, στις καταδρομές;
Δ. Να μην υπηρετήσουμε στις καταδρομές. Ναι μου το είπε, ο Καρδαμάκης μου το είπε, αλλά …
-.Ο Καδραμάκης είναι ιστορία σήμερα και εσείς είστε ιστορία. Ποιος θα πει να μην χρησιμοποιούνται αυτά τα πράγματα;
Δ. Αφού μου το είπε ρε παιδάκι μου προτού, έχει πεθάνει σήμερα …
-.Λοιπόν, μου το είπατε και εσείς. Πάμε τώρα παρά κάτω. 1959 είστε υποδιοικητής…
Δ. Αυτά που λέμε τώρα είναι ’62, ήρθα στις καταδρομές λοιπόν, ήρθα στις καταδρομές μέχρι το ’67. Αλλά υπό αυτές τις συνθήκες που ήρθα δεν μου δώσανε μάχιμη μονάδα εμένα στις καταδρομές. Ήμουνα σε νέα ΄΄διοίκηση ειδικών επιχειρήσεων΄΄, επιτελική θέση. Όταν έγινε λοιπόν το κίνημα, βρέθηκα σε αυτή τη θέση.
-.Ποιο κίνημα;
Δ. Το,το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
-.Πάμε λίγο πίσω στρατηγέ. Πάμε λίγο πίσω στον εμφύλιο. Στον ανταρτοπόλεμο.
Δ. Ναι.
-.Απέναντί σας είναι συνάδερφοί σας του στρατού ξηράς. Θυμάστε ονόματα; Τους συναντήσατε μετά; Ποιες ήταν οι σχέσεις σας με τους αντάρτες αξιωματικούς προελεύσεως της σχολής ευελπίδων;
Δ. Δεν είχα, δεν είχα συναντηθεί με κανέναν. Μετά, πολύ μετά, πολύ μετά, τώρα που πολιτεύομαι δηλαδή, συνάντησα τον Ρώσιο, ο οποίος ήτανε ο καπετάν Υψηλάντης, τον Φλωράκη βέβαια και έναν Αθανασίου που ήταν συμμαθητής μου στη σχολή ευελπίδων.
-.Το όνομα Βενετσανόπουλος σας λέει τίποτα;
Δ. Δεν τον θυμάμαι, όχι.
-.Παπαγιάννης;
Δ. Όχι, όχι.
-.Παλάσκας;
Δ. Δεν τους θυμάμαι αυτούς.
-.Αυτοί ήταν αρχαιότεροι από εσάς. Εσείς είστε τάξης ’39 αυτοί ήταν τάξεων περί το ’30.
Δ. ’42 ήμουνα. Εγώ ήμουνα ’42.
-.’42 ανθυπολοχαγός;
Δ. Ναι το ’42 έγινα στη Μέση Ανατολή ανθυπολοχαγός. Αυτούς δεν τους θυμάμαι, τους τρεις που μου ανέφερες, όχι. Δεν τους θυμάμαι.
-.Προηγουμένως αναφέρατε κατά λάθος, ότι από το ’45 μέχρι το ’66, προφανώς εννοούσατε το 1946, μείνατε στη Θεσσαλονίκη. Αυτό για διόρθωση του στοιχείου.
Δ. Ναι, ναι. Αυτά δεν τα θυμάμαι καλά.
-.1962 με ’67 είστε σε επιτελικές θέσεις στην Αθήνα;
Δ. Πήγα ως επιτελής των δύο μοιρών που ήτανε στη Θεσσαλονίκη, στη Διοίκηση Καταδρομών Βορά, έτσι την έλεγαν τότε και γύρισα το ’63, το ’63 γύρισα στην Αθήνα. Έγινα επιτελάρχης καταδρομών, έπεσε ο Παπανδρέου το ’65, έρχεται ο Ασλανίδης στις καταδρομές, στο γραφείο επιχειρήσεων, εγώ φεύγω από επιτελάρχης των καταδρομών, με πάνε σε αυτή τη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων που είναι νεκρή θέση[3] και γίνεται το πραξικόπημα το ’67, τον Απρίλη του ’67. Το πρωινό του κινήματος εγώ, όταν ο Ασλανίδης είπε ότι «Αναλαμβάνω τη διοίκηση καταδρομών », είπα στον Μπαγιατάκη, που ήταν υποδιοικητής των καταδρομών, (διότι ο Ελευθερόπουλος που ήτανε διοικητής είχε συλληφθεί), του είπα, «πάμε να φύγουμε γιατί αφού αναλαμβάνει ο Ασλανίδης που είναι ο νεότερος, εννοεί εμένα και σένα. ». Και έφυγα. Εγώ νόμιζα ότι θα φύγει και ο Μπαγιατάκης από το στρατό …
-.Φύγατε, από πού φύγατε;
Δ. Πήραμε το τζιπ και φύγαμε από το επιτελείο. Το πρωινό εκείνης της ημέρας, 13:00 ή ώρα 14:00 δεν θυμάμαι τι ώρα ήταν, φύγαμε και, δεν είχα τζιπ εγώ, αυτός είχε τζιπ, πήρε το τζιπ το δικό του ως υποδιοικητής καταδρομών και φύγαμε. Με άφησε εμένα στο σπίτι μου, έμενα Λευκάδας και Κερκύρας τότε και αυτός συνέχισε, δεν ξέρω που έμενε. Μετά δύο ημέρες με καλεί ο Μπαγιατάκης, ως διοικητής καταδρομών πλέον.
-.Πάνω από τον Ασλανίδη;
Δ. Βέβαια πάνω. Διοικητής καταδρομών, παρέμεινε στη καταδρομών. Ήρθε κάποιος αξιωματικός και μου είπε, την ημέρα που έφυγα, ότι «Εσύ είσαι ο μόνος που διαφωνείς με την χούντα. Να ‘ρθεις να τα βρείτε με τους χουντέους». Του λέω, «Εγώ δεν έρχομαι, έστω και αν είμαι μόνος μου. » Δεν πήγα. Ήρθα λοιπόν, μου λέει ο Μπαγιατάκης τώρα, όταν πήγα μου λέει, «Σε παρακαλώ να παραδώσεις…», μου λέει, «…και να μην αντιδράσεις». Του λέω, «Τι είναι αυτά που λες ρε…» Δεν ξέρω αν ζει τώρα ο κύριος Μπαγιατάκης. «Τι να μην αντιδράσω …», του λέω, «Να μην αντιδράσω στο να παραδώσω; Αφού εγώ έφυγα …» του λέω, «… από προχτές. Μαζί δεν φύγαμε; » Και έφυγα, έφυγα έναν μήνα χωρίς να παρουσιάζομαι πουθενά και το Μάη, 21 Μαΐου ήρθε ένας, με κάλεσαν στο επιτελείο. Νόμιζα ότι με καλούνε για να αποστρατευτώ. Αντί αυτού με στείλανε διοικητή ενός τάγματος στη Κύπρο. Στην Κύπρο, πήγα στη Κύπρο. Πήγα στην Κύπρο και έμαθα τότε από κάποιους φίλους μου που ήτανε μισοχουντικοί, ότι θα με αποστρατεύσουνε, αλλά δεν υπογράφει τα διατάγματα ο Κωνσταντίνος, έτσι λέγανε τότε, ο Βασιλεύς. Εν πάση περιπτώσει, εγώ επειδή το πίστευα αυτό, θα γίνει αυτό, δεν μπορεί να μείνω, έφυγα και πήγα και έμεινα ένα μήνα σε ένα ξενοδοχείο στη Κύπρο. Αλλά δεν είχα άλλα λεφτά και πήγα στο διοικητή τον Παπαλουκά από τη Λαμία. Ήτανε μέραρχος τότε και του είπα να μου δώσει άδεια να φύγω, γιατί δεν έχω λεφτά να πληρώσω. «Μα …» μου λέει, «… όχι, αφού σου έχουνε κάνει προαγωγή (…). », ήμουνα αντισυνταγματάρχης και πρότεινε να προαχθούμε το φθινόπωρο σε συνταγματάρχες. Του λέω, «Εσύ έχεις κάνει πρόταση …» του λέω, «… αλλά ο Ασλανίδης έχει κάνει άλλο πράγμα. » και μου έφερε (…) να φύγω και «δεν σε ακούει εσένα. » του λέω, «Ούτε ο … »
-.Ένα λεπτό. Εννοούσε ο, ο αξιωματικός αυτός εννοούσε ότι έχει κάνει πρόταση στα φύλλα ποιότητας να προαχθείτε κατ’ εκλογή;
Δ. Πρόταση. Προαγωγή κατ’ εκλογή (…). «Ποιος σε ακούει εσένα; » Του το είπα. «Δεν ακούει {κανείς}…» του λέω, «… οι προτάσεις γίνονται από τον Ασλανίδη τώρα. »
-.Πάμε λίγο πίσω. Ποια ήτανε η κουλτούρα σας, η μόρφωσή σας, έτσι ώστε να φτάσετε εσείς και να πείτε στις 21 Απριλίου το πρωί, ότι δεν συμφωνώ με την ΄΄επανάσταση΄΄, σε εισαγωγικά. Ποια ήτανε η ιδεολογική σας τοποθέτηση;
Δ. Ιδεολογικά εγώ ήμουνα κεντρώος ας πούμε, τότε χαρακτηριστικά ανήκα στο κέντρο. Ήμουνα στο κέντρο, πώς να το κάνουμε δηλαδή. Ψήφιζα κέντρο και λοιπά. Ιδεολογικά ανήκα εκεί, σε αυτό το χώρο. Δεν είχα όμως επαφή με τον Αβέρωφ, Παπανδρέου, τους Παπανδρεϊκούς, δεν είχα καμία δυνατότητα επικοινωνίας. Το ’61 που ήμουνα στη σχολή πολέμου, που έγιναν οι εκλογές της βίας και νοθείας, είχα έρθει σε επαφή με τον μακαρίτη τον Κόκα της Ελευθερίας. Αυτός βέβαια ήτανε ο άνθρωπος που έφερε την αποστασία το ’65. Διαφώνησα εγώ και μ’ αυτούς κι έτσι δεν είχα καμία επαφή με το χώρο το δικό μου. Δεν είχα επαφή.
-.Αυτό εντάξει, αλλά γιατί να πείτε εσείς όχι σε μια ΄΄επανάσταση΄΄;
Δ. Αυτοί δεν ξέρανε ότι εγώ δεν ήξερα ότι έγινε κίνημα. Και πήγα με ένα, είχα ένα τζιπ στην υπηρεσία που ήμουνα, ήρθε να με πάρει ο Γρηγόρης, μου λέει, «Ξέρεις τι τράβηξα; Απ’ τα βουνά ήρθα. Έχουνε γίνει ανάστα ο Θεός. », μου λέει το πρωί. «Τι να έρθω μωρέ. » του λέω. «Έμπα μέσα στο αυτοκίνητο. » Φεύγουμε λοιπόν, έμενα Λευκάδας και Κερκύρας, αυτό είναι κοντά στη σχολή ευελπίδων. Περνάω μπροστά από τη σχολή ευελπίδων στην πόρτα της σχολής ευελπίδων με στολή εκστρατείας ήταν ο Ιωαννίδης, που είναι φυλακή (σς τώρα), ο οποίος και με χαιρέτισε στρατιωτικά. Και αυτός νόμιζε τότε ότι είμαι στο κίνημα φαίνεται, όπως πήγαινα εγώ με τζιπ. Φτάνοντας στο πεντάγωνο βρήκαμε λεωφορεία, ουρά τα λεωφορεία. Φτάνω στη πόρτα του επιτελείου. Στην πόρτα του επιτελείου ήτανε ο Σερσελογιανάκος, μόλις πάω να μπω, «Κύριε συνταγματάρχα περάστε», μου λέει, και αυτός νόμιζε ότι είμαι στο κίνημα. Τα γραφεία της υπηρεσίας που σου λέω δεν ήτανε στο κεντρικό κτίριο του πεντάγωνου, ήτανε σε ένα άλλο κτίριο που ήτανε λόχος διοικήσεως. Πήγα λοιπόν να πάω στα γραφεία και βρίσκω έναν λοχαγό διαβιβάσεων και μου λέει, «Κύριε διοικητά …» μου λέει, «… έχουνε κλείσει …» μου λέει, «… ήρθε ο κύριος Ασλανίδης και τα έχουνε κλειστά τα γραφεία. » Βέβαια το κατάλαβα εγώ όταν είδα ότι στην πόρτα {ήταν} ο Σερσελογιάνακος που τον ήξερα τι καπνό φουμάρει, κατάλαβα τι θα γινόταν και όλοι ξέρανε για τον Ι.Δ.Ε.Α. ότι θα έκαναν κάποια κίνηση επαναστατική.
-.Ένα λεπτό, είπατε ότι όλοι ξέρατε;
Δ. Όλοι ναι.
-.Ότι ο Ι.Δ.Ε.Α. ετοιμάζει να κάνει …
Δ. Βεβαίως.
-.… «επαναστατική» κίνηση;
Δ. Τον Απρίλη στις 15 ξέρω ‘γω, εγώ ήμουνα στο (…) του επιτελείου και πέρναγε ο Λαδάς, αυτοί είχανε γίνει τότε, ο Λαδάς είχε γίνει συνταγματάρχης, του λέω λοιπόν, «Έλα δω ρε…» του λεω, «…κάτσε ρε…», μιλάγαμε εμείς γιατί είχαμε συνεστίαση οι συμμαθητές, του λέω «… να χαιρετήσω τον καινούργιο συνταγματάρχη, τον Μπέρια.», τον λέγαμε Μπέρια τον Λαδά.
-.Μπέρια;
Δ. Μπέρια ναι, Μπέρια. Ο Μπέρια ήταν στις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας. ΄΄Να μην μας πιάσει ο Μπέρια΄΄, ήταν στην Ε.Σ.Α. τότε, υπηρετούσε στην Ε.Σ.Α.. Λοιπόν, τον χαιρέτισα, τον συνεχάρην τον Λαδά και μου λέει, «Για αυτό που είπες …» μου λέει, «… κυρ Αντώνη, σιμά κοντά ήμαστε. »
-.Κυριακή καλή γιορτή δηλαδή;
Δ. Ναι, ναι.
-.Που σημαίνει ότι το σενάριο, το οποίο έχει βγει τώρα στο βιβλίο του Ιγνάτιου και λοιπά, με αυτόν τον Παπαχελά, καθώς επίσης και σε άλλα βιβλία, ότι οι στρατηγοί με την καθοδήγηση και την έγκριση των ανακτόρων, του Κωνσταντίνου, ετοίμαζαν αυτό που έγινε, αλλά απλά οι επιτελείς τους …
Δ. Τους πρόλαβαν.
-.Δεν τους πρόλαβαν. Υλοποίησαν το σχέδιο και συλλάβανε την ηγεσία τους. Τη φυσική ηγεσία.
Δ. Ναι.
-.Η φυσική ηγεσία ετοίμαζε το πραξικόπημα στρατηγέ, έτσι δεν είναι;
Δ. Συλλάβανε τη φυσική ηγεσία. Βέβαια αυτοί ετοίμαζαν.
-.Τώρα, δεν μου απαντήσατε ακόμα γιατί εσείς δεν ήσασταν στη συνωμοτική ομάδα;
Δ. Δεν μπορούσα να ήμαι. Δεν με μύησε κανένας.
-.Αν σας μυούσε, θα ήσασταν;
Δ. Δεν θα ήμουνα γιατί δεν πίστευα σε αυτά τα πράγματα. Με καμία δύναμη δεν θα ήμουνα.
-.Δεν σας μύησαν και είναι πολύ απλό γιατί δεν σας μύησαν. Παρ’ ότι ήσασταν καταδρομέας, παρ’ ότι στον εμφύλιο πόλεμο ήσασταν με τον εθνικό στρατό, παρ’ ότι είχατε καλή σχέση με τον Καρδαμάκη; Παρ’ όλα αυτά δεν σας μύησαν. Οι σχέσεις με τον Ντερτιλή ποια ήτανε;
Δ. Δεν είχα καθόλου, ούτε τον ξέρω στην όψη.
-.Με ποιον από αυτούς ήσασταν συμπολεμιστές στον εμφύλιο;
Δ. Στον εμφύλιο, ξέρω τους καταδρομείς κυρίως, γιατί εγώ πολέμησα στον εμφύλιο μόνο με τους καταδρομείς. Όλους τους καταδρομείς τους ήξερα, απ’ αυτούς που είναι μέσα στη φυλακή, εκτός του Ασλανίδη που πέθανε τώρα, ήξερα τον Παπαποστόλου, ζει τώρα ο Παπαποστόλου που είναι από τη Λαμία.
-.Αναφέρατε σε μια στιγμή ότι κάνατε για έναν χρόνο επιτελής ειδικών επιχειρήσεων στο ΓΕΣ.
Δ. Ναι.
-.Την ΄΄κόκκινη προβιά΄΄, όπως την λένε, ή την ΄΄επιθετική επιστροφή΄΄ όπως πιθανόν {τη λένε}κάποιοι, ίσως και εσείς του στρατού ξηράς να την αποκαλείτε έτσι, τη γνωρίζετε προφανώς. Επίσης ίσως να έχετε διαβάσει το βιβλίο του Κουρή, ΄΄Ελλάς – Τουρκία πεντηκονταετής πόλεμος΄΄.
Δ. Ποιανού Κουρή;
-.Του Κουρή, του δικού σας, του δικού μας, του Κουρή, του …
Δ. Του αρχηγού;
-.Ναι του ΓΕ.Ε.ΘΑ. …
Δ. Έχει γράψει βιβλίο;
-.Έχει γράψει βιβλίο ο Κουρής.
Δ. Δεν το έχω διαβάσει.
-.Πρέπει να το πάρετε. Και λέει για την ΄΄κόκκινη προβιά΄΄ μέσα.
Δ. Τι λέει;
-.Λέει, διάφορα. Εσείς να μου πείτε όμως τι ξέρετε για την κόκκινη προβιά;
Δ. Αφού ήμουνα διοικητής, δεν ξέρω ή να μην ξέρω;
-.Τι ήταν λοιπόν η κόκκινη προβιά; Έτσι ώστε να αποκατασταθεί ή να καταλάβω εγώ εάν αυτά που αναφέρουν σήμερα οι εφημερίδες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Δ. Κοίταξε να σου πω. Υπεγράφη κάποια συμφωνία μεταξύ της C.I.A. και της Ελληνικής κυβερνήσεως. Πρέπει να την έχει υπογράψει ο Κανελλόπουλος νομίζω, δεν είμαι σίγουρος.
-.Ο (…) την είχε υπογράψει.
Δ. Ο (…); Δεν θυμάμαι ποιος την είχε υπογράψει. Και βάση αυτής της συμφωνίας που κάνανε, οι καταδρομείς ανέλαβαν να φτιάξουνε πυρήνες, δηλαδή αρχηγό και ασυρματιστή, ώστε σε περίπτωση εισβολής των Σοβιετικών στην Ελλάδα, αυτοί οι πυρήνες να αναπτύξουνε αντιστασιακή δράση. Αυτή η υπηρεσία τότε είχε ονομαστεί ΄΄Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων΄΄ και ήτανε στις καταδρομές. Εγώ είχα ξανά υπηρετήσει σε αυτήν την υπηρεσία, αλλά είχα πάει και διοικητής, όπως σου είπα το 1966. Το ’66 πήγα διοικητής, ή τέλη του ’65, δεν θυμάμαι καλά, μετά το πραξικόπημα, μετά την αποστασία δηλαδή του ’65. Μετά την αποστασία του ’65 με τοποθέτησαν εκεί. Σε αυτήν την υπηρεσία είχε τοποθετηθεί και ο Παπαποστόλου σε ένα γραφείο χωρίς να ανήκει. Προφανώς για να με επιτηρεί, προφανώς. Αυτή η υπηρεσία, πέραν αυτής της αποστολής που είχε για την περίπτωση πολέμου, δεν ξέρω αν είχε καμία άλλη αποστολή. Ούτε και έλαβε μέρος στο πραξικόπημα της 21ηςΑπριλίου. Εάν είχε λάβει μέρος, εγώ θα ήμουν μέσα, αφού ήμουνα διοικητής.
-.Άλλες επιχειρήσεις έκανε;
Δ. Καμία επιχείρηση δεν έκανε.
-.Ασκήσεις;
Δ. Όχι, όχι. Δημιουργούσε κρύπτες σε περιοχές που θα δρούσανε οι πυρήνες, τους οποίους θα λειτουργούσε.
-.Στρατηγέ αναφέρατε ότι η βασική αποστολή ήταν η δημιουργία, να το πούμε, αντάρτικου σε περίπτωση εισβολής και κατοχής της χώρας;
Δ. Αντίσταση, γενικώς. Σε περίπτωση εχθρικής εισβολής να αναπτυχθεί αντίσταση και να μην περιμένουμε, όπως έγινε στον τελευταίο πόλεμο, που αυτοί αναπτύχθηκαν χωρίς σχέδιο, από ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Τώρα οι Αμερικανοί επρόκειτο να βοηθήσουν τους Έλληνες να μπορέσουν να αναπτύξουν ένα δίκτυο πανελλαδικά, ώστε να αναπτυχθεί αυτή η αντίσταση μεθοδευμένη και προετοιμασμένη.
-.Αυτό μόνο για εξωτερικούς εχθρούς ή και για το τότε …
Δ. Μόνο για εξωτερικούς.
-.… και για το τότε …
Δ. Μόνο για εξωτερικούς. Μόνο. Μόνο.
-.Ένα λεπτό να ολοκληρώσω το ερώτημα. Για το τότε αποκαλούμενο εσωτερικό κίνδυνο και εχθρό; …
Δ. Όχι, όχι. Δεν υπήρχε τέτοιο, ποτέ. Ποτέ και σε κανένα χαρτί δεν έγραφε τέτοιο πράγμα. Ποτέ.
-.Πριν επανέλθουμε στην εξέλιξη τη δική σας στη διάρκεια της δικτατορίας, πέστε μου. Μετά τον εμφύλιο και πριν τη δικτατορία, ο ρόλος του στρατού και των αξιωματικών του στρατού ξηράς, ή οι ίδιοι οι αξιωματικοί, πως βλέπατε την αποστολή σας;
Δ. Κοίταξε οι αξιωματ…, το σύνολο των αξιωματικών, οι πιο πολλοί αξιωματικοί ήτανε δεξιοί. Δεξιοί πολύ δεξιοί, όχι δεξιά, απλώς δεξιά… Ήτανε δεξιοί και εμείς ξέραμε τότε για τον Ι.Δ.Ε.Α. ότι από την Μέση Ανατολή είχε αρχίσει μια οργάνωση. η οποία το ’51 έκανε ένα πρώτο κίνημα στο οποίο ήτανε και ο Ιωαννίδης. Ο οποίος είχε συλλάβει τον Τσακαλώτο και τον Γρηγορόπουλο. Αποστρατεύτηκαν με μια προανάκριση που έγινε από τον Ζωζονάκη τον στρατηγό για το κίνημα του ’51[4]. Όταν έφυγε ο Παπάγος από την ηγεσία των ένοπλων δυνάμεων και κινήθηκαν αυτοί, συνέλαβε το Γρηγορόπουλο ο Ιωαννίδης, κατέβηκε από το… ο Παπάγος και κατέστειλε το κίνημα. Επανήλθε ο Πλαστήρας με τις εκλογές του ’51, επανήλθε …
-.Ναι γνωστά αυτά.
Δ. Εξελέγη δηλαδή. Και, έγινε προανάκριση τότε από τον Ζωζωνάκη, {αποφασίσθηκε} να διαλυθεί ο Ι.Δ.Ε.Α. και ο Παπαδόπουλος τότε που ήτανε γραμματέας της οργανώσεως αυτηνής, κράτησε τα αρχεία και έγινε αρχηγός.
-.Ένα λεπτό. Διαλύθηκε ο Ι.Δ.Ε.Α. ποια χρονιά;
Δ. Μετά από το αποτυχών κίνημα του ’51. Δεν ξέρω ακριβή ημερομηνία πότε έγινε αυτό, αλλά θυμάμαι ότι είχανε εξακοντιστεί όλοι αυτοί οι μεγάλοι που υπήρχαν τότε στη διοικούσα δέσμη του Ι.Δ.Ε.Α., Τσαραγκάκης, Καραπίπης …
-.Στρατηγέ είστε σίγουρος ότι διαλύθηκε ο Ι.Δ.Ε.Α. ή δεν γνωρίζετε εάν συνέχισε τη δραστηριότητα του, αλλά τη συνέχισε παράνομα;
Δ. Και παλιοί του Ι.Δ.Ε.Α…. διαλύθηκε, διαλύθηκε γιατί αυτοί φοβήθηκαν μήπως αποστρατευτούνε, μήπως κάνουν, μήπως δείξουν. Και ο Παπαδόπουλος ως γραμματέας κράτησε την οργάνωση όλη, πλην της ηγεσίας.
-.Που σημαίνει ότι από εκεί και μετά κατά κάποιον τρόπο ελέγχει ο Παπαδόπουλος και οι δικοί του τον Ι.Δ.Ε.Α. και τον μηχανισμό του;
Δ. Αυτός ελέγχει πλέον την οργάνωση όλη.
-.Το όνομα Καζακόπουλος σας λέει τίποτα; Πέτρος.
Δ. Όχι ο Πέτρος δεν είναι, είχε πεθάνει. Νομίζω είχε πεθάνει.
-.Όχι δεν είχε πεθάνει. Ο Πέτρος πέθανε μετά το ’60.
Δ. Μετά το ’60; Δεν ήταν νωρίτερα; Νωρίτερα νομίζω ότι πρέπει να ήτανε. Και ο Πέτρος και ο Δημόπουλος, όλοι ήτανε. Πρέπει να ήτανε στη διοικούσα δέσμη του Ι.Δ.Ε.Α..
-.Διοικητής τρίτου σώματος στρατού …
Δ. Τον ξέρω από όταν ήτανε Λοχίτης. Μπορεί να ήτανε, δεν ξέρω. Δεν ξέρω, για αυτούς δεν ξέρω.
-.Πάμε στη δικτατορία στρατηγέ. Απρίλιο – Ιούνιο του ’67 είστε στην Κύπρο.
Δ. Ιούλιο.
-.Το 1967 είστε στην Κύπρο. Τι κάνατε εκεί πέρα; Πότε φεύγετε από εκεί;
Δ. Δεν σου είπα έφυγα μόνος μου με άδεια και δεν ξαναπήγα ποτέ; Παρέδωσα εδώ σε έναν ταγματάρχη, δεν θυμάμαι το όνομα του. Έφυγα εγώ τον Αύγουστο.
-.Και μετά τι έγινε;
Δ. Πήγα, τα τέλη Μαΐου πήγα στην Κύπρο, έμεινα δυο μήνες Ιούνιο και Ιούλιο και περί τα τέλη Αυγούστου, δεν έγινε Ιούλιο του ’67. Το κίνημα είχε γίνει τον Απρίλη…
-.Ναι, εσείς λέω τι κάνατε τότε;
Δ. Τι έκανα, αφού ήμουνα διοικητής τάγματος τι έκανα; Ήμουνα διοικητής τάγματος, τι θα έκανα;
-.Μετά από εκεί;
Δ. Έφυγα από εκεί, έφυγα οικιοθελώς. Κατέβηκα στη μεραρχία, είπα του μεράρχου ότι, «Μένω αυτό το σαββατοκύριακο, δεν έχω όμως λεφτά άλλα για να πληρώνω …» Γιατί δεν έτρωγα στο τάγμα, είχα φύγει από τη μονάδα μου και μου έδωσε ένα μήνα άδεια και έφυγα και ήρθα στην Αθήνα. Έγινε η αποστρατεία μου τότε …
-.Καλά πήρατε το καπέλο σας και φύγατε από το στρατό;
Δ. Βεβαίως.
-.Δεν το κατάλαβα αυτό.
Δ. Ναι, ναι έτσι είναι. Ναι, ναι. Ακριβώς έτσι έκανα. Έφυγα από το στρατό. Έφυγα, παρέδωσα το τάγμα και έφυγα [5]. Δεν μου μίλαγε κανένας. Ούτε ο μέραρχος. Μου είπε «Γιατί φεύγεις, θα σε στείλω στρατοδικείο. » Τίποτα. Του είπα ότι «Εγώ φεύγω από το στρατό, θα με διώξουν. Θα με διώξουν από το στρατό, τι να κάτσω να κάνω εδώ πέρα; »
-.Μετά τι έγινε;
Δ. Ήρθα στην Αθήνα, εδώ έμαθα ότι θα με αποστρατεύσουνε, με πήρε ένας διευθυντής, πρώην συμμαθητής μου, από το πρώτο επιτελικό γραφείο, μου λέει να πάω στην Κύπρο να παραδώσω. Του λέω «Είσαι τρελός; Τι να παραδώσω; Θα πληρώσεις και τα οδοιπορικά, διότι εγώ έχω παραδώσει, τι να πάω και να ξανάρθω, ποιος θα πληρώσει τα λεφτά; » Και δεν πήγα.
-.1967 λοιπόν, πριν το κίνημα της 13ης του Δεκέμβρη είστε απόστρατος, συνταγματάρχης απόστρατος;
Δ. Αντί.
-.Πότε μπλέκεστε με τους Ελεύθερους Έλληνες, ή δεν μπλέκεστε;
Δ. Ποτέ. Ποτέ.
-.Με ποιους μπλεχτήκατε;
Δ. Θα σου πω πως έγινε με τους Ελεύθερους Έλληνες, θα στο πω τώρα. Με έπιασε ένας Δημόπουλος στρατηγός, ο Δημόπουλος ο Πάνος, αντιστράτηγος, τον οποίο είχα βρει και την ημέρα του… δυο τρεις μέρες τέσσερις μετά το κίνημα του Παπαδόπουλου. Και κουβεντιάζαμε και μάλιστα αυτός μου είπε ότι ήταν αντίθετος του κινήματος του Παπαδόπουλου και μια φορά τον βρήκα, το 1969. Μέχρι το ’69 εγώ έκανα μερικές αντιστασιακές κινήσεις δικές μου, για μένα, για καμιά οργάνωση.
-.Τι κάνατε;
Δ. Για καμιά οργάνωση. Έφτιαχνα κάποια οργάνωση.
-.Τι κάνατε; Συγκεκριμένα;
Δ. Δική μου, προσπαθούσα να συγκροτήσω ομάδες αξιωματικών[6].
-.Με ποιους;
Δ. Με αρκετούς αξιωματικούς, κυρίως καταδρομείς.
-.Ποιους δηλαδή;
Δ. Ήτανε πάρα πολλοί.
-.Στρατηγέ εγώ θα σας ρωτάω ποιους; Ονόματα.
Δ. Ονόματα, ήτανε πολλοί. Παπαγιανόπουλος, Ζαρκάδας, Καρούσος, πάρα πολλοί, δεν θυμάμαι τώρα. Όλους δεν μπορώ να τους θυμηθώ τώρα αυτή τη στιγμή.
-.Αυτοί ήταν απόστρατοι ή εν ενεργεία;
Δ. Απόστρατοι. Ήταν φευγάτοι από τη χούντα. Απόστρατοι, όχι εν ενεργεία. Με σκοπό να αναπτύξουμε ένα δικό μας κίνημα αντιστάσεως. Διότι είχα και μια εμπειρία από την υπόθεση της Δ.Ε.Ε..
-.Ποια Δ.Ε.Ε.;
Δ. Αυτή που λες εσύ κόκκινη προβιά, εγώ δεν το ήξερα ως κόκκινη προβιά.
-.Πως την ξέρατε εσείς;
Δ. Πως την ήξερα;
-.Δ.Ε.Ε. είπατε. Τα αρχικά τι σημαίνουν;
Δ. Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων.
-.Μάλιστα, από εκεί έχετε την εμπειρία και από το ’67 το φθινόπωρο μέχρι το ’69 αναπτύσσετε δραστηριότητα για να κάνετε; …
Δ. Να κάνω μια αντιστασιακή οργάνωση.
-.Αναφέρατε δυο, τρία ονόματα, Καρούσος, Ζαρκάδας, …
Δ. Παπαγιανόπουλος, ποιοι άλλοι ήτανε; Ήτανε πολλοί δεν θυμάμαι …
-.Όλοι του στρατού ξηράς;
Δ. Όλοι του Στρατού ξηράς. Όλοι, όλοι του στρατού ξηράς.
-.Κανένας του ναυτικού;
Δ. Όχι, όχι.
-.Γιατί δεν βάλατε του ναυτικού κανέναν;
Δ. Δεν είχα επαφή. Δεν ήξερα αξιωματικούς του ναυτικού.
-.Γιατί οι αξιωματικοί του στρατού ξηράς εκείνη την περίοδο και πριν την δικτατορία και οι χουντικοί και οι αντιχουντικοί δεν εντάσσετε στις αντίστοιχες οργανώσεις παράνομες και μη τους αξιωματικούς του ναυτικού; Γιατί;
Δ. Δεν είχαμε δεσμούς, δεν είχαμε, δεν είχαμε γνωριμία τέτοια που να μπορείς να τους μυήσεις και να κουβεντιάσεις μαζί τους. Δεν ήξερα, δεν ήξερα αξιωματικούς του ναυτικού.
-.Ποια είναι η εκτίμηση σας, οι συνωμότες της 21ης Απριλίου γιατί δεν είχαν του ναυτικού μέσα {στην οργάνωση τους} αξιωματικούς;
Δ. Δεν ξέρω, δεν νομίζω ότι είχανε, αλλά δεν ξέρω πόσους είχανε. και στην αεροπορία πρέπει να είχανε.
-.Είχαν έναν της αεροπορίας;
Δ. Δεν ξέρω.
-.Τον ξέρετε. Ποιον;
Δ. Δεν ξέρω.
-.Τον Σκαρμαλιοράκη δεν τον ξέρετε;
Δ. Αυτόν τον ξέρω βέβαια. Τον αυτόν τον ξέρω πολύ καλά. Αν είχανε από το ναυτικό δεν ξέρω ποιος ήτανε. Δεν, δεν, δεν ήτανε τόσο απαραίτητη η αυτή για να μπορέσουν να επιβληθούν αυτοί, διότι ούτε καν το σύνολο των αξιωματικών…
-.Πέστε τα στρατηγέ. Με το τσιγκέλι θα τα βγάλουμε;
Δ. Τι να τα βγάλουμε με το τσιγκέλι, δεν θέλω εγώ με το τσιγκέλι. Ήταν τόσο ανεπτυγμένη η οργάνωση αυτή στο στρατό ξηράς, ώστε δεν είχανε ανάγκη από κανέναν.
-.Γιατί όμως στα κινήματα του μεσοπολέμου, μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου έχουμε συμμετοχή αξιωματικών του ναυτικού σε όλα τα κινήματα, πραξικοπήματα, δικτατορίες, σε όλα είναι μέσα το ναυτικό. Γιατί το περιφρονούσατε μετά τον εμφύλιο το ναυτικό οι του στρατού ξηράς;
Δ. Εγώ δεν το περιφρονούσα, διότι εγώ δεν είχα οργανωθεί ποτέ, αλλά για την αντίσταση, για την αντίσταση σου είπα ότι δεν είχα τέτοιες γνωριμίες που να μπορέσω να πλησιάσω αξιωματικούς για να μπορέσουμε να κάνουμε κάποια δράση.
-.Πώς αναπτύξατε δραστηριότητα λοιπόν εσείς με την ομάδα …
Δ. Να σου πω με τους Ελεύθερους Έλληνες τι έγινε.
-.Όχι να τελειώσετε πρώτα με τους δικούς σας.
Δ. Με τους δικούς μου δεν πρόκειται να σου πω τίποτα, διότι δεν έχει, δεν κατέληξε πουθενά. Δεν καταλήξαμε πουθενά. Πρέπει να σου πω όμως για τους Ελεύθερους Έλληνες διότι με έχουνε ρωτήσει πολλοί άνθρωποι αν μετείχα στους Ελεύθερους Έλληνες. Ο Δημόπουλος λοιπόν μου είπε μια μέρα, δεν είχα, δεν έμενα σε αυτό το σπίτι, έμενα στη Λευκάδας και Κερκύρας. Μου είπε λοιπόν αν μένω στο σπίτι μόνος μου. Και του είπα «ναι μένω μόνος μου», «Το έχω μάθει.» μου λέει, «Που είναι το σπίτι σου;», του είπα που είναι, μου λέει «Μπορούμε να μαζευτούμε μια ομάδα αξιωματικών για να συζητήσουμε, γιατί δεν έχουμε ένα σπίτι να είναι ασφαλές; » Του λέω, «Πολύ ευχαρίστως, ότι ώρα θέλετε, κάθε μέρα μπορείτε να ερχόσαστε». Και ήρθανε ο Αργούλης, ο Δημόπουλος, ο Τζανετής, ο Περίδης, ο Μπάλκος, …
-.Πανουργιάς;
Δ. Όχι δεν ήτανε ο Πανουργιάς. Αυτοί ήτανε, δεν ήτανε άλλοι. Αυτοί, αυτοί ήτανε. Αυτοί ήρθανε στο σπίτι μου ένα βράδυ. Αφού κουβεντιάσανε τι κουβεντιάσανε …
-.Εσείς δεν ήσασταν παρών;
Δ. Ήμουνα βέβαια. Αφού κουβεντιάσανε τι κουβεντιάσανε, στο τέλος ανέλαβα να πάω το στρατηγό το Δημόπουλο και τον Περίδη στο σπίτι του, με το αυτοκίνητό μου. Μου λέει «Μην έρθεις.» «Θα έρθω.», του λέω. Τους πήρα λοιπόν, τους πήγα. Όταν έφτασα στο Δημόπουλο, του λέω «Στρατηγέ εγώ σε αυτήν την οργάνωση δεν μετέχω, διότι είναι ο κύριος Περίδης. Θα τα πω τώρα εδώ για να τα ξεμπλέξουμε τα πράγματα». Μου λέει «Γιατί, τι ιδιαίτερα ο Περίδης; » του λεω, «Ακούστε να δείτε. Ο Περίδης με το Βασιλιά προ του κινήματος 13 Δεκεμβρίου …» πότε ήταν, 13 Δεκεμβρίου, «… βρήκε το Βασιλιά Κωνσταντίνο σε ένα σπίτι και ο Κωνσταντίνος του είπε να λάβουνε μέρος και οι αξιωματικοί, όπως εγώ, ο Οπρόπουλος και λοιπά». Απότακτοι, αυτοί που είχανε διωχθεί από τη χούντα, τους χουντικούς. Και ο Περίδης αρνήθηκε, διότι του είπε ότι «Εάν λάβουνε μέρος, σημαίνει ότι εγώ πρέπει να τους επαναφέρω, εγώ δεν θέλω να τους επαναφέρω.» Ο Περίδης! Αυτός που μου το είπε ήταν αυτήκοος της συζήτησης, γινόταν σε ένα σπίτι του γιου του Παπά και μου το είπε εμένα εμπιστευτικά. Ο Δημόπουλος εξεπλάγην. Μου λέει, «Είναι δυνατόν; Αλλά όλα είναι δυνατά», μου λέει, «Γιατί αυτοί το είχαν στην τσέπη το πραξικόπημα της 13 Δεκεμβρίου. Πέστο …», μου λέει «… του Τζανετή. Ο Τζανετής έχει δούνε και λαβείν με τον Περίδη», του λέω«Εγώ δεν τον ξέρω και πολύ τον Τζανετή στρατηγέ. » Γιατί ο Δημόπουλος έχει κάνει και στον Ιερό Λόχο και στις καταδρομές διοικητής. Και μου έκλεισε ένα ραντεβού στη Βασιλίσσης Σοφίας που είναι, σε ένα που είναι και στη Κοραή, πως το λένε, στου Φλόκα. Στου Φλόκα στην Κηφισίας και πήγα, πήγα στον Τζανετή, του είπα για τον Περίδη. Ότι αυτό κι αυτό κι αυτό κι ότι δεν θέλω να μετέχω στην οργάνωση αυτή. Μου λέει, «Δεν ξέρω, έχω καιρό να τον δω τον…» ότι δεν έχουν κουβεντιάσει ποτέ με τον Περίδη. Αδύνατον, δεν μπορεί να μην είχε κουβεντιάσει!
-.Ποιος από τους δυο ήταν αρχαιότερος;
Δ. Ο Τζανετής είναι παλιός στρατηγός. Ο Τζανετής ήταν αυτός που ήτανε, που αντιπροσώπευε τον Βασιλιά εδώ στην Αθήνα στο δημοψήφισμα.
-.Ο Τζανετής εφέρετο τότε και ως αρχηγός των Ελεύθερων Ελλήνων. Επειδή ήταν ο αρχαιότερος;
Δ. Ήταν αρχηγός αφού ήταν αρχαιότερος απ’ όλους. Λοιπόν αυτόν τον Τζανετή βρήκα, σε αυτόν είπα, δε μου ‘δωσε εξήγηση καμία και ούτε ποτέ ο Περίδης μου είπε «Γιατί τα λες αυτά ρε παλιόπαιδο, για μένα; » Ποτέ δε με βρήκε.
-.Που σημαίνει ότι πράγματι έχετε πειστεί;
Δ. Που σημαίνει ότι εγώ έχω πειστεί ότι έγινε αυτή η συζήτηση και ήταν μπροστά του. Και γι’ αυτόν το λόγο δεν μπήκα ποτέ στον Ελεύθερους Έλληνες.
-.Καλά αυτοί ήταν τόσο πεισμένοι ότι θα επιτύχει η αντιστασιακή …
Δ. Που να ξέρω.
-.… δράση, ώστε …
Δ. Έτσι μου είπε ο Δημόπουλος. « Το είχανε στην τσέπη … » μου λέει, «… γι’ αυτό δεν σας θέλανε εσάς.»
-.… ώστε να σχεδιάσουν και ποιους θα επαναφέρουν μετά;
Δ. Ναι αλλά …
-.Ποια η γνώμη σας για τη δραστηριότητα των Ελεύθερων Ελλήνων στρατηγέ;
Δ. Κοιτάξτε εγώ δεν πήγα σε καμία συγκέντρωση, αυτή είναι η μοναδική φορά που είδα κάποιους από την οργάνωση των Ελευθέρων Ελλήνων. Και άλλη μια φορά είδα το Γρίβα, το Γρίβα σε …
-.Ποιον Γρίβα;
Δ. Τον Γρίβα τον Κύπριο.
-.Της Ε.Ο.Κ.Α.;
Δ. Της Ε.Ο.Κ.Α. ναι.
-.Ο Γρίβας με τους Ελεύθερους Έλληνες τι σχέση είχε;
Δ. Δεν ξέρω αν είχε σχέση. Με φώναξε εμένα μια φορά να κουβεντιάσουμε σ’ ένα σπίτι στο οποίο πήγα μεσημέρι στη λεωφόρο Αλεξάνδρας και θυμάμαι ότι κόλλησε το κουδούνι. Χτύπησα το κουδούνι που μου είχε δώσει και κόλλησε και χτύπαγε, αναστατώθηκε όλη η πολυκατοικία. Και μου έλεγε ότι εγώ βάζω τις βόμβες στην Αθήνα. Και του είπα ότι «Εγώ δεν βάζω καμία βόμβα. » Ήθελε να με μυήσει σε μια οργάνωση δική του. Δεν ξέρω τι οργάνωση έκανε …
-.Ο Γρίβας;
Δ. Ο Γρίβας.
-.Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας;
Δ. Ναι, ναι.
-.Είπε σε σας ….
Δ. Μου έκλεισε ραντεβού σ’ ένα σπίτι, όχι το δικό του, σ’ ένα σπίτι ενός γιατρού, δεν ξέρω τι σκατά ήτανε …
-.Ένα λεπτό να το ξεκαθαρίσουμε αυτό. Ο Γρίβας εκτός της ΕΟΚΑ είναι και ο αρχηγός της Χ. στην κατοχή.
Δ. Το ξέρω.
-.Λοιπόν ερχόμαστε στη ο Γρίβας …
Δ. Έχει φύγει από την Κύπρο, δεν έμεινε στην Κύπρο, δεν έχει κάνει την ΕΟΚΑ. Β΄ και…
-.Και σας καλεί εσάς να κάνετε …
Δ. Μου είπε ότι εδώ κάνει αντίσταση κατά της χούντας. Εγώ πήγα να τον δω, λέω μήπως έχει κανά αξιόλογο πράγμα να μου πει, δεν μου είπε τίποτα …
-.Τι σας είπε;
Δ. Δεν μου είπε τίποτα ουσιαστικό, δηλαδή να μου κάνει μια πρόταση για μύηση ή για τέτοιο πράγμα.
-.Ποια χρονιά ήτανε αυτό;
Δ. Τώρα που να θυμηθώ ακριβώς. Πρέπει να ήτανε το ’68.
-.Η Ε.Ο.Κ.Α. Β΄ δεν είχε γίνει ακόμα;
Δ. Όχι δεν πρέπει να έχει γίνει. Αφού ήταν εδώ ο Γρίβας.
-.Θα το βρούμε [7]. Ο Καρούσος είναι στους Ελεύθερους Έλληνες, ο Καρούσος ο δικός σας του στρατού ξηράς.
Δ. Ναι μπορεί να ήτανε στους …
-.Όχι μπορεί, ήτανε.
Δ. Ήτανε;
-.Ήτανε. Στους Ελεύθερους Έλληνες δεν ήτανε;
Δ. Δεν ξέρω.
-.Επομένως είναι ενάντιος της δικτατορίας ο Καρούσος;
Δ. Σαφώς.
-.Ο Καρούσος κατεβαίνει στην Κύπρο και αναλαμβάνει υπαρχηγός του Γρίβα …
Δ. Κατέβηκε με τον Γρίβα.
-.Με την έγκριση της δικτατορίας;
Δ. Βεβαίως.
-.Πως συμβιβάζονται αυτά;
Δ. Δεν ξέρω. Δεν το ξέρω, πώς να το ξέρω.
-.Θέλω να μου πείτε για τον χαρακτήρα του Καρούσου.
Δ. Δεν θα ήθελα να ασχοληθώ με τον άνθρωπο, διότι εγώ, έχω λόγους γιατί δεν θέλω.
-.Προσωπικό λόγο;
Δ. Προσωπικό ναι. Προσωπικό λόγο, διότι δεν έχει δείξει καλή διαγωγή απέναντι μου.
-.Εάν μου πείτε να μην το χρησιμοποιήσω αυτό, δεν θα το χρησιμοποιήσω……{σ. σ. διακοπή}…
-.Πάμε να ολοκληρώσουμε τη δική σας δραστηριότητα στη διάρκεια της δικτατορίας. Δ. Μέχρι το ’69 που με πιάσανε, αυτό ήταν. Η υπόλοιπη, η προσπάθεια μου να οργανώσω μια ομάδα, μια ομάδα αξιωματικών για να αναλάβουμε αντιστασιακή δράση.
-.Και γιατί σας έπιασε η δικτατορία;
Δ. Δεν ξέρω, ούτε μου το είπαν ποτέ. Έμενα με την μάνα μου σ’ ένα σπίτι ενός ξαδέρφου μου στην Ανάβυσσο. Λοιπόν ήρθε ένας υπαστυνόμος να με συλλάβει και ήθελε να κάνει έρευνα στο δωμάτιο που έμενα κι εκεί έμενε η μητέρα μου, της είπα λοιπόν « Έβγα …» της λέω, «… έξω γιατί θέλω να κουβεντιάσω κάτι με τον φίλο μου εδώ πέρα. » Δεν της είπα ότι με πιάνει και μου λέει αυτή μπροστά στον αστυνομικό,« Πάλι τα ίδια άρχισες; » Νόμιζε ότι ήτανε …
-.Τι σας είπε η μάνα σας; Στρατηγέ πέστε το καθαρά. Τι σας είπε;
Δ. « Τα ίδια κάνεις …» μου λέει, « … τώρα και θέλεις να κουβεντιάσεις συνωμοτικά …» και λοιπά.
-.Κι αυτό σας το λέει μπροστά στον αστυνομικό που ήρθε να σας συλλάβει;
Δ. Ο αστυνόμος γέλαγε βέβαια. Με ψάξανε εκεί, τι να βρούνε; Δεν είχα τίποτα, κανένα χαρτί εγώ. «Πάμε να φύγουμε » μου λέει, μπήκαμε στο αυτοκίνητο, φύγαμε. Και πήγαμε στο Χατζηζήση για να με ανακρίνει, ο Χατζηζήσης. Όταν με ανέκρινε με ρώταγε ποιοι είναι και τα λοιπά, «Εγώ δεν ξέρω τίποτα, εσείς πέστε μου τι έχω κάνει. » « Εσύ να μας πεις. » « Βρε δεν έχω να σας πω τίποτα …» του λέω, «… τι να σας πω; »
-.Τι διαφορά τάξεως είχατεμε το Χατζηζήση;
Δ. Δεν ξέρω ποιανής τάξεως.
-.Πιο πάνω από εσάς;
Δ. Όχι πιο κάτω, πολύ πιο κάτω. Δεν τον χώνευα ποτέ. Δεν τον χώνευα.
-.Πως σας φέρθηκε εκεί στην Ε.Σ.Α.;
Δ. Δεν με βασάνισε, απλώς με ρώταγε επιμόνως « Τι δράση; » και του λέω « Δεν έχω καμιά δράση. Τι δράση να έχω; Είναι βέβαιο ότι δεν σας θέλω. Πέραν αυτού …» του λέω, « … δεν έχω τίποτα. Ότι έχετε εσείς πέστε μου να σας απαντήσω. » « Όχι εσύ να μας πεις.» Δεν έλεγα, « Δεν μιλάει » λέει στον αστυνόμο ο Χατζηζήσης, «Δεν μιλάει διότι ξέρει ότι είναι αξιωματικός και δεν μπορούμε να τον βασανίσουμε, πάρτε τον να τον βασανίσετε εσείς» Αυτό είπε ο Χατζηζήσης στον υπαστυνόμο που με είχε συλλάβει. Στο δρόμο που με πήγαινε ο υπαστυνόμος, ο οποίος με πήγε στην Νέα Ιωνία, μου λέει «Εμείς δεν βασανίζουμε κύριε συνταγματάρχα …» μου λέει, «… και μην ακούτε τι λέει ο Χατζηζήσης, ούτε πρόκειται να σας ακουμπήσουμε» Με πήγε λοιπόν και μ’ άφησε σ’ ένα εστιατόριο που είχε εκεί η ασφάλεια και μου πήρανε φαγητό μια ομελέτα και δεν ερχόταν κανείς να μου μιλήσει. Και προς στιγμήν σκέφτηκα να φύγω, λέω «Τι να κάνω, μήπως το κάνουν επίτηδες όμως και με αφήνουν έτσι αφρούρητο;» Πλήρωσα την ομελέτα και μετά με πήγανε στο Χαϊδάρι. Στο Χαϊδάρι στο κέντρο διαβιβάσεων εκεί με πήγανε και από εκεί με πήγανε στη Δροσιά. Κρατούμενο. Δεν με ξαναανάκριναν ποτέ. Ποτέ, η ανάκριση όλη που πέρασα ήταν αυτή. Από την Δροσιά ήρθε το χαρτί και φύγαμε για εξορία.
-.Το αιτιολογικό της εξορίας, το έχετε, τι γράφει;
Δ. Που να το θυμάμαι, ΄΄για τη δράση του εναντίον της επαναστάσεως΄΄, ξέρω ‘γω κάτι τέτοιο. Δεν θυμάμαι ακριβώς πως το αιτιολογεί. Πήγα στα Κύθηρα, στα Κύθηρα υπήρχε μια μονάδα και σ’ ένα πανηγύρι, αυτός ο διοικητής των (…) κάτι πήγε να πει σε έναν συνεξόριστο της νεολαίας της Νέας Δημοκρατίας και εγώ επενέβη, ΄΄γιατί το κάνει αυτό και τον έσπρωξε΄΄ εκεί πέρα, έκανε αναφορά ο διοικητής της χωροφυλακής και με πήραν απ’ τα Κύθηρα, δεν έμεινα πολύ καμία 20αρια μέρες και με έστειλαν στο Πεντάλοφο, το πειθαρχείο των εξόριστων.
-.Που σας στείλανε;
Τα ενδιαφέροντα από το μητρώο του τον φέρουν κατ’ αρχήν να εκτελεί«..μίαν πολεμικήν πτώσιν την 30-10-1943 εις ΣΑΜΟΝ δι’ αλεξιπτώτου εντός εχθρικής περιοχής εν καιρώ πολέμου…του επετράπη όπως συνέλθη εις α΄ γάμον μετά της εις α΄ τοιούτον συνερχομένης…ετέθη εις αυτεπάγγελτον αποστρατείαν … ΦΕΚ 375/6-10-67…κατετάγη την 20-7-74…λόγω της κηρυχθείσης γενικής επιστρατεύσεως…απελύθη την 29-7-74…» με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη.
Ανακαλείται στη μεταπολίτευση το Διάταγμα αποστρατείας του, καθ’ όσον κρίθηκε ότι η έξοδός του εκ της υπηρεσίας έγινε λόγω αντίθεσής του προς τη δικτατορία και προάγεται σε διάφορες φάσεις σε αντιστράτηγο ενώ συγχρόνως του απονέμεται ο τίτλος του επιτίμου.
Στο Δροσογιάννη δεν χρειαζόταν ούτε ο βαθμός του αντιστράτηγου ούτε ο τίτλος του επιτίμου. Είχε αποστρατευτεί το 1967 και έκτοτε δεν υπηρέτησε στο στρατό. Η πρώτη αποκατάσταση της 19-8-1974 ήταν αρκετή.
Ήταν μέλος των ΄΄Ελεύθερων Ελλήνων΄΄. Συνελήφθη και εξορίστηκε.
Στη συνέντευξή του μελανό σημείο είναι ό,τι λέει για τον Καρούσο, όπως αντίστοιχα και ο Καρούσος στη δική του συνέντευξη για το Δροσογιάννη. Εκτιμάται πως είναι από τους ΄΄συνήθεις΄΄ καυγάδες των στρατηγών, πλην όμως εδώ οι αλληλοκατηγορίες είναι κάπως σοβαρές. Αλλά και η ηλικία τους όταν εκτοξεύονται είναι σχετικά προχωρημένη.
Ο Δροσογιάννης με το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία αναλαμβάνει υπό τον Παπανδρέου τα καθήκοντα του αναπληρωτή ΥΕΘΑ και ασκεί ουσιαστικά εκείνα του υπουργού. Γνώστης του χώρου των Ενόπλων Δυνάμεων, παρ’ ότι δεν υπηρέτησε με ανώτατο βαθμό σε επιτελεία, κυριαρχεί από την πρώτη στιγμή επί των στρατιωτικών, όπως και ο Χαραλαμπόπουλος, ο Κουρής, ο Βασιλειάδης και ο Αποστολάκης αργότερα.
Μνημονεύονται όλοι τους επειδή υπήρξαν μόνιμοι στρατιωτικοί, στη δικτατορία διώχθηκαν και μεταπολιτευτικά χρησιμοποιήθηκαν σε θέσεις υφυπουργών εθνικής άμυνας, πάντα όμως με υπουργό πολιτικό (εκτός του Χαραλαμπόπουλου που ήταν από τους πρώτους υπουργούς του ΠΑΣΟΚ και είχε προδικτατορικά διατελέσει μέλος του κοινοβουλίου με την Ένωση Κέντρου).
Τα στοιχεία για τον Αντώνη Δροσογιάννη προέρχονται, από αντίγραφο φύλλο μητρώου του.
……………………………………………………………………………
Συνέντευξη στις 12 Σεπ 2002 με τον Αντιστράτηγο ε.α. Αντώνη Δροσογιάννη (Δ)
-. Στρατηγέ κουβεντιάζουμε για το πότε μπήκατε στη σχολή ευελπίδων, πότε βγήκατε σαν αξιωματικός και με δυο λόγια για την σταδιοδρομία σας
Δ. Περιληπτικά. Λοιπόν εγώ μπήκα στη σχολή ευελπίδων το 1939 και βγήκα την ημέρα του πολέμου δευτεροετής εύελπις. Βάση του οργανισμού έπρεπε να πάω έμπεδα – τότε δεν λέγανε κέντρα εκπαιδεύσεως, λέγανε έμπεδα. Πήγα λοιπόν στα έμπεδα ως εκπαιδευτής. 28 Οκτωβρίου έγινε ο πόλεμος όπως θυμάσαι. Τον Νοέμβριο είχαμε παρουσίαση των Δωδεκανήσιων εθελοντών και θελήσανε τότε να συγκροτήσουνε ένα σύνταγμα, το οποίο και συγκρότησαν. Επήγα λοιπόν εγώ ως εκπαιδευτής τους μαζί με άλλους έντεκα, δώδεκα ευέλπιδες δευτέρας πήγαμε στο σύνταγμα Δωδεκανήσων ως εκπαιδευτές. Όταν λοιπόν το σύνταγμα εξεπεδεύθη ένα – δυο μήνες, θεωρήθη ικανοποιητική εκπαίδευση και επρόκειτο να λάβει μέρος στις επιχειρήσεις. Παρουσιάστηκα εγώ, που δεν ήμουνα αρχαιότερος από τους άλλους ευέλπιδες, στον διοικητή του συντάγματος και τον παρακάλεσα να ακολουθήσουμε εμείς με το σύνταγμα, πράγμα το οποίο ο συνταγματάρχης μου είπε, ο αντισυνταγματάρχης Νικολάου ήτανε διοικητής, μάλιστα πρέπει να ήτανε απόστρατος του ’35 και επανελθών τότε, μου είπε λοιπόν ότι, «Δεν μπορείτε βάση του νόμου». Και τον παρακάλεσα «Κάντε μας …», του λεω, «… ξέρω ‘γω, κάτι να γίνουμε να ‘ρθουμε, δεν μπορεί να εκπαιδεύσουμε τους φαντάρους και να μην έρθουμε στον πόλεμο, ενώ το σύνταγμα θα πάει στον πόλεμο. Είναι σαν να φοβόμαστε να έρθουμε». Και πραγματικά ονομαστήκαμε ανθυπασπιστές και πήγαμε με το σύνταγμα Δωδεκανήσων. Με το οποίο έλαβα και μέρος στον πόλεμο τον ελληνογερμανικό στα σύνορα. Εκεί πάθαμε μεγάλη πανωλεθρία διότι ήμαστε στο (…), εκεί πέρα στη στρατιά του λήσταρχου (…), {στο}μέσον μοναστηριού και Φλωρίνης το (…) είναι σε αυτόν τον άξονα, το σύνταγμα υπέστη πανωλεθρία, πανωλεθρία. Και ήρθα στην Αθήνα τελικά από την Τιθορέα. Πήρα το τρένο από τη Τιθορέα, με τα πόδια ερχόμαστε από τα Γιάννενα, γιατί καταλήξαμε στα Γιάννενα. Από τα Γιάννενα κατέβηκα μέχρι την Τιθορέα με τα πόδια και πήρα ένα τρένο και επί της οροφής καθήμενος έφτασα στην Αθήνα. Έμεινα γύρω στους πέντε – έξι μήνες με την κατοχή και με μια ομάδα αξιωματικών διέφυγα στη Μέση Ανατολή και πήγα στη 2ηταξιαρχία. Τότε ήτανε στη (…) η 2η ελληνική ταξιαρχία της Μέσης Ανατολής. Από την 1η Σεπτεμβρίου συνεκροτήθει ο Ιερός Λόχος Αξιωματικών με διοικητή έναν Στεφανά αντισυνταγματάρχη ιππικού. Είμαι λοιπόν εκ των πρώτων Ιερολοχιτών, πήγα τότε στον Ιερό Λόχο, κατετάγην στον Ιερό Λόχο. Σήμερα, μετά από εξήντα χρόνια, έχω μια πρόσκληση να παρευρεθώ το απόγευμα, σήμερα το απόγευμα στις πέντε η ώρα, για να μου απονείμουν και μένα και άλλων επιζώντων του Ιερού Λόχου μετάλλιο και δίπλωμα αναμνηστικό των παλαιών ημερών. Με τον Ιερό Λόχο έλαβα μέρος στις επιχειρήσεις της Τύνηδος και της Σαχάρας, έπεσα στη Σάμο το ’43 (σς με αλεξίπτωτο), μας διώξανε οι Γερμανοί πάλι, ξανά ήρθαμε πάλι το ’44, πήγα στη Σάμο, πήγα στη Λήμνο και από τη Λήμνο έκανα μια αναφορά να πάω για την ανασυγκρότηση του ελληνικού στρατού και πήγα στη Θεσσαλονίκη. Πήγα στη Θεσσαλονίκη το ’45, (…) ενός Στράτου στην 33η ταξιαρχία και έμεινα μέχρι το 1946. Από το 1946 συγκροτούνται οι λόχοι καταδρομών. Ζήτησα και πήγα από τη Θεσσαλονίκη στη σχολή ευελπίδων ως εκπαιδευτής. ’45-’46 μέχρι ’47. Όχι, ’45 με ’46. ’45 με ’46 πήγα στη σχολή ευελπίδων ως εκπαιδευτής. Το ’46 πήγα στη συγκρότηση των πρώτων καταδρομών, λόχων καταδρομών. Ήτανε ανεξάρτητοι λόχοι με τον Καλίτση. Πήγα λοιπόν εθελοντικά και κατετάγην στους λόχους καταδρομών και πήρα τη διοίκηση του 62ουλόχου. Ήτανε ανεξάρτητοι λόχοι καταδρομών και τον 62 Λόχο ορεινών καταδρομών τον είχα αναλάβει εγώ, ως υπολοχαγός. Παρέμεινα στις καταδρομές μέχρι την λήξη του εμφύλιου πόλεμου, του ανταρτοπόλεμου. Έλαβα μέρος σε όλες σχεδόν τις επιχειρήσεις της μοίρας μου, ήμουνα στη Γ΄ μοίρα, διότι μετά τους λόχους τους κάνανε μοίρες καταδρομών, εγώ πήγα στη Γ΄ μοίρα, πήγα στη Πελοπόννησο, Θεσσαλία, έλαβα μέρος στις επιχειρήσεις. Έγινα μετά εκπαιδευτής στο Κ.Ε.Μ. για να συγκροτηθεί η 5η μοίρα καταδρομών, της οποίας υπήρξα υποδιοικητής, όχι υποδιοικητής, διοικητής τακτικού επιτελείου. Και μετά μετετέθη στη Γ΄ μοίρα ως διοικητής. Πήγα στους σεισμούς της Κεφαλονιάς το ’53, από τις 7 στρατιωτικές διοικήσεις, η μια διοικείτο από μένα. Έμεινα μέχρι το ’54, το ’53, όχι το ’50…, το ’53 έγιναν οι σεισμοί. Το ’54 έφυγα, πήγα στη διοίκηση καταδρομών, παρέδωσα τη μοίρα. Το ’55, όχι το ’56 πήγα διοικητής του κέντρου εκπαιδεύσεως μονάδων καταδρομών, το ’56. Έμεινα μέχρι το ’58 διοικητής εκεί, στο κέντρο εκπαιδεύσεων καταδρομών. Μετετέθην δυσμενώς στα Θερμά Νιγρίτας. Διότι μου ζήτησε ο διοικητής του γραφείου του Καραμανλή να δώσω άδεια σε έναν νεοσύλλεκτο στρατιώτη του Κ.Ε.Μ., δεν την έδωσα. Του είπα, «Να μου στείλεις δια-ταγή» Αυτός θύμωσε, δεν ξέρω τι έκανε-στα λέω για να τα γράψεις-και με στείλανε υποδιοικητή, υποδιοικητή του τάγματος 566, το οποίο έμενε στα Θερμά Νιγρίτας, κοντά στον Κουφοντίνα[1] δηλαδή, έτυχε, είχε γεννηθεί μάλλον τότε, τότε πρέπει να γεννήθηκε το ’58. Στα Θερμά Νιγρίτας υποδιοικητής τάγματος, το τάγμα αυτό ήτανε το τάγμα που συγκεντρώνανε τους κομμουνιστές Γ΄ κατηγορίας. Υπήρχανε 197 κομμουνιστές Γ΄ κατηγορίας.
-.Γιατί τους συγκεντρώνανε εκεί στρατηγέ;
Δ. Έτσι, υπήρχε αυτή η τάση τότε, για να ελέγχονται καλύτερα οι κομμουνιστές, να πηγαίνουν σε μια μονάδα.
-.Κομμουνιστές στρατεύσιμοι προφανώς;
Δ. Ναι, βεβαίως. Λίγοι ήτανε, οι πιο πολλοί από αυτούς ήτανε με διδακτορικά, όλοι ήτανε σχεδόν πτυχιούχοι πανεπιστήμιων, πολλοί με μάστερ και ντοκτορά, πάρα πολλοί. Και γραφείς του τάγματος ήτανε τετάρτης δημοτικού!
-.Στρατηγέ ένα λεπτό. Εάν λάβουμε υπόψη μας το μορφωτικό επίπεδο της τότε νεολαίας, της δεκαετίας του ’50, αυτό που μου λέτε τώρα είναι ότι οι πιο πολλοί από τους μορφωμένους ήτανε κομμουνιστές.
Δ. Οι οποίοι δεν είχανε δει ποτέ μουλάρι ούτε απ’ έξω. Τα δε μουλάρια από τις κλοτσιές τους πετάγανε σπίθες γιατί είχανε γρανίτη οι στάβλοι, τούβλο από γρανίτη κάτω. Δεν τολμάγανε να κάνουνε ιπποκομία, που να κάνουν; Αυτοί είναι (…), δεν πηγαίνουν στα έργα το καλοκαίρι.
-.Υποκομία είπατε;
Δ. Ιπποκομία. Ε, βέβαια, θέλει το μουλάρι να το καθαρίσεις, να κάνεις, να δείξεις.
-.Αυτό σημαίνει ότι οι ειδικότητες που παίρνανε οι χαρακτηρισμένοι τότε στρατεύσιμοι ήτανε χαμηλού επιπέδου.
Δ. Όχι χαμηλού … Τους χρησιμοποιούσαν εκεί για να μην μαθαίνουν τα απόρρητα. Υποτίθεται ότι η μονάδα είχε απόρρητα.
-.Ποιους αξιωματικούς βάζανε σ’ αυτές τις μονάδες;
Δ. Δεν ξέρω αν υπήρχε, δε νομίζω να κάναν μένα, ήταν επιλεκτική η τοποθέτηση.[2] Πάντως εγώ πήγα με δυσμενή τοποθέτηση. Υποδιοικητής του τάγματος. Πραγματικά ασχολήθηκα πολύ έντονα με τη διοίκηση του, με την εκπαίδευση του τάγματος. Και το τάγμα ήταν πρώτο στη μεραρχία, αυτό το τάγμα ανήκε στη 10η μεραρχία. Συμπτωματικά δε ο διοικητής των καταδρομών, ήρθε διοικητής της 10ης μεραρχίας, επί των ημερών του οποίου αποχαιρέτησα και έφυγα εγώ. Μάλιστα ο φουκαράς ήταν ο Δημόπουλος τον οποίο λέγανε ΄΄κίτρινο πυρετό΄΄. Τον ήξερα από τον Αιολό, γιατί ήμασταν μαζί στον Αιολό. Και όταν αναγκάστηκε να με διώξει από τις καταδρομές, δάκρυσε και του είπα, «Δεν πειράζει στρατηγέ…» του λέω «… εμείς ήμαστε στρατιώτες, όπου μας πούνε πάμε.» Ήμουνα αρραβωνιασμένος εκείνη την χρονιά.
-.1958;
Δ. ’50… ναι το ’58 ήμουνα. Το ’59 έφυγα όχι το ‘58, το ’59. ’59 θυμάμαι ακριβώς γιατί παντρεύτηκα κιόλας. Τον Δεκέμβρη του ’59 παντρεύτηκα, όταν υπηρέτησα στη Νιγρίτα.
-.Και φύγατε για πού;
Δ. Για τη Νιγρίτα, τότε πήγα στη Νιγρίτα στο τάγμα αυτό. Πήγα εκεί, παντρεύτηκα, το ’59 τον Δεκέμβρη. Διάβασα τότε για τη σχολή πολέμου και έδωσα εξετάσεις και μπήκα στη σχολή πολέμου. Στην οποία φοίτησα για δυο χρόνια και εξερχόμενος, επειδή στους σεισμούς είχα γνωρίσει τον Καρδαμάκη, μου είχε υποσχεθεί – αυτά τα λέω όχι για να τα γράψεις, απλά να τα ξέρεις. Όταν ήρθε να δώσει τα πτυχία της σχολής πόλεμου, μου λέει, «Τι θέλεις Δροσογιάννη; », γιατί αυτός όταν ήμουνα στη Κεφαλωνιά ήταν επιτελάρχης στη διοίκηση των Ιονίων Νήσων, του μηχανικού ήταν ο Καδραμάκης, τότε ήταν αρχηγός, όταν τελείωσα τη σχολή πολέμου ήταν αρχηγός. Ήρθε λοιπόν, του λέω, «Δεν θέλω τίποτα ,θέλω να μείνω στη Θεσσαλονίκη, διότι η γυναίκα μου είναι αρχαιολόγος, είναι τοποθετημένη εδώ, να μείνω. » Και πρόκειται να μείνω εκεί. «Αυτά …», μου λέει, «…δεν είναι τίποτα. Εγώ νόμιζα θέλεις κανά ΝΑΤΟ » και λοιπά. «Δεν θέλω…», του λέω, «Τι να το κάνω το ΝΑΤΟ, Εδώ να μείνω, που είμαι νιόπαντρος, να κάνω και καμιά οικογένεια. » Όταν ήρθα εδώ για να περάσω στη σχολή πληροφοριών – μετά τη λήξη των μαθημάτων της σχολής περνάγαμε ένα σχολείο πληροφοριών -στον Άγιο Αντρέα συνάντησα τον… τον μετέπειτα αρχηγό και λοιπά, ο οποίος μου λέει, «Αντώνη για να μην παρεξηγηθούμε…» μου λέει, «…δεν θα πας στη Θεσσαλονίκη, θα πάω εγώ. » Τότε αυτός ήταν διοικητής της 5ης μοίρας καταδρομών που ήταν στη Δράμα, η δε γυναίκα αυτουνού ήταν από τη Δράμα, εκεί την είχε γνωρίσει και είχαν παντρευτεί. Και ήξερα ότι έχει συμφέρον να μείνει στη Δράμα. Του λέω, «Ρε Μένιο αφού παντρεύτηκες τη Δραμινή. » Είχα πάει εγώ στους αρραβώνες, ήμαστε φίλοι, «Γιατί να πας εσύ στη Θεσσαλονίκη και εγώ να πάω, δεν ξέρω που πάω, μου είπες ότι δεν πάω. » Μου λέει, «Έτσι γίνεται. » Πραγματικά είχα πορωθεί πολύ και την Δευτέρα το πρωί, ήταν Κυριακή αυτή η ημέρα που μου το είπε, πήγα στον Καρδαμάκη, και παρουσιάστηκα με μια παραίτηση. Έκανα παραίτηση να φύγω από τον στρατό. Μου λέει, «Τι ‘λε ρε συ, είσαι τρελός; Εγώ σε έχω βάλει…», μου λέει, «…εκπαιδευτή στη σχολή πόλεμου για να είσαι κοντά στη γυναίκα σου στη Θεσσαλονίκη. Τι θέλεις; Τι παράπονο έχεις; » του λέω «Το ότι με διώχνετε από τις καταδρομές και με πάτε στη σχολή πόλεμου, εμένα δεν μου πάει το να είμαι ο καθηγητής γιατί είμαι νευρικός…», του λέω, «…και μπορεί να τσακωθώ με τους μαθητές. Συνεπώς γιατί με διώχνετε από τις καταδρομές; » Γιατί με διώχνανε είναι φανερό. Θύμωσε λοιπόν επειδή εγώ επέμενα, του λέω «Δεν θέλω, θέλω να υπηρετήσω (…) του στρατού. » Και αφού θύμωσε μου λέει, «Όχι δεν θα πας πουθενά …», μου λέει, «… ούτε θα φύγεις. » Φώναξε τον υπασπιστή του έμεινε η διαταγή και με έβαλε εκεί επιτελάρχη των καταδρομών της Θεσσαλονίκης και υπάρχει διαταγή με σβησμένο με μπλάνκο, από πάνω γραμμένη νέα τοποθέτηση και έμεινα. Μου είπε λοιπόν ότι «Πρόκειται να κάνουν, θέλουν να κάνουν όπλο τις καταδρομές και εσύ και ο Οπρόπουλος δεν θέλουν να είστε στις καταδρομές τα ανάκτορα. »
-.Δεν θέλαν τα ανάκτορα να είστε εσείς και ο Οπρόπουλος;
Δ. Εγώ και ο Οπρόπουλος.
-.Που σημαίνει ότι τα …
Δ. Δεν θέλουν, γιατί σκοπεύουν τις καταδρομές να τις κάνουν όπλο.
-.Αυτό σημαίνει στρατηγέ ότι τα ανάκτορα έπαιζαν ρόλο μέχρις επιπέδου …
Δ. Τι κάναν;
-.… μονάδας;
Δ. Ότι θελαν κάναν. Ήμαστε στελέχη μεγάλα, ήμουνα αντισυνταγματάρχης εγώ τότε και ο Οπρόπουλος ήτανε συνταγματάρχης. Δεν ήτανε τυχαία η παρέμβαση. Δηλαδή το να μείνουμε εμείς στις καταδρομές δεν ήτανε και τυχαίο πράγμα.
-.Στρατηγέ, ποιος μηχανισμός λειτουργούσε έτσι ώστε τα ανάκτορα να περνάνε τη θέληση τους στις ένοπλες δυνάμεις;
Δ. Επιθυμία του Βασιλέα είναι αυτή τελείωσε.
-.Πρέπει να υπήρχε παλίνδρομη σχέση. Μέσα από τις ένοπλες δυνάμεις να υπήρχε πληροφόρηση του Αρναούτη και του περιβάλλοντός του, των ανακτόρων;
Δ. Ε βέβαια, θα ήξεραν. Τι, δεν μας παρακολουθούσανε; Δηλαδή ο Αρναούτης που ήρθε από τις καταδρομές, δεν ήξερε τι είμαι εγώ, τι είναι ο Οπρόπουλος;
-.Μόνο με τις καταδρομές ασχολιόντουσαν τα ανάκτορα;
Δ. Δεν ξέρω. Αυτό που είπε ο Καρδαμάκης σου λέω τώρα. Τι μου είπε. Αυτό που είπε γιατί ήμασταν φίλοι με τον Καρδαμάκη, ήτανε σου λέω, ερχότανε στη μοίρα καταδρομών, στη λέσχη και έτρωγε, γιατί στην Κεφαλονιά δεν υπήρχε ούτε ταβέρνα, ούτε τίποτα, ούτε σπίτι κανένα, είχανε {γκρεμιστεί}. Αυτό δεν θέλω να το γράψω, δεν θέλω γιατί μου, με, με εξόρκισε να μην το πω σε κανέναν. Κατάλαβες;
-.Να μην χρησιμοποιήσω τη παρέμβαση των ανακτόρων για τη δική σας επιλογή και του Οπρόπουλου στα αυτά, στα, στις καταδρομές;
Δ. Να μην υπηρετήσουμε στις καταδρομές. Ναι μου το είπε, ο Καρδαμάκης μου το είπε, αλλά …
-.Ο Καδραμάκης είναι ιστορία σήμερα και εσείς είστε ιστορία. Ποιος θα πει να μην χρησιμοποιούνται αυτά τα πράγματα;
Δ. Αφού μου το είπε ρε παιδάκι μου προτού, έχει πεθάνει σήμερα …
-.Λοιπόν, μου το είπατε και εσείς. Πάμε τώρα παρά κάτω. 1959 είστε υποδιοικητής…
Δ. Αυτά που λέμε τώρα είναι ’62, ήρθα στις καταδρομές λοιπόν, ήρθα στις καταδρομές μέχρι το ’67. Αλλά υπό αυτές τις συνθήκες που ήρθα δεν μου δώσανε μάχιμη μονάδα εμένα στις καταδρομές. Ήμουνα σε νέα ΄΄διοίκηση ειδικών επιχειρήσεων΄΄, επιτελική θέση. Όταν έγινε λοιπόν το κίνημα, βρέθηκα σε αυτή τη θέση.
-.Ποιο κίνημα;
Δ. Το,το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.
-.Πάμε λίγο πίσω στρατηγέ. Πάμε λίγο πίσω στον εμφύλιο. Στον ανταρτοπόλεμο.
Δ. Ναι.
-.Απέναντί σας είναι συνάδερφοί σας του στρατού ξηράς. Θυμάστε ονόματα; Τους συναντήσατε μετά; Ποιες ήταν οι σχέσεις σας με τους αντάρτες αξιωματικούς προελεύσεως της σχολής ευελπίδων;
Δ. Δεν είχα, δεν είχα συναντηθεί με κανέναν. Μετά, πολύ μετά, πολύ μετά, τώρα που πολιτεύομαι δηλαδή, συνάντησα τον Ρώσιο, ο οποίος ήτανε ο καπετάν Υψηλάντης, τον Φλωράκη βέβαια και έναν Αθανασίου που ήταν συμμαθητής μου στη σχολή ευελπίδων.
-.Το όνομα Βενετσανόπουλος σας λέει τίποτα;
Δ. Δεν τον θυμάμαι, όχι.
-.Παπαγιάννης;
Δ. Όχι, όχι.
-.Παλάσκας;
Δ. Δεν τους θυμάμαι αυτούς.
-.Αυτοί ήταν αρχαιότεροι από εσάς. Εσείς είστε τάξης ’39 αυτοί ήταν τάξεων περί το ’30.
Δ. ’42 ήμουνα. Εγώ ήμουνα ’42.
-.’42 ανθυπολοχαγός;
Δ. Ναι το ’42 έγινα στη Μέση Ανατολή ανθυπολοχαγός. Αυτούς δεν τους θυμάμαι, τους τρεις που μου ανέφερες, όχι. Δεν τους θυμάμαι.
-.Προηγουμένως αναφέρατε κατά λάθος, ότι από το ’45 μέχρι το ’66, προφανώς εννοούσατε το 1946, μείνατε στη Θεσσαλονίκη. Αυτό για διόρθωση του στοιχείου.
Δ. Ναι, ναι. Αυτά δεν τα θυμάμαι καλά.
-.1962 με ’67 είστε σε επιτελικές θέσεις στην Αθήνα;
Δ. Πήγα ως επιτελής των δύο μοιρών που ήτανε στη Θεσσαλονίκη, στη Διοίκηση Καταδρομών Βορά, έτσι την έλεγαν τότε και γύρισα το ’63, το ’63 γύρισα στην Αθήνα. Έγινα επιτελάρχης καταδρομών, έπεσε ο Παπανδρέου το ’65, έρχεται ο Ασλανίδης στις καταδρομές, στο γραφείο επιχειρήσεων, εγώ φεύγω από επιτελάρχης των καταδρομών, με πάνε σε αυτή τη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων που είναι νεκρή θέση[3] και γίνεται το πραξικόπημα το ’67, τον Απρίλη του ’67. Το πρωινό του κινήματος εγώ, όταν ο Ασλανίδης είπε ότι «Αναλαμβάνω τη διοίκηση καταδρομών », είπα στον Μπαγιατάκη, που ήταν υποδιοικητής των καταδρομών, (διότι ο Ελευθερόπουλος που ήτανε διοικητής είχε συλληφθεί), του είπα, «πάμε να φύγουμε γιατί αφού αναλαμβάνει ο Ασλανίδης που είναι ο νεότερος, εννοεί εμένα και σένα. ». Και έφυγα. Εγώ νόμιζα ότι θα φύγει και ο Μπαγιατάκης από το στρατό …
-.Φύγατε, από πού φύγατε;
Δ. Πήραμε το τζιπ και φύγαμε από το επιτελείο. Το πρωινό εκείνης της ημέρας, 13:00 ή ώρα 14:00 δεν θυμάμαι τι ώρα ήταν, φύγαμε και, δεν είχα τζιπ εγώ, αυτός είχε τζιπ, πήρε το τζιπ το δικό του ως υποδιοικητής καταδρομών και φύγαμε. Με άφησε εμένα στο σπίτι μου, έμενα Λευκάδας και Κερκύρας τότε και αυτός συνέχισε, δεν ξέρω που έμενε. Μετά δύο ημέρες με καλεί ο Μπαγιατάκης, ως διοικητής καταδρομών πλέον.
-.Πάνω από τον Ασλανίδη;
Δ. Βέβαια πάνω. Διοικητής καταδρομών, παρέμεινε στη καταδρομών. Ήρθε κάποιος αξιωματικός και μου είπε, την ημέρα που έφυγα, ότι «Εσύ είσαι ο μόνος που διαφωνείς με την χούντα. Να ‘ρθεις να τα βρείτε με τους χουντέους». Του λέω, «Εγώ δεν έρχομαι, έστω και αν είμαι μόνος μου. » Δεν πήγα. Ήρθα λοιπόν, μου λέει ο Μπαγιατάκης τώρα, όταν πήγα μου λέει, «Σε παρακαλώ να παραδώσεις…», μου λέει, «…και να μην αντιδράσεις». Του λέω, «Τι είναι αυτά που λες ρε…» Δεν ξέρω αν ζει τώρα ο κύριος Μπαγιατάκης. «Τι να μην αντιδράσω …», του λέω, «Να μην αντιδράσω στο να παραδώσω; Αφού εγώ έφυγα …» του λέω, «… από προχτές. Μαζί δεν φύγαμε; » Και έφυγα, έφυγα έναν μήνα χωρίς να παρουσιάζομαι πουθενά και το Μάη, 21 Μαΐου ήρθε ένας, με κάλεσαν στο επιτελείο. Νόμιζα ότι με καλούνε για να αποστρατευτώ. Αντί αυτού με στείλανε διοικητή ενός τάγματος στη Κύπρο. Στην Κύπρο, πήγα στη Κύπρο. Πήγα στην Κύπρο και έμαθα τότε από κάποιους φίλους μου που ήτανε μισοχουντικοί, ότι θα με αποστρατεύσουνε, αλλά δεν υπογράφει τα διατάγματα ο Κωνσταντίνος, έτσι λέγανε τότε, ο Βασιλεύς. Εν πάση περιπτώσει, εγώ επειδή το πίστευα αυτό, θα γίνει αυτό, δεν μπορεί να μείνω, έφυγα και πήγα και έμεινα ένα μήνα σε ένα ξενοδοχείο στη Κύπρο. Αλλά δεν είχα άλλα λεφτά και πήγα στο διοικητή τον Παπαλουκά από τη Λαμία. Ήτανε μέραρχος τότε και του είπα να μου δώσει άδεια να φύγω, γιατί δεν έχω λεφτά να πληρώσω. «Μα …» μου λέει, «… όχι, αφού σου έχουνε κάνει προαγωγή (…). », ήμουνα αντισυνταγματάρχης και πρότεινε να προαχθούμε το φθινόπωρο σε συνταγματάρχες. Του λέω, «Εσύ έχεις κάνει πρόταση …» του λέω, «… αλλά ο Ασλανίδης έχει κάνει άλλο πράγμα. » και μου έφερε (…) να φύγω και «δεν σε ακούει εσένα. » του λέω, «Ούτε ο … »
-.Ένα λεπτό. Εννοούσε ο, ο αξιωματικός αυτός εννοούσε ότι έχει κάνει πρόταση στα φύλλα ποιότητας να προαχθείτε κατ’ εκλογή;
Δ. Πρόταση. Προαγωγή κατ’ εκλογή (…). «Ποιος σε ακούει εσένα; » Του το είπα. «Δεν ακούει {κανείς}…» του λέω, «… οι προτάσεις γίνονται από τον Ασλανίδη τώρα. »
-.Πάμε λίγο πίσω. Ποια ήτανε η κουλτούρα σας, η μόρφωσή σας, έτσι ώστε να φτάσετε εσείς και να πείτε στις 21 Απριλίου το πρωί, ότι δεν συμφωνώ με την ΄΄επανάσταση΄΄, σε εισαγωγικά. Ποια ήτανε η ιδεολογική σας τοποθέτηση;
Δ. Ιδεολογικά εγώ ήμουνα κεντρώος ας πούμε, τότε χαρακτηριστικά ανήκα στο κέντρο. Ήμουνα στο κέντρο, πώς να το κάνουμε δηλαδή. Ψήφιζα κέντρο και λοιπά. Ιδεολογικά ανήκα εκεί, σε αυτό το χώρο. Δεν είχα όμως επαφή με τον Αβέρωφ, Παπανδρέου, τους Παπανδρεϊκούς, δεν είχα καμία δυνατότητα επικοινωνίας. Το ’61 που ήμουνα στη σχολή πολέμου, που έγιναν οι εκλογές της βίας και νοθείας, είχα έρθει σε επαφή με τον μακαρίτη τον Κόκα της Ελευθερίας. Αυτός βέβαια ήτανε ο άνθρωπος που έφερε την αποστασία το ’65. Διαφώνησα εγώ και μ’ αυτούς κι έτσι δεν είχα καμία επαφή με το χώρο το δικό μου. Δεν είχα επαφή.
-.Αυτό εντάξει, αλλά γιατί να πείτε εσείς όχι σε μια ΄΄επανάσταση΄΄;
Δ. Αυτοί δεν ξέρανε ότι εγώ δεν ήξερα ότι έγινε κίνημα. Και πήγα με ένα, είχα ένα τζιπ στην υπηρεσία που ήμουνα, ήρθε να με πάρει ο Γρηγόρης, μου λέει, «Ξέρεις τι τράβηξα; Απ’ τα βουνά ήρθα. Έχουνε γίνει ανάστα ο Θεός. », μου λέει το πρωί. «Τι να έρθω μωρέ. » του λέω. «Έμπα μέσα στο αυτοκίνητο. » Φεύγουμε λοιπόν, έμενα Λευκάδας και Κερκύρας, αυτό είναι κοντά στη σχολή ευελπίδων. Περνάω μπροστά από τη σχολή ευελπίδων στην πόρτα της σχολής ευελπίδων με στολή εκστρατείας ήταν ο Ιωαννίδης, που είναι φυλακή (σς τώρα), ο οποίος και με χαιρέτισε στρατιωτικά. Και αυτός νόμιζε τότε ότι είμαι στο κίνημα φαίνεται, όπως πήγαινα εγώ με τζιπ. Φτάνοντας στο πεντάγωνο βρήκαμε λεωφορεία, ουρά τα λεωφορεία. Φτάνω στη πόρτα του επιτελείου. Στην πόρτα του επιτελείου ήτανε ο Σερσελογιανάκος, μόλις πάω να μπω, «Κύριε συνταγματάρχα περάστε», μου λέει, και αυτός νόμιζε ότι είμαι στο κίνημα. Τα γραφεία της υπηρεσίας που σου λέω δεν ήτανε στο κεντρικό κτίριο του πεντάγωνου, ήτανε σε ένα άλλο κτίριο που ήτανε λόχος διοικήσεως. Πήγα λοιπόν να πάω στα γραφεία και βρίσκω έναν λοχαγό διαβιβάσεων και μου λέει, «Κύριε διοικητά …» μου λέει, «… έχουνε κλείσει …» μου λέει, «… ήρθε ο κύριος Ασλανίδης και τα έχουνε κλειστά τα γραφεία. » Βέβαια το κατάλαβα εγώ όταν είδα ότι στην πόρτα {ήταν} ο Σερσελογιάνακος που τον ήξερα τι καπνό φουμάρει, κατάλαβα τι θα γινόταν και όλοι ξέρανε για τον Ι.Δ.Ε.Α. ότι θα έκαναν κάποια κίνηση επαναστατική.
-.Ένα λεπτό, είπατε ότι όλοι ξέρατε;
Δ. Όλοι ναι.
-.Ότι ο Ι.Δ.Ε.Α. ετοιμάζει να κάνει …
Δ. Βεβαίως.
-.… «επαναστατική» κίνηση;
Δ. Τον Απρίλη στις 15 ξέρω ‘γω, εγώ ήμουνα στο (…) του επιτελείου και πέρναγε ο Λαδάς, αυτοί είχανε γίνει τότε, ο Λαδάς είχε γίνει συνταγματάρχης, του λέω λοιπόν, «Έλα δω ρε…» του λεω, «…κάτσε ρε…», μιλάγαμε εμείς γιατί είχαμε συνεστίαση οι συμμαθητές, του λέω «… να χαιρετήσω τον καινούργιο συνταγματάρχη, τον Μπέρια.», τον λέγαμε Μπέρια τον Λαδά.
-.Μπέρια;
Δ. Μπέρια ναι, Μπέρια. Ο Μπέρια ήταν στις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας. ΄΄Να μην μας πιάσει ο Μπέρια΄΄, ήταν στην Ε.Σ.Α. τότε, υπηρετούσε στην Ε.Σ.Α.. Λοιπόν, τον χαιρέτισα, τον συνεχάρην τον Λαδά και μου λέει, «Για αυτό που είπες …» μου λέει, «… κυρ Αντώνη, σιμά κοντά ήμαστε. »
-.Κυριακή καλή γιορτή δηλαδή;
Δ. Ναι, ναι.
-.Που σημαίνει ότι το σενάριο, το οποίο έχει βγει τώρα στο βιβλίο του Ιγνάτιου και λοιπά, με αυτόν τον Παπαχελά, καθώς επίσης και σε άλλα βιβλία, ότι οι στρατηγοί με την καθοδήγηση και την έγκριση των ανακτόρων, του Κωνσταντίνου, ετοίμαζαν αυτό που έγινε, αλλά απλά οι επιτελείς τους …
Δ. Τους πρόλαβαν.
-.Δεν τους πρόλαβαν. Υλοποίησαν το σχέδιο και συλλάβανε την ηγεσία τους. Τη φυσική ηγεσία.
Δ. Ναι.
-.Η φυσική ηγεσία ετοίμαζε το πραξικόπημα στρατηγέ, έτσι δεν είναι;
Δ. Συλλάβανε τη φυσική ηγεσία. Βέβαια αυτοί ετοίμαζαν.
-.Τώρα, δεν μου απαντήσατε ακόμα γιατί εσείς δεν ήσασταν στη συνωμοτική ομάδα;
Δ. Δεν μπορούσα να ήμαι. Δεν με μύησε κανένας.
-.Αν σας μυούσε, θα ήσασταν;
Δ. Δεν θα ήμουνα γιατί δεν πίστευα σε αυτά τα πράγματα. Με καμία δύναμη δεν θα ήμουνα.
-.Δεν σας μύησαν και είναι πολύ απλό γιατί δεν σας μύησαν. Παρ’ ότι ήσασταν καταδρομέας, παρ’ ότι στον εμφύλιο πόλεμο ήσασταν με τον εθνικό στρατό, παρ’ ότι είχατε καλή σχέση με τον Καρδαμάκη; Παρ’ όλα αυτά δεν σας μύησαν. Οι σχέσεις με τον Ντερτιλή ποια ήτανε;
Δ. Δεν είχα καθόλου, ούτε τον ξέρω στην όψη.
-.Με ποιον από αυτούς ήσασταν συμπολεμιστές στον εμφύλιο;
Δ. Στον εμφύλιο, ξέρω τους καταδρομείς κυρίως, γιατί εγώ πολέμησα στον εμφύλιο μόνο με τους καταδρομείς. Όλους τους καταδρομείς τους ήξερα, απ’ αυτούς που είναι μέσα στη φυλακή, εκτός του Ασλανίδη που πέθανε τώρα, ήξερα τον Παπαποστόλου, ζει τώρα ο Παπαποστόλου που είναι από τη Λαμία.
-.Αναφέρατε σε μια στιγμή ότι κάνατε για έναν χρόνο επιτελής ειδικών επιχειρήσεων στο ΓΕΣ.
Δ. Ναι.
-.Την ΄΄κόκκινη προβιά΄΄, όπως την λένε, ή την ΄΄επιθετική επιστροφή΄΄ όπως πιθανόν {τη λένε}κάποιοι, ίσως και εσείς του στρατού ξηράς να την αποκαλείτε έτσι, τη γνωρίζετε προφανώς. Επίσης ίσως να έχετε διαβάσει το βιβλίο του Κουρή, ΄΄Ελλάς – Τουρκία πεντηκονταετής πόλεμος΄΄.
Δ. Ποιανού Κουρή;
-.Του Κουρή, του δικού σας, του δικού μας, του Κουρή, του …
Δ. Του αρχηγού;
-.Ναι του ΓΕ.Ε.ΘΑ. …
Δ. Έχει γράψει βιβλίο;
-.Έχει γράψει βιβλίο ο Κουρής.
Δ. Δεν το έχω διαβάσει.
-.Πρέπει να το πάρετε. Και λέει για την ΄΄κόκκινη προβιά΄΄ μέσα.
Δ. Τι λέει;
-.Λέει, διάφορα. Εσείς να μου πείτε όμως τι ξέρετε για την κόκκινη προβιά;
Δ. Αφού ήμουνα διοικητής, δεν ξέρω ή να μην ξέρω;
-.Τι ήταν λοιπόν η κόκκινη προβιά; Έτσι ώστε να αποκατασταθεί ή να καταλάβω εγώ εάν αυτά που αναφέρουν σήμερα οι εφημερίδες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Δ. Κοίταξε να σου πω. Υπεγράφη κάποια συμφωνία μεταξύ της C.I.A. και της Ελληνικής κυβερνήσεως. Πρέπει να την έχει υπογράψει ο Κανελλόπουλος νομίζω, δεν είμαι σίγουρος.
-.Ο (…) την είχε υπογράψει.
Δ. Ο (…); Δεν θυμάμαι ποιος την είχε υπογράψει. Και βάση αυτής της συμφωνίας που κάνανε, οι καταδρομείς ανέλαβαν να φτιάξουνε πυρήνες, δηλαδή αρχηγό και ασυρματιστή, ώστε σε περίπτωση εισβολής των Σοβιετικών στην Ελλάδα, αυτοί οι πυρήνες να αναπτύξουνε αντιστασιακή δράση. Αυτή η υπηρεσία τότε είχε ονομαστεί ΄΄Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων΄΄ και ήτανε στις καταδρομές. Εγώ είχα ξανά υπηρετήσει σε αυτήν την υπηρεσία, αλλά είχα πάει και διοικητής, όπως σου είπα το 1966. Το ’66 πήγα διοικητής, ή τέλη του ’65, δεν θυμάμαι καλά, μετά το πραξικόπημα, μετά την αποστασία δηλαδή του ’65. Μετά την αποστασία του ’65 με τοποθέτησαν εκεί. Σε αυτήν την υπηρεσία είχε τοποθετηθεί και ο Παπαποστόλου σε ένα γραφείο χωρίς να ανήκει. Προφανώς για να με επιτηρεί, προφανώς. Αυτή η υπηρεσία, πέραν αυτής της αποστολής που είχε για την περίπτωση πολέμου, δεν ξέρω αν είχε καμία άλλη αποστολή. Ούτε και έλαβε μέρος στο πραξικόπημα της 21ηςΑπριλίου. Εάν είχε λάβει μέρος, εγώ θα ήμουν μέσα, αφού ήμουνα διοικητής.
-.Άλλες επιχειρήσεις έκανε;
Δ. Καμία επιχείρηση δεν έκανε.
-.Ασκήσεις;
Δ. Όχι, όχι. Δημιουργούσε κρύπτες σε περιοχές που θα δρούσανε οι πυρήνες, τους οποίους θα λειτουργούσε.
-.Στρατηγέ αναφέρατε ότι η βασική αποστολή ήταν η δημιουργία, να το πούμε, αντάρτικου σε περίπτωση εισβολής και κατοχής της χώρας;
Δ. Αντίσταση, γενικώς. Σε περίπτωση εχθρικής εισβολής να αναπτυχθεί αντίσταση και να μην περιμένουμε, όπως έγινε στον τελευταίο πόλεμο, που αυτοί αναπτύχθηκαν χωρίς σχέδιο, από ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Τώρα οι Αμερικανοί επρόκειτο να βοηθήσουν τους Έλληνες να μπορέσουν να αναπτύξουν ένα δίκτυο πανελλαδικά, ώστε να αναπτυχθεί αυτή η αντίσταση μεθοδευμένη και προετοιμασμένη.
-.Αυτό μόνο για εξωτερικούς εχθρούς ή και για το τότε …
Δ. Μόνο για εξωτερικούς.
-.… και για το τότε …
Δ. Μόνο για εξωτερικούς. Μόνο. Μόνο.
-.Ένα λεπτό να ολοκληρώσω το ερώτημα. Για το τότε αποκαλούμενο εσωτερικό κίνδυνο και εχθρό; …
Δ. Όχι, όχι. Δεν υπήρχε τέτοιο, ποτέ. Ποτέ και σε κανένα χαρτί δεν έγραφε τέτοιο πράγμα. Ποτέ.
-.Πριν επανέλθουμε στην εξέλιξη τη δική σας στη διάρκεια της δικτατορίας, πέστε μου. Μετά τον εμφύλιο και πριν τη δικτατορία, ο ρόλος του στρατού και των αξιωματικών του στρατού ξηράς, ή οι ίδιοι οι αξιωματικοί, πως βλέπατε την αποστολή σας;
Δ. Κοίταξε οι αξιωματ…, το σύνολο των αξιωματικών, οι πιο πολλοί αξιωματικοί ήτανε δεξιοί. Δεξιοί πολύ δεξιοί, όχι δεξιά, απλώς δεξιά… Ήτανε δεξιοί και εμείς ξέραμε τότε για τον Ι.Δ.Ε.Α. ότι από την Μέση Ανατολή είχε αρχίσει μια οργάνωση. η οποία το ’51 έκανε ένα πρώτο κίνημα στο οποίο ήτανε και ο Ιωαννίδης. Ο οποίος είχε συλλάβει τον Τσακαλώτο και τον Γρηγορόπουλο. Αποστρατεύτηκαν με μια προανάκριση που έγινε από τον Ζωζονάκη τον στρατηγό για το κίνημα του ’51[4]. Όταν έφυγε ο Παπάγος από την ηγεσία των ένοπλων δυνάμεων και κινήθηκαν αυτοί, συνέλαβε το Γρηγορόπουλο ο Ιωαννίδης, κατέβηκε από το… ο Παπάγος και κατέστειλε το κίνημα. Επανήλθε ο Πλαστήρας με τις εκλογές του ’51, επανήλθε …
-.Ναι γνωστά αυτά.
Δ. Εξελέγη δηλαδή. Και, έγινε προανάκριση τότε από τον Ζωζωνάκη, {αποφασίσθηκε} να διαλυθεί ο Ι.Δ.Ε.Α. και ο Παπαδόπουλος τότε που ήτανε γραμματέας της οργανώσεως αυτηνής, κράτησε τα αρχεία και έγινε αρχηγός.
-.Ένα λεπτό. Διαλύθηκε ο Ι.Δ.Ε.Α. ποια χρονιά;
Δ. Μετά από το αποτυχών κίνημα του ’51. Δεν ξέρω ακριβή ημερομηνία πότε έγινε αυτό, αλλά θυμάμαι ότι είχανε εξακοντιστεί όλοι αυτοί οι μεγάλοι που υπήρχαν τότε στη διοικούσα δέσμη του Ι.Δ.Ε.Α., Τσαραγκάκης, Καραπίπης …
-.Στρατηγέ είστε σίγουρος ότι διαλύθηκε ο Ι.Δ.Ε.Α. ή δεν γνωρίζετε εάν συνέχισε τη δραστηριότητα του, αλλά τη συνέχισε παράνομα;
Δ. Και παλιοί του Ι.Δ.Ε.Α…. διαλύθηκε, διαλύθηκε γιατί αυτοί φοβήθηκαν μήπως αποστρατευτούνε, μήπως κάνουν, μήπως δείξουν. Και ο Παπαδόπουλος ως γραμματέας κράτησε την οργάνωση όλη, πλην της ηγεσίας.
-.Που σημαίνει ότι από εκεί και μετά κατά κάποιον τρόπο ελέγχει ο Παπαδόπουλος και οι δικοί του τον Ι.Δ.Ε.Α. και τον μηχανισμό του;
Δ. Αυτός ελέγχει πλέον την οργάνωση όλη.
-.Το όνομα Καζακόπουλος σας λέει τίποτα; Πέτρος.
Δ. Όχι ο Πέτρος δεν είναι, είχε πεθάνει. Νομίζω είχε πεθάνει.
-.Όχι δεν είχε πεθάνει. Ο Πέτρος πέθανε μετά το ’60.
Δ. Μετά το ’60; Δεν ήταν νωρίτερα; Νωρίτερα νομίζω ότι πρέπει να ήτανε. Και ο Πέτρος και ο Δημόπουλος, όλοι ήτανε. Πρέπει να ήτανε στη διοικούσα δέσμη του Ι.Δ.Ε.Α..
-.Διοικητής τρίτου σώματος στρατού …
Δ. Τον ξέρω από όταν ήτανε Λοχίτης. Μπορεί να ήτανε, δεν ξέρω. Δεν ξέρω, για αυτούς δεν ξέρω.
-.Πάμε στη δικτατορία στρατηγέ. Απρίλιο – Ιούνιο του ’67 είστε στην Κύπρο.
Δ. Ιούλιο.
-.Το 1967 είστε στην Κύπρο. Τι κάνατε εκεί πέρα; Πότε φεύγετε από εκεί;
Δ. Δεν σου είπα έφυγα μόνος μου με άδεια και δεν ξαναπήγα ποτέ; Παρέδωσα εδώ σε έναν ταγματάρχη, δεν θυμάμαι το όνομα του. Έφυγα εγώ τον Αύγουστο.
-.Και μετά τι έγινε;
Δ. Πήγα, τα τέλη Μαΐου πήγα στην Κύπρο, έμεινα δυο μήνες Ιούνιο και Ιούλιο και περί τα τέλη Αυγούστου, δεν έγινε Ιούλιο του ’67. Το κίνημα είχε γίνει τον Απρίλη…
-.Ναι, εσείς λέω τι κάνατε τότε;
Δ. Τι έκανα, αφού ήμουνα διοικητής τάγματος τι έκανα; Ήμουνα διοικητής τάγματος, τι θα έκανα;
-.Μετά από εκεί;
Δ. Έφυγα από εκεί, έφυγα οικιοθελώς. Κατέβηκα στη μεραρχία, είπα του μεράρχου ότι, «Μένω αυτό το σαββατοκύριακο, δεν έχω όμως λεφτά άλλα για να πληρώνω …» Γιατί δεν έτρωγα στο τάγμα, είχα φύγει από τη μονάδα μου και μου έδωσε ένα μήνα άδεια και έφυγα και ήρθα στην Αθήνα. Έγινε η αποστρατεία μου τότε …
-.Καλά πήρατε το καπέλο σας και φύγατε από το στρατό;
Δ. Βεβαίως.
-.Δεν το κατάλαβα αυτό.
Δ. Ναι, ναι έτσι είναι. Ναι, ναι. Ακριβώς έτσι έκανα. Έφυγα από το στρατό. Έφυγα, παρέδωσα το τάγμα και έφυγα [5]. Δεν μου μίλαγε κανένας. Ούτε ο μέραρχος. Μου είπε «Γιατί φεύγεις, θα σε στείλω στρατοδικείο. » Τίποτα. Του είπα ότι «Εγώ φεύγω από το στρατό, θα με διώξουν. Θα με διώξουν από το στρατό, τι να κάτσω να κάνω εδώ πέρα; »
-.Μετά τι έγινε;
Δ. Ήρθα στην Αθήνα, εδώ έμαθα ότι θα με αποστρατεύσουνε, με πήρε ένας διευθυντής, πρώην συμμαθητής μου, από το πρώτο επιτελικό γραφείο, μου λέει να πάω στην Κύπρο να παραδώσω. Του λέω «Είσαι τρελός; Τι να παραδώσω; Θα πληρώσεις και τα οδοιπορικά, διότι εγώ έχω παραδώσει, τι να πάω και να ξανάρθω, ποιος θα πληρώσει τα λεφτά; » Και δεν πήγα.
-.1967 λοιπόν, πριν το κίνημα της 13ης του Δεκέμβρη είστε απόστρατος, συνταγματάρχης απόστρατος;
Δ. Αντί.
-.Πότε μπλέκεστε με τους Ελεύθερους Έλληνες, ή δεν μπλέκεστε;
Δ. Ποτέ. Ποτέ.
-.Με ποιους μπλεχτήκατε;
Δ. Θα σου πω πως έγινε με τους Ελεύθερους Έλληνες, θα στο πω τώρα. Με έπιασε ένας Δημόπουλος στρατηγός, ο Δημόπουλος ο Πάνος, αντιστράτηγος, τον οποίο είχα βρει και την ημέρα του… δυο τρεις μέρες τέσσερις μετά το κίνημα του Παπαδόπουλου. Και κουβεντιάζαμε και μάλιστα αυτός μου είπε ότι ήταν αντίθετος του κινήματος του Παπαδόπουλου και μια φορά τον βρήκα, το 1969. Μέχρι το ’69 εγώ έκανα μερικές αντιστασιακές κινήσεις δικές μου, για μένα, για καμιά οργάνωση.
-.Τι κάνατε;
Δ. Για καμιά οργάνωση. Έφτιαχνα κάποια οργάνωση.
-.Τι κάνατε; Συγκεκριμένα;
Δ. Δική μου, προσπαθούσα να συγκροτήσω ομάδες αξιωματικών[6].
-.Με ποιους;
Δ. Με αρκετούς αξιωματικούς, κυρίως καταδρομείς.
-.Ποιους δηλαδή;
Δ. Ήτανε πάρα πολλοί.
-.Στρατηγέ εγώ θα σας ρωτάω ποιους; Ονόματα.
Δ. Ονόματα, ήτανε πολλοί. Παπαγιανόπουλος, Ζαρκάδας, Καρούσος, πάρα πολλοί, δεν θυμάμαι τώρα. Όλους δεν μπορώ να τους θυμηθώ τώρα αυτή τη στιγμή.
-.Αυτοί ήταν απόστρατοι ή εν ενεργεία;
Δ. Απόστρατοι. Ήταν φευγάτοι από τη χούντα. Απόστρατοι, όχι εν ενεργεία. Με σκοπό να αναπτύξουμε ένα δικό μας κίνημα αντιστάσεως. Διότι είχα και μια εμπειρία από την υπόθεση της Δ.Ε.Ε..
-.Ποια Δ.Ε.Ε.;
Δ. Αυτή που λες εσύ κόκκινη προβιά, εγώ δεν το ήξερα ως κόκκινη προβιά.
-.Πως την ξέρατε εσείς;
Δ. Πως την ήξερα;
-.Δ.Ε.Ε. είπατε. Τα αρχικά τι σημαίνουν;
Δ. Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων.
-.Μάλιστα, από εκεί έχετε την εμπειρία και από το ’67 το φθινόπωρο μέχρι το ’69 αναπτύσσετε δραστηριότητα για να κάνετε; …
Δ. Να κάνω μια αντιστασιακή οργάνωση.
-.Αναφέρατε δυο, τρία ονόματα, Καρούσος, Ζαρκάδας, …
Δ. Παπαγιανόπουλος, ποιοι άλλοι ήτανε; Ήτανε πολλοί δεν θυμάμαι …
-.Όλοι του στρατού ξηράς;
Δ. Όλοι του Στρατού ξηράς. Όλοι, όλοι του στρατού ξηράς.
-.Κανένας του ναυτικού;
Δ. Όχι, όχι.
-.Γιατί δεν βάλατε του ναυτικού κανέναν;
Δ. Δεν είχα επαφή. Δεν ήξερα αξιωματικούς του ναυτικού.
-.Γιατί οι αξιωματικοί του στρατού ξηράς εκείνη την περίοδο και πριν την δικτατορία και οι χουντικοί και οι αντιχουντικοί δεν εντάσσετε στις αντίστοιχες οργανώσεις παράνομες και μη τους αξιωματικούς του ναυτικού; Γιατί;
Δ. Δεν είχαμε δεσμούς, δεν είχαμε, δεν είχαμε γνωριμία τέτοια που να μπορείς να τους μυήσεις και να κουβεντιάσεις μαζί τους. Δεν ήξερα, δεν ήξερα αξιωματικούς του ναυτικού.
-.Ποια είναι η εκτίμηση σας, οι συνωμότες της 21ης Απριλίου γιατί δεν είχαν του ναυτικού μέσα {στην οργάνωση τους} αξιωματικούς;
Δ. Δεν ξέρω, δεν νομίζω ότι είχανε, αλλά δεν ξέρω πόσους είχανε. και στην αεροπορία πρέπει να είχανε.
-.Είχαν έναν της αεροπορίας;
Δ. Δεν ξέρω.
-.Τον ξέρετε. Ποιον;
Δ. Δεν ξέρω.
-.Τον Σκαρμαλιοράκη δεν τον ξέρετε;
Δ. Αυτόν τον ξέρω βέβαια. Τον αυτόν τον ξέρω πολύ καλά. Αν είχανε από το ναυτικό δεν ξέρω ποιος ήτανε. Δεν, δεν, δεν ήτανε τόσο απαραίτητη η αυτή για να μπορέσουν να επιβληθούν αυτοί, διότι ούτε καν το σύνολο των αξιωματικών…
-.Πέστε τα στρατηγέ. Με το τσιγκέλι θα τα βγάλουμε;
Δ. Τι να τα βγάλουμε με το τσιγκέλι, δεν θέλω εγώ με το τσιγκέλι. Ήταν τόσο ανεπτυγμένη η οργάνωση αυτή στο στρατό ξηράς, ώστε δεν είχανε ανάγκη από κανέναν.
-.Γιατί όμως στα κινήματα του μεσοπολέμου, μεταξύ του πρώτου και του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου έχουμε συμμετοχή αξιωματικών του ναυτικού σε όλα τα κινήματα, πραξικοπήματα, δικτατορίες, σε όλα είναι μέσα το ναυτικό. Γιατί το περιφρονούσατε μετά τον εμφύλιο το ναυτικό οι του στρατού ξηράς;
Δ. Εγώ δεν το περιφρονούσα, διότι εγώ δεν είχα οργανωθεί ποτέ, αλλά για την αντίσταση, για την αντίσταση σου είπα ότι δεν είχα τέτοιες γνωριμίες που να μπορέσω να πλησιάσω αξιωματικούς για να μπορέσουμε να κάνουμε κάποια δράση.
-.Πώς αναπτύξατε δραστηριότητα λοιπόν εσείς με την ομάδα …
Δ. Να σου πω με τους Ελεύθερους Έλληνες τι έγινε.
-.Όχι να τελειώσετε πρώτα με τους δικούς σας.
Δ. Με τους δικούς μου δεν πρόκειται να σου πω τίποτα, διότι δεν έχει, δεν κατέληξε πουθενά. Δεν καταλήξαμε πουθενά. Πρέπει να σου πω όμως για τους Ελεύθερους Έλληνες διότι με έχουνε ρωτήσει πολλοί άνθρωποι αν μετείχα στους Ελεύθερους Έλληνες. Ο Δημόπουλος λοιπόν μου είπε μια μέρα, δεν είχα, δεν έμενα σε αυτό το σπίτι, έμενα στη Λευκάδας και Κερκύρας. Μου είπε λοιπόν αν μένω στο σπίτι μόνος μου. Και του είπα «ναι μένω μόνος μου», «Το έχω μάθει.» μου λέει, «Που είναι το σπίτι σου;», του είπα που είναι, μου λέει «Μπορούμε να μαζευτούμε μια ομάδα αξιωματικών για να συζητήσουμε, γιατί δεν έχουμε ένα σπίτι να είναι ασφαλές; » Του λέω, «Πολύ ευχαρίστως, ότι ώρα θέλετε, κάθε μέρα μπορείτε να ερχόσαστε». Και ήρθανε ο Αργούλης, ο Δημόπουλος, ο Τζανετής, ο Περίδης, ο Μπάλκος, …
-.Πανουργιάς;
Δ. Όχι δεν ήτανε ο Πανουργιάς. Αυτοί ήτανε, δεν ήτανε άλλοι. Αυτοί, αυτοί ήτανε. Αυτοί ήρθανε στο σπίτι μου ένα βράδυ. Αφού κουβεντιάσανε τι κουβεντιάσανε …
-.Εσείς δεν ήσασταν παρών;
Δ. Ήμουνα βέβαια. Αφού κουβεντιάσανε τι κουβεντιάσανε, στο τέλος ανέλαβα να πάω το στρατηγό το Δημόπουλο και τον Περίδη στο σπίτι του, με το αυτοκίνητό μου. Μου λέει «Μην έρθεις.» «Θα έρθω.», του λέω. Τους πήρα λοιπόν, τους πήγα. Όταν έφτασα στο Δημόπουλο, του λέω «Στρατηγέ εγώ σε αυτήν την οργάνωση δεν μετέχω, διότι είναι ο κύριος Περίδης. Θα τα πω τώρα εδώ για να τα ξεμπλέξουμε τα πράγματα». Μου λέει «Γιατί, τι ιδιαίτερα ο Περίδης; » του λεω, «Ακούστε να δείτε. Ο Περίδης με το Βασιλιά προ του κινήματος 13 Δεκεμβρίου …» πότε ήταν, 13 Δεκεμβρίου, «… βρήκε το Βασιλιά Κωνσταντίνο σε ένα σπίτι και ο Κωνσταντίνος του είπε να λάβουνε μέρος και οι αξιωματικοί, όπως εγώ, ο Οπρόπουλος και λοιπά». Απότακτοι, αυτοί που είχανε διωχθεί από τη χούντα, τους χουντικούς. Και ο Περίδης αρνήθηκε, διότι του είπε ότι «Εάν λάβουνε μέρος, σημαίνει ότι εγώ πρέπει να τους επαναφέρω, εγώ δεν θέλω να τους επαναφέρω.» Ο Περίδης! Αυτός που μου το είπε ήταν αυτήκοος της συζήτησης, γινόταν σε ένα σπίτι του γιου του Παπά και μου το είπε εμένα εμπιστευτικά. Ο Δημόπουλος εξεπλάγην. Μου λέει, «Είναι δυνατόν; Αλλά όλα είναι δυνατά», μου λέει, «Γιατί αυτοί το είχαν στην τσέπη το πραξικόπημα της 13 Δεκεμβρίου. Πέστο …», μου λέει «… του Τζανετή. Ο Τζανετής έχει δούνε και λαβείν με τον Περίδη», του λέω«Εγώ δεν τον ξέρω και πολύ τον Τζανετή στρατηγέ. » Γιατί ο Δημόπουλος έχει κάνει και στον Ιερό Λόχο και στις καταδρομές διοικητής. Και μου έκλεισε ένα ραντεβού στη Βασιλίσσης Σοφίας που είναι, σε ένα που είναι και στη Κοραή, πως το λένε, στου Φλόκα. Στου Φλόκα στην Κηφισίας και πήγα, πήγα στον Τζανετή, του είπα για τον Περίδη. Ότι αυτό κι αυτό κι αυτό κι ότι δεν θέλω να μετέχω στην οργάνωση αυτή. Μου λέει, «Δεν ξέρω, έχω καιρό να τον δω τον…» ότι δεν έχουν κουβεντιάσει ποτέ με τον Περίδη. Αδύνατον, δεν μπορεί να μην είχε κουβεντιάσει!
-.Ποιος από τους δυο ήταν αρχαιότερος;
Δ. Ο Τζανετής είναι παλιός στρατηγός. Ο Τζανετής ήταν αυτός που ήτανε, που αντιπροσώπευε τον Βασιλιά εδώ στην Αθήνα στο δημοψήφισμα.
-.Ο Τζανετής εφέρετο τότε και ως αρχηγός των Ελεύθερων Ελλήνων. Επειδή ήταν ο αρχαιότερος;
Δ. Ήταν αρχηγός αφού ήταν αρχαιότερος απ’ όλους. Λοιπόν αυτόν τον Τζανετή βρήκα, σε αυτόν είπα, δε μου ‘δωσε εξήγηση καμία και ούτε ποτέ ο Περίδης μου είπε «Γιατί τα λες αυτά ρε παλιόπαιδο, για μένα; » Ποτέ δε με βρήκε.
-.Που σημαίνει ότι πράγματι έχετε πειστεί;
Δ. Που σημαίνει ότι εγώ έχω πειστεί ότι έγινε αυτή η συζήτηση και ήταν μπροστά του. Και γι’ αυτόν το λόγο δεν μπήκα ποτέ στον Ελεύθερους Έλληνες.
-.Καλά αυτοί ήταν τόσο πεισμένοι ότι θα επιτύχει η αντιστασιακή …
Δ. Που να ξέρω.
-.… δράση, ώστε …
Δ. Έτσι μου είπε ο Δημόπουλος. « Το είχανε στην τσέπη … » μου λέει, «… γι’ αυτό δεν σας θέλανε εσάς.»
-.… ώστε να σχεδιάσουν και ποιους θα επαναφέρουν μετά;
Δ. Ναι αλλά …
-.Ποια η γνώμη σας για τη δραστηριότητα των Ελεύθερων Ελλήνων στρατηγέ;
Δ. Κοιτάξτε εγώ δεν πήγα σε καμία συγκέντρωση, αυτή είναι η μοναδική φορά που είδα κάποιους από την οργάνωση των Ελευθέρων Ελλήνων. Και άλλη μια φορά είδα το Γρίβα, το Γρίβα σε …
-.Ποιον Γρίβα;
Δ. Τον Γρίβα τον Κύπριο.
-.Της Ε.Ο.Κ.Α.;
Δ. Της Ε.Ο.Κ.Α. ναι.
-.Ο Γρίβας με τους Ελεύθερους Έλληνες τι σχέση είχε;
Δ. Δεν ξέρω αν είχε σχέση. Με φώναξε εμένα μια φορά να κουβεντιάσουμε σ’ ένα σπίτι στο οποίο πήγα μεσημέρι στη λεωφόρο Αλεξάνδρας και θυμάμαι ότι κόλλησε το κουδούνι. Χτύπησα το κουδούνι που μου είχε δώσει και κόλλησε και χτύπαγε, αναστατώθηκε όλη η πολυκατοικία. Και μου έλεγε ότι εγώ βάζω τις βόμβες στην Αθήνα. Και του είπα ότι «Εγώ δεν βάζω καμία βόμβα. » Ήθελε να με μυήσει σε μια οργάνωση δική του. Δεν ξέρω τι οργάνωση έκανε …
-.Ο Γρίβας;
Δ. Ο Γρίβας.
-.Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας;
Δ. Ναι, ναι.
-.Είπε σε σας ….
Δ. Μου έκλεισε ραντεβού σ’ ένα σπίτι, όχι το δικό του, σ’ ένα σπίτι ενός γιατρού, δεν ξέρω τι σκατά ήτανε …
-.Ένα λεπτό να το ξεκαθαρίσουμε αυτό. Ο Γρίβας εκτός της ΕΟΚΑ είναι και ο αρχηγός της Χ. στην κατοχή.
Δ. Το ξέρω.
-.Λοιπόν ερχόμαστε στη ο Γρίβας …
Δ. Έχει φύγει από την Κύπρο, δεν έμεινε στην Κύπρο, δεν έχει κάνει την ΕΟΚΑ. Β΄ και…
-.Και σας καλεί εσάς να κάνετε …
Δ. Μου είπε ότι εδώ κάνει αντίσταση κατά της χούντας. Εγώ πήγα να τον δω, λέω μήπως έχει κανά αξιόλογο πράγμα να μου πει, δεν μου είπε τίποτα …
-.Τι σας είπε;
Δ. Δεν μου είπε τίποτα ουσιαστικό, δηλαδή να μου κάνει μια πρόταση για μύηση ή για τέτοιο πράγμα.
-.Ποια χρονιά ήτανε αυτό;
Δ. Τώρα που να θυμηθώ ακριβώς. Πρέπει να ήτανε το ’68.
-.Η Ε.Ο.Κ.Α. Β΄ δεν είχε γίνει ακόμα;
Δ. Όχι δεν πρέπει να έχει γίνει. Αφού ήταν εδώ ο Γρίβας.
-.Θα το βρούμε [7]. Ο Καρούσος είναι στους Ελεύθερους Έλληνες, ο Καρούσος ο δικός σας του στρατού ξηράς.
Δ. Ναι μπορεί να ήτανε στους …
-.Όχι μπορεί, ήτανε.
Δ. Ήτανε;
-.Ήτανε. Στους Ελεύθερους Έλληνες δεν ήτανε;
Δ. Δεν ξέρω.
-.Επομένως είναι ενάντιος της δικτατορίας ο Καρούσος;
Δ. Σαφώς.
-.Ο Καρούσος κατεβαίνει στην Κύπρο και αναλαμβάνει υπαρχηγός του Γρίβα …
Δ. Κατέβηκε με τον Γρίβα.
-.Με την έγκριση της δικτατορίας;
Δ. Βεβαίως.
-.Πως συμβιβάζονται αυτά;
Δ. Δεν ξέρω. Δεν το ξέρω, πώς να το ξέρω.
-.Θέλω να μου πείτε για τον χαρακτήρα του Καρούσου.
Δ. Δεν θα ήθελα να ασχοληθώ με τον άνθρωπο, διότι εγώ, έχω λόγους γιατί δεν θέλω.
-.Προσωπικό λόγο;
Δ. Προσωπικό ναι. Προσωπικό λόγο, διότι δεν έχει δείξει καλή διαγωγή απέναντι μου.
-.Εάν μου πείτε να μην το χρησιμοποιήσω αυτό, δεν θα το χρησιμοποιήσω……{σ. σ. διακοπή}…
-.Πάμε να ολοκληρώσουμε τη δική σας δραστηριότητα στη διάρκεια της δικτατορίας. Δ. Μέχρι το ’69 που με πιάσανε, αυτό ήταν. Η υπόλοιπη, η προσπάθεια μου να οργανώσω μια ομάδα, μια ομάδα αξιωματικών για να αναλάβουμε αντιστασιακή δράση.
-.Και γιατί σας έπιασε η δικτατορία;
Δ. Δεν ξέρω, ούτε μου το είπαν ποτέ. Έμενα με την μάνα μου σ’ ένα σπίτι ενός ξαδέρφου μου στην Ανάβυσσο. Λοιπόν ήρθε ένας υπαστυνόμος να με συλλάβει και ήθελε να κάνει έρευνα στο δωμάτιο που έμενα κι εκεί έμενε η μητέρα μου, της είπα λοιπόν « Έβγα …» της λέω, «… έξω γιατί θέλω να κουβεντιάσω κάτι με τον φίλο μου εδώ πέρα. » Δεν της είπα ότι με πιάνει και μου λέει αυτή μπροστά στον αστυνομικό,« Πάλι τα ίδια άρχισες; » Νόμιζε ότι ήτανε …
-.Τι σας είπε η μάνα σας; Στρατηγέ πέστε το καθαρά. Τι σας είπε;
Δ. « Τα ίδια κάνεις …» μου λέει, « … τώρα και θέλεις να κουβεντιάσεις συνωμοτικά …» και λοιπά.
-.Κι αυτό σας το λέει μπροστά στον αστυνομικό που ήρθε να σας συλλάβει;
Δ. Ο αστυνόμος γέλαγε βέβαια. Με ψάξανε εκεί, τι να βρούνε; Δεν είχα τίποτα, κανένα χαρτί εγώ. «Πάμε να φύγουμε » μου λέει, μπήκαμε στο αυτοκίνητο, φύγαμε. Και πήγαμε στο Χατζηζήση για να με ανακρίνει, ο Χατζηζήσης. Όταν με ανέκρινε με ρώταγε ποιοι είναι και τα λοιπά, «Εγώ δεν ξέρω τίποτα, εσείς πέστε μου τι έχω κάνει. » « Εσύ να μας πεις. » « Βρε δεν έχω να σας πω τίποτα …» του λέω, «… τι να σας πω; »
-.Τι διαφορά τάξεως είχατεμε το Χατζηζήση;
Δ. Δεν ξέρω ποιανής τάξεως.
-.Πιο πάνω από εσάς;
Δ. Όχι πιο κάτω, πολύ πιο κάτω. Δεν τον χώνευα ποτέ. Δεν τον χώνευα.
-.Πως σας φέρθηκε εκεί στην Ε.Σ.Α.;
Δ. Δεν με βασάνισε, απλώς με ρώταγε επιμόνως « Τι δράση; » και του λέω « Δεν έχω καμιά δράση. Τι δράση να έχω; Είναι βέβαιο ότι δεν σας θέλω. Πέραν αυτού …» του λέω, « … δεν έχω τίποτα. Ότι έχετε εσείς πέστε μου να σας απαντήσω. » « Όχι εσύ να μας πεις.» Δεν έλεγα, « Δεν μιλάει » λέει στον αστυνόμο ο Χατζηζήσης, «Δεν μιλάει διότι ξέρει ότι είναι αξιωματικός και δεν μπορούμε να τον βασανίσουμε, πάρτε τον να τον βασανίσετε εσείς» Αυτό είπε ο Χατζηζήσης στον υπαστυνόμο που με είχε συλλάβει. Στο δρόμο που με πήγαινε ο υπαστυνόμος, ο οποίος με πήγε στην Νέα Ιωνία, μου λέει «Εμείς δεν βασανίζουμε κύριε συνταγματάρχα …» μου λέει, «… και μην ακούτε τι λέει ο Χατζηζήσης, ούτε πρόκειται να σας ακουμπήσουμε» Με πήγε λοιπόν και μ’ άφησε σ’ ένα εστιατόριο που είχε εκεί η ασφάλεια και μου πήρανε φαγητό μια ομελέτα και δεν ερχόταν κανείς να μου μιλήσει. Και προς στιγμήν σκέφτηκα να φύγω, λέω «Τι να κάνω, μήπως το κάνουν επίτηδες όμως και με αφήνουν έτσι αφρούρητο;» Πλήρωσα την ομελέτα και μετά με πήγανε στο Χαϊδάρι. Στο Χαϊδάρι στο κέντρο διαβιβάσεων εκεί με πήγανε και από εκεί με πήγανε στη Δροσιά. Κρατούμενο. Δεν με ξαναανάκριναν ποτέ. Ποτέ, η ανάκριση όλη που πέρασα ήταν αυτή. Από την Δροσιά ήρθε το χαρτί και φύγαμε για εξορία.
-.Το αιτιολογικό της εξορίας, το έχετε, τι γράφει;
Δ. Που να το θυμάμαι, ΄΄για τη δράση του εναντίον της επαναστάσεως΄΄, ξέρω ‘γω κάτι τέτοιο. Δεν θυμάμαι ακριβώς πως το αιτιολογεί. Πήγα στα Κύθηρα, στα Κύθηρα υπήρχε μια μονάδα και σ’ ένα πανηγύρι, αυτός ο διοικητής των (…) κάτι πήγε να πει σε έναν συνεξόριστο της νεολαίας της Νέας Δημοκρατίας και εγώ επενέβη, ΄΄γιατί το κάνει αυτό και τον έσπρωξε΄΄ εκεί πέρα, έκανε αναφορά ο διοικητής της χωροφυλακής και με πήραν απ’ τα Κύθηρα, δεν έμεινα πολύ καμία 20αρια μέρες και με έστειλαν στο Πεντάλοφο, το πειθαρχείο των εξόριστων.
-.Που σας στείλανε;
Δ. Στο Πεντάλοφο. Στο χωριό Πεντάλοφος. Στο Πεντάλοφο ήρθε ο Καλαμάκης και ο Σκουλαρίκης. Και ένας φοιτητής (…) από την Κρήτη. Διελύθη τον Νοέμβριο το στρατόπεδο αυτό, το ’70 και πήγα στο (…), ο Σκουλαρίκης πήγε στην Πελαγία, οι άλλοι δεν θυμάμαι που πήγανε. Ο Καλαμάκης δεν θυμάμαι που πήγε, τον Καλαμάκη δεν τον θυμάμαι καθόλου, αλλά νομίζω ότι τον στείλανε στη Σαμοθράκη. Με την αμνηστία του Παπαδόπουλου το ’71 βγήκα. Βγήκαμε από την εξορία, έκτοτε δεν με ξανασυνέλαβαν.
………………………………………….(τέλος πρώτου μέρους της συνέντευξης, θα ακολουθήσει το δεύτερο και τελευταίο σε λίγες μέρες)……………………………………….
[1] Ο Κουφοντίνας είναι μέλος της οργάνωσης ΄΄17 Νοέμβρη΄΄ και τις ημέρες που παίρνεται η συνέντευξη είναι καθημερινά στα ΜΜΕ.
[2] Θα ήταν παράλογο να τοποθετήσουν τον Δροσογιάννη ως χαρακτηρισμένο στην μονάδα αυτή, όπου πήγαιναν τους κομμουνιστές στρατευσίμους. Ο Δροσογιάννης είχε πάρει μέρος στον εμφύλιο με το μέρος του κυβερνητικού στρατού και ποτέ του δεν τον άγγιξε η κομμουνιστική ιδεολογία, όπως προκύπτει και από τη συνέντευξη. Η μετάθεση, όπως ο ίδιος λέει, ήταν επιλεκτική και δυσμενής.
[3] Ο Δροσογιάννης την θεωρεί ως θέση νεκρή αλλά ο ίδιος παρακάτω επισημαίνει πως αυτή είναι η υπηρεσία που συντηρούσε το σχέδια και τα δίκτυα που έγιναν γνωστά ευρύτερα ως GLADIO, Κόκκινη Προβιά, Επιθετικής Επιστροφής κ.λ.π. Αλλά από πλευράς δραστηριότητας φαίνεται πως πράγματι θεωρούνταν ΄΄νεκρές΄΄ αφού ουσία θα αποκτούσαν με εφαρμογή των σχεδίων ήτοι σε πραγματικές επιχειρήσεις.
[4] Περί ΙΔΕΑ, κινήματος 1951 και πορίσματος Ζωζωνάκη βλ Α. Κακαρά, Οι Έλληνες στρατιωτικοί, Παπαζήση, 2006
[5] Ο Δροσογιάννης ΄΄φεύγει΄΄ από την υπηρεσία του, χωρίς να αντιδρά άμεσα τουλάχιστον το σύστημα. Το ίδιο κάνει και ο Μενενάκος στις 25 Νοεμβρίου 1973 με την ανατροπή του Παπαδόπουλου. Το ίδιο και ο Καρούσος στις 21 Απριλίου 1967. Οι αρμόδιες υπηρεσίες του στρατού δεν αντιδρούν άμεσα. Αυτό θα ήταν αδιανόητο για τα δεδομένα και τις συνήθειες του πολεμικού ναυτικού. Δεν σηκώνεται να φύγει το στέλεχος του ναυτικού. Υποβάλλει αναφορά παραίτησης, παρουσιάζεται και διαμαρτύρεται, δεν φεύγει από την υπηρεσία του και πολύ περισσότερο δεν υπήρχε περίπτωση να τον αφήσουν ήσυχο να περιμένει σε ένα ξενοδοχείο όπως τον Δροσογιάννη στην Κύπρο. Το στέλεχος του στρατού διαρρηγνύει τη σχέση με το όπλο πιο εύκολα απ’ ότι του ναυτικού. Ο πλωτάρχης Καταγάς παρουσιάζεται και λέει πως είναι και αυτός στην οργάνωση του κινήματος του ναυτικού και περιμένει να τον συλλάβουν. Το ίδιο και όλοι όσοι δεν συνελήφθησαν με την πρώτη φουρνιά Τούτο δεν επισημαίνεται ως θετικό ή αρνητικό σε σύγκριση με το στρατό. Εξ άλλου και οι τρεις περιπτώσεις που αναφέρονται εδώ, είναι τέτοιες αντίδρασης στο καθεστώς που επικρατούσε στις ΕΔ. Αλλά για να τονίσει τις διαφορές νοοτροπίας των στελεχών των δύο όπλων. Για την αεροπορία δεν διατίθενται στοιχεία. Γενικά μπορεί να παρατηρήσει κανείς πως οι στρατιωτικοί που φεύγουν για να αποφύγουν τη σύλληψη είναι ελάχιστοι στην επταετία 1967-1974. Μία ερμηνεία μπορεί να είναι πως δεν θέλουν να αποκοπούν των ΕΔ, που τις θεωρούν δικές τους και ή περιμένουν κάποιου είδους προστασία από τους συναδέλφους τους, ή προκλητικά δεν τις ΄΄χαρίζουν΄΄ σε κανέναν. Άλλος λόγος μπορεί να είναι ο φόβος, μήπως η φυγή και απόκρυψή τους θεωρηθεί ως δειλία. Το σίγουρο είναι πως τα δεσμά του στελέχους με το όπλο του είναι πολύ ισχυρά και ποτέ δεν απομακρύνεται τελείως απ’ αυτό. Στις συνεντεύξεις παλαιών στρατιωτικών όπως του Δροσογιάννη, ακόμα και του Βενετσανόπουλου, αυτό διακρίνεται εύκολα. Μιλούν για την τάξη τους, τους συμμαθητές τους, το διοικητή τους κ.λ.π. έστω και εάν τους χώρισε ένας εμφύλιος πόλεμος και κάποιες δεκαετίες τελείως διαφορετικής ζωής και ιδεολογίας. Βλέπε συνέντευξη Βενετσανόπουλου αλλά και Κουρή. Που παρ’ ότι διετέλεσε υφυπουργός για πολλά χρόνια, η όλη δομή των απαντήσεών του κυριαρχείται από νοοτροπία στρατιωτική και δεν προδίδει πολιτικό.
[6] Η τάση να φτιάχνουν οργανώσεις αντίστασης παρατηρείται στους αξιωματικούς. Σημειώνονται και εδώ όσοι μέχρι στιγμής έχουν εντοπισθεί ή δηλώσει στις συνεντεύξεις και επιστολές τους παρόμοιες προσπάθειες (επιτυχημένες ή όχι, με ή χωρίς δραστηριότητα). Οπρόπουλος, Λύτρας (υπό τον Γρίβα), Μήνης, Βασιλικόπουλος, Παπαγεωργόπουλος, Πετρόπουλος, Ομάδα αξιωματικών ΜΥΚ, Ξενάκης και ο Δροσογιάννης. Αλλά και όλες οι μεγάλες σε έκταση ομαδοποιήσεις, εντάσσονται στην ίδια λογική της συγκρότησης παράνομων οργανώσεων από στελέχη των ΕΔ με πολλά σχέδια αλλά λίγη δράση. Με διάφορες σχεδιάσεις των αξιωματικών του στρατού στους ΄΄Ελεύθερους Έλληνες΄΄ και του ναυτικού που καταλήγουν στην τελική μεγάλη οργάνωση που εξαρθρώθηκε το Μάιο του 1973. Ξεχωρίζουν οι οργανώσεις του Μήνη και του Βασιλικόπουλου ως οι μόνες που προχώρησαν σε ανάπτυξη των σχεδίων τους με συγκεκριμένες ενέργειες. Και η πλέον εκρηκτική αυτή του Α/Τ ΒΕΛΟΣ.
[7] Είναι προφανώς η ίδια υπόθεση για την οποία αναφέρονται και οι Λύτρας, Βαρδάνης και Καρούσος. στις συνεντεύξεις τους.
Ετικέτες: Gladio, Δροσογιάννης, Ελεύθεροι Έλληνες, Εμφύλιος, Κόκκινη Προβιά, Κύπρος, Καρούσος, αντίσταση, δικτατορία
Συνέντευξη Αντιστράτηγου Γ. Καρούσου (Κυπριακό, ΕΟΚΑ Β, Γρίβας Διγενής)
Φεβρουαρίου 22, 2013Η φοβερή Αντωνίτσα (ακατάλληλο για φανατικούς χριστιανούς kai cia)
Ιανουαρίου 30, 2013
(Αναρτήθηκε στο Λογοτεχνικό καφενείο, Εκδόσεις Ars Poetica http://logocafe.blogspot.gr/2013/01/blog-post_30.html)
Η ΦΟΒΕΡΗ ΑΝΤΩΝΙΤΣΑ
 |
| Fernado Botero – (1932 – ) – Όρθια Γυναίκα Πίνει – 1999 |
Η ΦΟΒΕΡΗ ΑΝΤΩΝΙΤΣΑ
(Εδώ δεν παίζουμε οι γυναίκες!!)
Τον κοίταξε πλάγια, ενώ συνέχισε να μιλάει και κείνος σταμάτησε να κάνει πως δεν καταλαβαίνει, αναστέναξε βλέποντας πως το μπουκάλι πλησίαζε στο τέλος του και ξανάβαλε ρακή στο ποτήρι της, όχι μέχρι πάνω όπως την πρώτη φορά που τον προσγείωσε, Μα καλά στο χωριό σου πίνετε τη ρακή ανέρωτη χριστιανέ μου και γιατί κοκκινίζεις σαν κοριτσόπουλο, μου φαίνεται πως παραείσαι ντροπαλός, εμ βέβαια, πώς το ‘πες εκείνο τ’ άλλο…αα σώγαμπρος, μ’ αρέσει τουτονά, τέτοιος είναι κι ο δικός μου, η κολώνα του σπιτιού μου, ακριβώς σώγαμπρος και γι’ αυτό τα σώβρακά του τα πλένει ο ίδιος αφού είναι χεσμένα μόνιμα, λοιπόν, στο εξής το ποτήρι μέχρις εδώ, γκαίκε; Εν τάξει Αντωνίτσα, βάζεις νερό δηλαδή, Ναι βάζω νερό, ο κύριος δηλαδή δε βάζει νερό στη ρακή του, την πίνει ανέρωτη ο άντρας, μη χέσω…
Κατέβασε με μία το μισό της ποτήρι και τον κατσάδιασε πάλι ανάβοντας μια τσιγαρούκλα απ’ τη γόπα της προηγούμενης, Κοίτα να σου πω άνθρωπέ μου, αν θες να μην έρχομαι σπίτι της γυναίκας σου, επαναλαμβάνω, στο σπίτι της γυναίκας σου, να μου το πεις καθαρά να κάνω κουμάντο με την κυρά σου, αλλιώτικα το δικό μου το σταχτοδοχείο να μην τ’ αδειάζεις κάθε τόσο, σύμφωνοι, Μα Αντωνίτσα μυρίζει…Τ’ αρχίδια της κολώνας του σπιτιού μου βρωμάνε και δε μ’ αρέσει, ο κώλος σου μπορεί να βρωμάει, το πράμα μου επίσης και δε μ’ αρέσει, μα η μυρωδιά απ’ τα δικά μου τσιγάρα εμένα μ’ αρέσει, αν εσένα σου πέφτει βαριά να μη με καλούσες για πιοτό, ρακή χωρίς τσιγάρο είναι γαμήσι με προφυλακτικό, λοιπόν που λες Μενεμένη μου, στράφηκε στην ιδιοκτήτρια του σπιτιού ξεχνώντας στην κυριολεξία τον κατ’ όνομα αρχηγό της οικογένειας, εκεί που σκούπιζα το δημόσιο δρόμο, ξέρεις, κάτω από μένα στου ταξιτζή του Μαρίνου, για ν’ ασπρίσω μετά τις γαμημένες τις πέτρες όπως έκανα κάθε χρόνο που να μην έσωνα η μαλακισμένη, και πού να ρίχνω τα γαμημένα τα σκουπίδια και δεν εννοώ αυτά που κάθε μαλάκας πετάει περνώντας με το κωλοτροχοφόρο του, που να μη σώσει, εννοώ τα υπόλοιπα, ξέρεις, φύλλα, κλαράκια, χώμα τέτοια πράματα οικολογικά δηλαδή, πού να τα πηγαίνω λοιπόν η μαλάκω, τα ‘ριχνα από κάτω στης αποτέτοιας πώς τη λένε την αγάμητη, στης Λιάδαινας, βγαίνει η κυρία και τι κάνει που λες εσύ, συγκρατήσου, μου κάνει παρατήρηση, αν θες το πιστεύεις, παρατήρηση μου κάνει η σκρόφα, να με σχωρέσουν οι γουρούνες για την προσβολή, παρατήρηση το βρωμόμουνο, μάλιστα, Μωρή, της κάνω, το χωματάκι και τα φύλλα είναι λίπασμα, και στο μουνί σου μπορείς να τα ρίχνεις μπας και ξεμπαϊριάσει και σε γαμήσει κάνας στραβός τέτοια μούτρα που ΄χεις, λίπασμα είναι μωρή και δεν τα ρίχνω στο οικόπεδό σου, τύφλα, έ τύφλα, τα ρίχνω στην άκρη που ‘ναι της κοινότητας όρνιο, εσένα μωρή δε σου φτάνει φυσιολογικός πούτσος για να στρώσεις, εσύ χρειάζεσαι κατ’ αρχήν κομπρεσέρ για ν’ ανοίξει τ’ αραχλιασμένο σου και μετά έναν αράπικο να σου μπει από κάτω και να βγει απ’ τ’ αυτιά σου, κωλόμουνο του κερατά, άκου να μου πει εμένα της Αντωνίτσας, να μη σκουπίζω το δημόσιο δρόμο, αμ και την Ομόνοια θα πάω να σκουπίσω άμα μου καυλώσει, άι στο διάολο με σύγχυσε το ξυλάγγουρο… εσύ τι περιμένεις, δε βλέπεις που δεν έχει τίποτα το ποτήρι, είσαι και τσιγκούνης από πάνω μου φαίνεται, είναι Μενεμένη μου έτσι ή κάνω λάθος;
Λοιπόν δε σου ‘πα τ’ άλλο με την παιδική χαρά, τι φταίω Παναγιά μου Καριώτισσα να μου τυχαίνουν εμένα όλα τα στραβά, τι φταίω π’ αγαπάω το χωριό μου και τα θέλω όλα τέλεια, τέλος πάντων, είχαμε κανονίσει με το σύλλογο το οικοπεδάκι εκεί στη διασταύρωση, ξέρεις που ‘ναι δίπλα η χάρη του ο Ονούφριος, το ‘χαμε συμφωνήσει με τον Αμερικάνο τον αδερφό του κουμπάρου του παππού σου…Εννοείς τον Χρήστο τον Τσίχλα, τόλμησε να πει μια λέξη ο σώγαμπρος, Μπα, ξύπνησε το παιδί και μάλιστα χωρίς κοκκίνισμα, ναι αυτόν εννοώ, πού τον ξέρεις εσύ, τέλος πάντων, ο άνθρωπος παρέμεινε καλός χωριανός μόλο που ‘λειπε τριάντα χρόνια, γύρισε και τίποτα δεν είχε αλλάξει πάνω του, μας το ‘δωσε το οικοπεδάκι να το καθαρίσουμε, να βάλουμε κάνα παιγνίδι να ‘ρχονται τα μούλικα να παίζουν, μ’ έπιασες, δεν είχαμε, όπως ξέρεις, όχι παιδική χαρά αλλά ούτε αίθουσα για τα πανηγύρια, ακόμα και η σκεπή στην εκκλησία μας είχε βουλιάξει, όλα τα φτιάξαμε και γω η ηλίθια σημαιοφόρος να πούμε, ένα μήνα μπροστά και δέκα μέρες μετά τα πανηγύρια εκεί να δουλεύω νύχτα μέρα ο μαλάκας, και να βγαίνει ο άλλος ο τρόμπας, ξέρεις ο ψιλλικατζής μωρέ πώς τον λένε τον σαχλαμπούχλα, τέλος πάντων θα θυμηθώ, βγαίνει ο δικός σου να μου πει πως η άκρη από το οικόπεδο ήταν δικιά του, πως την καταπατήσαμε του παπάρα, το ‘πιασες, αμ’ δεν του χαρίστηκα του κλαπαρχίδα, τον έπιασα απ’ το λαιμό και του ‘δωσα να καταλάβει, Ρε παπάρι, του λέω, δικιά σου είναι η γωνία είπες, να την πάρεις ρε όρνιο του κερατά, να την πάρεις να τη βάλεις στον κώλο σου κωλόπουστα, κι άμα ψοφήσεις θα σε χώσουμε εκεί και θ’ αφήσουμε την ψωλή σου απόξω, να ‘ρχονται οι χήρες και οι πεινασμένες να κάθονται πάνω μαλάκα που μου περνιέσαι για γκόμενος κόπανε, άι στο διάολο με σύγχυσε ο τρίχας, το ‘παιζε και ντιντής ο τύπος, κατάλαβες, το ‘παιζε τζόβενο ο κωλόγερος…
Παιδί μου εγώ με τις γριές την είχα καταβρεί μα… καλά δεν έχετε ρακή σ’ αυτό το σπίτι, έλα Παναγία μου, την άλλη φορά θα φέρω τη δικιά μου, ααα δεν τρώγεσαι κύριε, δεν τρώγεσαι, για κέρνα και στέγνωσα, ορίστε μας…. μ’ άρεσε μωρέ Μενεμένη μου να τις φροντίζω τις καημενούλες, τους έκοβα τα νύχια, τους έπλενα τα πόδια, τους πήγαινα κάνα πιάτο φαΐ, τέτοια πράματα, ξεσκόνιζα καμιά φορά στις γιορτές τα σπίτια τους, είχα δυο τρεις τέτοιες, πιάνω λοιπόν μια μέρα τη θεια μου τη Γαρέφω, έλα μανίτσα μου, της κάνω, έλα να σου πλύνω τα πόδια να κόψω τα νύχια σου που ‘χουν γίνει πέτρα και τρύπησαν κακομοίρα μου τις παντόφλες σου, ζεσταίνω νερό και της τα ‘πλενα μέχρις εδώ κάτω απ’ τα γόνατα, μωρή θειά, της λέω μια και φτάσαμε εδώ δεν πάμε και παραπάνω να το φχαριστηθείς, δεν ήθελε παρακάλια, την έγδυνα κι έκανε σαν κοριτσόπουλο, Έχεις δει Αντωνίτσα μου γριομούνι, μου κάνει και γω έμεινα, ποτές της δεν έβγαζε άχνα για τέτοια, ποτές της, δεν έχεις δει έ, τότε λοιπόν μην τρομάξεις, μου ‘κανε καλαμπούρι η γριούλα, αμ τι νομίζεις εσύ, η γυναίκα κύριε, μένει πάντα γυναίκα, ενώ εσείς οι άντρες πια, ας μη σας είχαν τα σκέλια μας ανάγκη και στο πατιρντί για ντουφέκια και σου ‘λεγα γω, άντε μην πω τίποτα και κοκκινίσεις πάλι…
Τι μου ‘βαλες εδωνά, σε κούπα ρακή, μπράβο και σ’ αποπήρα, Τσάι είναι Αντωνίτσα, τσάι γιατί άμα πας βρωμώντας ρακή θα σε πετάξει έξω ο καλός σου, Θα με πετάξει έξω, είπες, η κολώνα του σπιτιού μου, καλά εσύ από πού μας ήρθες, εδώ κύριε είναι Νικαριά δεν το ‘χεις καταλάβει ακόμα, εδώ είναι Ν ι κ α ρ ι ά, και δεν παίζουμε οι γυναίκες…
ΑΝΑΡΤΉΘΗΚΕ ΑΠΌ THOMAS ΣΤΙΣ 6:00 Π.Μ.
Φτού σας καρεκλοκένταυροι!!
Ιανουαρίου 1, 2013
Και όμως συνέβη
(Φτου σας κακό που μας βρήκε!)
Κατέφτασε πριν προλάβει να ντυθεί δυο η ώρα τη νύχτα, πήρε απ’ το χέρι τη γυναίκα και σα να ‘τανε μάνα του την οδήγησε όλο στοργή στο νοσοκομειακό, ξεκίνησε οδηγώντας σαν Παναγία να πούμε και κάθε τρεις και λίγο γύρναγε να δει, ανησυχούσε, νάσου και το τηλεφώνημα, Πού είστε τώρα, πώς είναι η κυρία, όλα καλά, ρωτούσε λεπτομέρειες ο εφημερεύων, άλλο πάλι και τούτο…Όχι κύριε, όχι, πληρώνομαι, είναι δουλειά μου, σας παρακαλώ, αρνήθηκε να πάρει το κατιτίς ο οδηγός με την τόση φροντίδα, με την καρδιά του πρόσφερε ο ασπρομάλλης ηρεμότερος στον πανικό του, έτσι έχει μάθει ν’ ανοίγει δρόμους, εδώ όμως γιατί; Δαγκώθηκε σαν πήρε το μάθημα…
Τους παρέλαβε στην πόρτα ο νέος που ‘κανε το αγροτικό του, με τη σειρά του τα ‘δωσε όλα αρχίζοντας να εξετάζει, να ρωτάει χίλια δυο, ν’ αφουγκράζεται τη φωνή του σώματος, να περιποιείται, να ζητάει συγγνώμην για την απειρία που ούτε κατάλαβε κανείς απ’ το ζευγάρι, να καθησυχάζει, να εξηγεί τι ακριβώς πρόκειται να κάνει, να τους έχει καλμάρει και τους δυο στον πανικό τους και στο τέλος η γνωμάτευση που αποδείχτηκε σωστή, αμέε, στο ενδιάμεσο να ‘ρχονται τα κορίτσια της βάρδιας για βοήθεια, τη μία η υπεύθυνη του ορόφου, άλλη να ρωτήσει αν όλα πάνε καλά, νάσου και στο τηλέφωνο κάποιος από τους μεγάλους να ενημερωθεί, να δώσει παραπάνω οδηγίες…και το πρωί;
Ε ρε και τι έγινε το πρωί, απ’ τα χαράματα κατέφτασαν οι μέλισσες, γιατί σε μελίσσι αποδείχτηκε πως είχαν καταφύγει, όλη μέρα το ίδιο γινότανε παρακαλώ κι όχι μονάχα τις εργάσιμες ώρες, τι να περιγράψεις…
Πόσο χρόνων είστε είπατε, Αντράλα έχει γιατρέ μου, μπήκε στη μέση ο κύριος όλο μέριμνα, πάγια τακτική αλλά τι ήθελε κι ανακατεύθηκε; Μη μιλάτε σεις, άκου αντράλα, τι ‘ναι πάλι τούτο, πόσο είπατε πως είστε κυρία μου, Δεν είπα, είμαι… εξήντα έξη, Μην την ακούς γιατρέ εξήντα επτά είναι τι εξήντα έξη, αφού… Μπα μπελάς, ποιος σας ρώτησε μου λέτε, ορίστε βάλαμε και εισαγγελέα, για έλα δω κούκλα μου εσύ, για ξάπλωσε κι άσε ήσυχη τη νυχτικιά, έτσι μπράβο, μεταξύ μας έχουμε κάνα δυο κιλάκια παραπάνω έ;
Έ όχι και δυο, όχι και δυο, πάλι ο ασπρομάλλης που χόρευε σε κάρβουνα όλη τη νύχτα, γιατί δε λέτε δέκα δυο για να μην πω είκοσι δυο, όχι κι έτσι γιατρέ μου, όχι τέτοιο κανάκεμα, Σιωπή είπα θα σας βγάλω έξω, το κορίτσι μας κάνει και δίαιτα, δεν τα λέω σωστά, Σωστά γιατρέ μου πολύ σωστά τα λέτε, κάθε εξάμηνο αρχίζω και μια καινούργια η κακομοίρα, Χμμμ έτσι έ, για να δούμε λοιπόν, για να δούμε…
Συνέχισαν τις εξετάσεις και αίματος και υπέρηχους και ακτινογραφίες εδώ και κει και ναα οι φροντίδες, όχι πως κάνανε τίποτα παραπάνω, σ’ όλους το ίδιο φέρονταν τα θηρία, να νομίζεις πως είσαι σε… δεν πάει ο νους μου πουθενά με τόσα χαϊδολογήματα, και να μη βλέπεις ασπροντυμένο να κάθεται, οι νοσοκόμες λίγες αλλά να σκίζουν, οι βοηθητικοί στο τρέξιμο, οι καθαρίστριες με το γέλιο, ροδάνι η γλώσσα και στιγμή να μη σταματάνε να παστρεύουν κι αυτές το παμπάλαιο κτήριο, φανερές οι ελλείψεις σε προσωπικό, όσο για υλικά… ό,τι ήταν απαραίτητο όμως εμφανιζόταν εκεί που ‘πρεπε τη στιγμή που το θέλανε, όχι σε αφθονία, όχι τέτοια πράματα, αλλά νοικοκυρεμένα, πουθενά το μπάχαλο που λένε για τα κρατικά, άντε από κει ρε, άντε από κει πέρα, ας είναι καλά το φιλότιμο…
Έτσι προχώρησε όλη η υπόλοιπη νύχτα με κάνα λυγμό που και που κι απ’ το ξημέρωμα μέχρι το μεσημέρι που τους αποδέσμευσαν με καθαρές οδηγίες, Έχετε αυτό και δεν έχετε τ’ άλλο, θα πάρετε αυτά, να προσέχετε τούτο και κείνο, θα ξανάρθετε αύριο πρωί κι άμα λέμε πρωί όχι μετά τις οκτώ, εμείς εδώ θα ‘μαστε και θα σας δούμε πριν το χειρουργείο, αλλιώτικα θα περιμένετε, εν τάξει, Εν τάξει γιατρέ, καλά να ‘στε, τον κοίταζε με μια εμπιστοσύνη η παθούσα, έσκιζε ο δικός μας, να πάτε και στον Ορυλά, έσκισε κι ο Ορυλά, άψογο το ακτινογραφικό, το μικροβιολογικό, κουβέντα δε θέλω ν’ ακούσω για την υποδοχή, τη γραμματεία, τα εξωτερικά, τα εσωτερικά τα πάνω και τα κάτω… κι όλοι τους νέοι κι όμορφοι, κι οι πιο ώριμοι όμορφοι κι ωραίοι είναι κι αυτοί, άσε πια τις γυναίκες, σε φιλεύουνε νιάτα και δροσεράδα με το να σε κοιτάξουν, τα ‘χει ρε παιδάκι μου το νησί αυτά τι να κάνουμε δηλαδή, όχι παίζουμε!
Νύχτα καταφτάσανε το επόμενο πρωί οι δυο ασπρομάλληδες, Μα τι κουβαληθήκατε χαράματα, Μας είπε πριν το χειρουργείο, είναι και αυστηρός, Καλά αυτοί βρίσκονται δω από ώρα, αλλά… υποσχέθηκε πως θα σας δει, έτσι κάνει κι αυτός κι οι άλλοι, τέλος πάντων, περιμένετε δυο λεπτά να ειδοποιήσω πως είστε δω…
Ο γιατρός με τη λίγη φαλακρίτσα, το ‘δειχνε πως του ‘λειπε ύπνος… Εσείς θα κάτσετε κειδά και… μιλιά έτσι, ήθελε να ζεστάνει την ατμόσφαιρα ο ασπρομάλλης, Μα έλεγα… Δε λέγατε τίποτα, καθίστε είπα και χάρη σας κάνω που σας αφήνω μέσα, ορίστε κούκλα μου εσύ, πώς κοιμηθήκαμε, είχαμε τίποτα, ωραία, και με το αυτό και το αποτέτοιο πώς πήγαμε, Χμμμ καλά, Ωραία, τώρα ακούστε με…
Εκεί πάνω εμφανίστηκε η άλλη κυρία, αδύνατη, φινετσάτη, όρεξη για συζήτηση, μα τι συζήτηση, Μάρκο τι έγινε με κείνο, ααα καλημέρα, δεν σας πρόσεξα με συγχωρείτε, δυο λεπτά να πω κάτι στο γιατρό, μα… τι ‘ναι τούτο το κουτί ρε συ Μάρκο, σαν… μου φαίνεται, Όχι καλέ, είναι για τις λαπαροσκοπήσεις, να δεις τι έκανε ο δικός σου, σκίζει Μαρία, σκίζει ο τύπος, δούλευε όλη μέρα να το μοντάρει, πρόσεξε πώς τ’ ανοίγεις, ξέρεις πόσο κάνει καινούργιο, με δυόμιση χιλιάδες δεν το παίρνεις κι έκατσε κι έκανε τα δικά του τα πατεντάδικα και στο τέλος το βόλεψε στο κουτί που βλέπεις, μα δεν σου ‘πα μην το πειράζεις, Να το δω βρε Μάρκο, αποκτήσαμε τέτοιο πράμα, να το χαρώ και γω, μπράβο… δεν έκρυβε τη χαρά της η γιατρίνα που αποκτήσανε και τέτοιο! Τ’ αξίζει το καμάρι μας το μπράβο και τι κόστισε να δεις, ούτε μεροκάματο, το ‘φερε αργά στις έντεκα κι αν θες το πιστεύεις, το χρησιμοποιήσαμε μέχρι τη μία το βράδυ, να ‘βλεπες δουλειά που βγάλαμε…
Έβγαλε δουλειά ο Μάρκος με τη λίγη φαλάκρα, ο άνθρωπος που στιγμή δε σταμάταγε κι όσο μίλαγε με τη Μαρία κοπάναγε τον υπολογιστή, απάντησε και σε δυο τηλεφωνήματα, οχτώ η ώρα το πρωί παρακαλώ σ’ ένα δωματιάκι ζεστό όχι από τ’ ανύπαρκτο καλοριφέρ μα απ’ τις ματιές και τον καλό λόγο των ανθρώπων στο παμπάλαιο κτήριο στον Άγιο, να βλέπεις, ν’ ακούς και να μην πιστεύεις πως είσαι σε κρατικό, μάλιστα κύριε, σ’ ένα μικρό, κρατικό, επαρχιακό νοσοκομείο που σκίζει γαμώ το μου, σκίζει και θένε να το λιανίσουν που να μη σώσουν, ξέρω γω όμως γιατί το κάνουν, γιατί εδώ είναι όλοι τους άνθρωποι για να μην πω κιόλας πως είναι κόκκινοι οι περισσότεροι, άλλο τι ψηφίζουν μερικοί, μάλιστα γι’ αυτό το κάνουν, πάντα τούτο το νησί το ‘χαν στο μάτι οι άρχοντες, επειδή… άντε μη με πουν κολλημένο πάλι…
Γιατρέ να σας εκμαυλίσω με … Να μη μου κάνεις τίποτα γιατί εδώ μ’ έχεις φτάσει, Σας έφερα ένα βιβλίο να το δώκετε στη σύντροφό σας, Ααα βιβλίο, γλύκανε, ποια σύντροφό μου κύριε, στην Πάτρα είναι η γυναίκα μου, το ‘χουμε κάνει δίπορτο και να σας εξηγήσω τι έγινε, Έτσι κι αλλιώς, λέει η αφέντρα μου, δε σε βλέπω μέρα μα συχνά ούτε και νύχτα, ας βγάλω το πανεπιστήμιο, πτυχίο λοιπόν η δικιά μου, από κοντά το μεταπτυχιακό, έχει ξεκινήσει διδακτορικό και βλέπουμε, πιο συχνά ξέρετε βλεπόμαστε τώρα παρά σαν ήταν εδώ, να σκεφθείτε ξεκινάω να τη φλερτάρω απ’ την αρχή κάθε φορά, θα της δώκω το βιβλίο όμως όπως το ‘πατε, να ‘στε καλά, αλλά να μην πειράζετε τη φίλη μου, να μην λέτε την ηλικία ούτε τα κιλά της, την πληγώνετε να πάρει η ευχή να πάρει…
Ικάριος είστε γιατρέ, Γιατί ρωτάτε, εσείς δεν είστε από δω, Δυστυχώς είμαι σώγαμπρος απ’ τα Χάνια ο κακομοίρης, Ααα τον καημένο, έ και τι πειράζει, Πάντα έτσι δουλεύετε εδώ οι σκλάβοι, Να τύχει καλοκαίρι να δείτε τι γίνεται, χαμός και λένε να το κάνουν ιατρικό κέντρο, να μας σβήσουν δηλαδή, με αίμα το στήσανε οι φευγάτοι της Αδελφότητας απ’ την Αμερική και τώρα πού νομίζετε σεις πως λένε οι άρχοντες απ’ την Αθήνα και την τρόικα στους ντόπιους να πηγαίνουν, αλλοπαρθήκανε οι ανθρώποι με το κακό που μας βρήκε, να τρέχουν στην ανάγκη παρακεί στο μεγάλο νησί τους λένε, κι άμα έχει δηλαδή καιρό όπως τον περισσότερο χρόνο, τι να κάνουν, κολυμπώντας να πάνε… έλα Παναγία μου, δεν καταλαβαίνω τι καρεκλοκένταυροι τα σχεδιάζουν αυτά, σίγουρα ξέρουν τι έχει να γίνει εδώ αλλά στα τέτοια τους, άσε τους λουόμενους που πλημμυρίζουν τον τόπο με την ελπίδα να γιατρευτούν από χίλια δυο, εκεί να δεις προβλήματα…ούτε να το σκέφτομαι θέλω πόσοι θα… φτού γαμώ το μπελά τους… ευτυχώς ξεσηκωνόμαστε με το καλό… εν τάξει, όπου να ‘ναι…
Πήρε την καλή του απ’ το χέρι να φύγουνε, Και είπαμε, όχι απότομα τις στροφές έτσι;
Τα θέλετε… τ’ ακούτε… και μην πείτε στ’ αρχ…ια μας!
Δεκεμβρίου 25, 2012
«Άντε και γαμηθείτε» τους είπε ένας στρατιωτικός
Όταν αναγκάζουν αξιοπρεπείς αξιωματικούς να βγουν από τα ρούχα τους και να λένε για πρώτη φορά στην ιστορία του τόπου μας «άντε και γαμηθείτε»,Όταν μας εντάσσουν στα «ειδικά μισθολόγια» υπονοώντας πως είμαστε από τους καλά αμειβόμενους όπως π.χ. οι δικαστικοί, και μας ρημάζουν στη συνέχεια ακριβώς επειδή μας διατυμπανίζουν ως «ειδικών μισθολογίων»,
Όταν οι κυβερνώντες αρχηγοί των τριών Κομμάτων και ο αρμόδιος υπουργός εθνικής άμυνας, αυτοδια-ψεύδονται πως δε θα μειωθούν άλλο οι συντριμμένες ήδη συντάξεις των στρατιωτικών,
Όταν μας θεωρούν δεδομένους και ακίνδυνους (και όχι μαλάκες, όπως κραυγάζει συνάδελφος), στις αντιδράσεις και την ψήφο μαζί με την υποστήριξή μας,
Όταν εκτιμούν πως παρακολουθούμε χωρίς σθεναρή αντίδραση τις αφαιμάξεις, την κλοπή των ταμείων μας, την άλλη κλοπή των ομολόγων αυτού του κράτους ληστή και απατεώνα,
Όταν αυτό το κράτος ληστής/απατεώνας υπό την διαχείρισή τους προστατεύει τη φοροκλοπή, τη νομότυπη φοροδιαφυγή των πλουσίων και την παράνομη των υπολοίπων και εκτιμούν επίσης πως ως λειτουργοί του εποικοδομήματος απλά κοιτάζουμε αλλού,
Όταν γράφουν στα παλιά τους παπούτσια τις επιπτώσεις στο ηθικό άρα και στην άμυνα της χώρας από την εξαθλίωση στρατιωτικών,
Τότε είναι αυτοί υπεύθυνοι που καθυβρίζονται ανοιχτά, ωμά και με οργή από τους απελπισμένους για την απαξίωση… αυτοί είναι υπεύθυνοι γιατί σπρώχνουν τους περισσότερους στρατιωτικούς και τις οικογένειές τους μακριά από τα Κόμματά τους και (δυστυχώς λέω εγώ) προς τα δεξιά τους και ακόμα πιο πέρα και όχι αντίθετα…
Καινοφανής τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης- ο αργαλιός!!
Δεκεμβρίου 23, 2012
07/02/81
Η ΜΑΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΥΦΑΝΤΑ
(ΜΑΛΛΙ-ΝΗΜΑ-ΑΡΓΑΛΙΟΣ)
- : Μάνα;
Π : Έλα. Πες το ν’ ακούσω. Σαν τι να θες.
- : Θα μας πεις πότε κουρεύανε τα πρόβατα;
Π : Μμμ τα κουρεύανεεε.. ξέρω ‘γω, το Μάη; Το Μάη τα κουρεύανε. Μαζί και τα γίδια; …Το μαλλί το τράγιο είν’ ακριβότερο. Είν’ ακριβότερο απ’ το πρόβειο, γιατί δεν έχ’ … το μαλλί το τράγιο δεν έχ’ βρωμιά, γιατ’ εκείνη η τρίχα η άγρια πλένεται, καθαρίζεται με την πρώτ’ φουρνιά, ενώ το πρόβειο είναι μαλακό το μαλλί και βαστάει …
Κ : Ναι, το μαλλί αιγός που έχω μία μπλούζα και της Βάλιας δύο και το έχω πληρώσει πεντακόσιες δραχμές πριν από … πόσα να σου πω; Δέκα χρόνια. πεντακόσιες δραχμές το κιλό!
- : Επειδή είναι πιο καθαρό ή επειδή είναι πιο γερό;
Π : Επειδής είναι καθαρό. Πολύ καθαρό. Το μαλλί το τράγιο εμείς δεν το μεταχειριζόμασταν
- : Στις καπότες δε βάζανε …
Π : Τράγιο…Βάζουμε το πρόβειο στο στημόν και τράγιο στο …
- : Στάσου, στάσου Μάννα. Εγώ δεν τα καταλαβαίνω αυτά τώρα. Για πες μου καταρχάς με το μαλλί. Τα κουρεύουν τα πρόβατα, μετά τι γίνεται;
Π : Το μαλλί τι θα γίν’;… Θα το πάρνει και θα το πλύνννει εκείν’ π’ θέλνει να το δουλέψνει. Θα βράσνει το νερό …κι αυτό το βουτάς μέσα, αφού το τινάξεις πρώτα να πέσ’ καμπόσο χώμα, γιατί το πρόβειο είναι βρώμκο πολύ, το τινάζνει και το βουτάνε μέσα στο νερό. Μέσα στο καυτό νερό, πολύ καυτό νερό… και το βγάζνει, με τον κόπανο τα βγάζαμε μείς το μαλλί
- : Ο κόπανος είναι εκείνο το ξύλινο που χτυπάγαμε τα ρούχα;
Π : Και το βάζνει απάν’ σε μια μεγάλ’ ίσα πέτρα ή σε σκαφίδα. Ατόφια σκαφίδα όμως, όχ’ εκείνα κεί …
- : Πέτρινη ή ξύλινη;
Π : Άμα έχς, πέτριν’, άμα δεν έχς, ξύλιν. Κορίτα τ’ λέγαμε μείς.
- : Οι κορίτες ήτανε μόνιμα στη βρύση όμως δεν μετακινιόντουσαν.
Π : Όχ’, εμείς κορίτες λέγαμε αυτές τις ξύλνες, την ατόφια από κορμό πλάτανου … Σκαμμένο ναι, τς κουφάλες αυτές, μονοκόμματες. Τ’ άλλο είναι σκαφίδ με σανίδια φτιασμένο... Λοιπόν το βάζω μέσα στην κορίτα αυτό και το κοπανάμε, το κοπανάμε κι αυτό αφρίζ’ σαν να βγάζ’ σαπουνάδα. Το κοπανάμε, το κοπανάμε και το νερό αυτό το ξαναρίχνουμε μέσα στο καζάν’ και βουτάμε άλλα μαλλιά και τα ξανακοπανάμε. Δυό φορές το βουτάμε μέσα στο νερό για να καθαρίσ’. Στο ίδιο νερό.
- : Αυτός ο αφρός είναι βρώμα;
Π : Αυτό είναι βρώμα αλλά καθαρίζνει τα πάντα μ’ αυτό το νερό. Πλένουμε και ρούχα. Ας πούμε όταν πλέναμε εμείς τα μαλλιά, πλέναμε κι αυτά τα βρώμκα που πατάγαμε κάτ’. Τη βγάζ’ τη βρωμιά, εκείν’ εκεί η βρώμα βγάζ’ τν άλλη βρώμα.
- : Πως εξηγείται αυτό; Η βρώμα από το μαλλί δηλαδή;
Π : Ναι. Το πίνο, αυτό. Πίνο το λέγαμε μείς, σαριγιά το λένε στα χωριά, στα χωριά τς Καρδίτσας το λένε σέρα, σέρα. Πίνο το λέγαμε στη Γραβιά … Σαριγιά ή σέρα στην Καρδίτσα.
- : Ωραία λοιπόν το ξαναβάζεις …
Π : Αυτό λοιπόν … με τ’ βρωμιά αυτή βάφνει τα νήματα και δεν πέφτ’ η μπογιά ποτέ. Μ’ αυτό το νερό το βρώμκο… Ίσα – ίσα άμα έχ’ σαπουνάδα παίρν’ το ρούχο πολύ εύκολα τ’ βαφή. Αλλά να βάλς πάνιν’ μπογιά όχι μάλλιν’. Να βάψεις τα νήματα, να βάλς πάνιν’ μπογιά.
- : Στάσου τώρα να ξαναγυρίσουμε στο μαλλί.
Π : Θα το βουτήξνει δύο φορές μέσα στο νερό το βραστό που ‘ναι στο καζάν’, θα το κοπανάνε. Θα το κάνουμε έτσ’ – έτσ’ για ν’ ανοίξνει ν’ αυτόσνει και τα πετάμε κεί στην άκρη μέχρι να πλύνουμ’ όλα τα μαλλιά. Τα ρίχνουμε σε μια μεγάλ’ λεκάν’ ή κάτ’ στο τσιμέντο άμα είναι καθαρό και μετά αυτά τα ξεβγάζουμε στο κρύο νερό πολύ καθαρά. Άμα είναι σε ποτάμ’ πολύ καλύτερα. Ναι στο ποτάμ’ ή σε μεγάλ’ βρύσ’ αν έχς. Κι εκεί στο ποτάμ’ τώρα για να μη μας φεύγνει τα μαλλιά κάναμε με πέτρες έτσ’ … Γύρω γύρω ας πούμε. Και μαζευόταν το νερό κι έφευγε το νερό. Και τα πλέναμε, τα πλέναμε καλά, τ’ ανοίγαμε έτσ’ – έτσ’ μέσα στο νερό, τότε θέλνει άνοιγμα – άνοιγμα για να ξαίνονται καλύτερα όταν τα δουλεύουμε στο λανάρ’, στα χέρια. Τα βγάζουμε, τα καθαρίζουμε, τ’ απλώνουμε, τα στεγνώνουμε απάν’ σε σήτες, σε φράχτες, σε σχοινιά άμα είναι … Αυτά άμα είναι μακριά τα μαλλιά, μονοκόμματα, όπως είναι το κομμάτ τ’ απλώνς απάν’ στο σύρμα, στο σχοινί.
- : Πιο κομμάτι εννοείς; Που έχει βγει από το πρόβατο;
Π : Από ‘να πρόβατο, ναι. Πόσα κομμάτια πήρες; Πήρα δέκα κομμάτια, πήρα είκοσ’ κομμάτια …
- : Δεν ξεχωρίζουν αυτά δηλαδή; Δε διαλύεται το μαλλί;
Π : Διαλύεται όταν είναι κοντό το μαλλί, όταν δεν είναι μακριά που ‘ναι στο πρόβατο.
- : Ποιοι είναι καλύτερο, το κοντό ή το μακρύ;
Π : Το κοντό … το μακρύ είναι λίγο αγριωπό όμως, άγριο το μακρύ. Και βγάζ’ το στημόν’. Το στημόν’ για τς φλοκάτες ή και το φλόκο ακόμα. Στο φλόκο θέλ’ να ‘ναι ανακατωμένο. Τουτονά, αυτό. Αυτό είναι το φλόκο που εξέχ απ’ τη φλοκάτη. Αυτή η τρίχα. Το στημόν’ όμως που βάζουμε στ’ αντί γίνεται απ’ το μακρύ μαλλί. Τότε π’ τα καθαρίζαμε …
- : Και αφού στεγνώσει τώρα τι γίνεται μετά;
Π : Μετά τα καθαρίζουμε, τα ξαίνουμε, τ’ ανοίγουμε…Αυτά έχνει κολτσίδα απάν’, έχνει αγκάθια, έχνει … πολλά πρόβατα είναι γεμάτα κολτσίδα απ’ τα χωράφια, απ’ τα … κολτσίδα, μα καλά δε θμάσαι τι λέμε κολτσίδα; Αυτά τ’ αγκαθάκια …Κάτ’ στρογγυλά αγκαθάκια π’ κολλάνε απάν’. Κολλάνε και τ’ ανοίγουμε, τα ξαίνουμε…Με το χέρ’ τ’ ανοίγουμε. Εγώ τότε για να φτιάξω τ’ φλοκάτ’ αυτή και τν άλλη τη μεγάλη τς Χρυσάνθης και μία γινομέν’ κάθσα δέκα μέρες, δέκα μέρες απ’ το πρωί μέχρι το βράδ’, δε σκωνόμουνα καθόλου … Τ’ άνοιγα τα μαλλιά, τα ‘φτιασα τρίχα – τρίχα…
- : Και δεν μου λες, από πόσα πρόβατα ήταν τα μαλλιά για να κάνεις αυτήν την φλοκάτη εδώ;
Π : Αυτά ήτανε από πενήντα πέντε πρόβατα, δυό φλοκάτες και μία γινομένη ακόμα. Τότε τ’ αγόρασα τριάντα πέντε δραχμές το κιλό. Κιλά ήτανε τότε για οκάδες ήτανε; Ήτανε πενήντα πέντε οκάδες. Δεν ήτανε κιλά… αλλά ύστερα καθαρά… μετά π’ καθαρίσανε, που πλυθήκανε, π’ μαζευτήκανε, ήτανε μόνο εικοσπέντε. Μετά τον καθαρισμό τα νήματα ήτανε εικοστρία κιλά νήματα.
- : Από τα πενήντα πέντε;
Π : Ναι, ρίχνουμε πάλι τα ίδια τα μαλλιά αλλά πάνιν’ μπογιά. Πάνιν’ μπογιά. Είτε κόκκιν’, είτε μπλε, είτε ροζ, ότ’ λογιά θέλς μόνο να ‘ναι πάνιν’. Και βάφονται πάλι τα μαλλιά στο ίδιο αυτό το βρώμκο το νερό και μετά πας και τα ξεβγάζεις κι όσες φορές και να τα πλύνς δε βγάζ’ μπογιά, δε ξεβάφ’ καθόλου. Όπως είναι η καραμελωτή που σας έχω δώσει μέσα εκείν’, είναι σε τέτοιο νερό βαμμέν’, σε βρώμκο νερό. Όπως είναι βρασμένο που πλένουμε τα μαλλιά … Εκείνο είναι με λουλάκ, με λουλάκ που λουλακιάζουμε τα ρούχα, αυτή π’ λέω η μπλε. Αλλά τότε όμως που τα κάναμε μείς, τότε που ήμνα κοπέλα ακόμα που ‘βαφε η μάνα μ’ αυτά …πριν από σαράντα χρόνια που ήμνα κορίτσι εγώ ακόμα …
- : Δηλαδή το χίλια εννιακόσια τριάντα;
Π : Ναι και τώρα ακόμα κάνουνε τ’ μπογιά… αυτή τ’ βαφή την κάναμε οχτώ μέρες δλειά. Γιατί δε ξέραν καλά ο κόσμος. Τώρα όμως ξύπνησ’ ο κόσμος και τ’ βάφ’ την ίδια ώρα, την ίδια ώρα. Τότε έπαιρνε η μάνα μ’ το νερό αυτό το βρώμκο, το ‘παιρνε και είτε ήθελε να βάψ’ νήματα είτε αυτό το σκτι π’ λέμε π’ το υφαίναμε και κάναμε τα παντελόνια, τς κάλτσες, τα διάφορα, τα χοντρά ρούχα για τ’ τσοπάνδες, το ‘βαζε με …
- : Τι μάζευε; Από γίδα ή από πρόβατο;
Π : Από πρόβατο, από πρόβατο όχ’ από γίδα. Από γίδα δε ξέρω αν βάφονται και πως βάφονται. Βάφονται κι από γίδα αλλά τούτα δώ όμως, τα πρόβεια π’ ξέρω γώ, τα ‘παιρνε η μάνα μ’ μ’ αυτό το βρώμκο το νερό … Ρώταγε, αν δεν είχ’ αυτή μαλλιά, ρώταγε ποιος θα πλύν’ μαλλιά … έλεγες εσύ, θα πλύν’ η Βάλια ή θα πλύν’ η κυρά Τασούλα και θα μ’ δώκ’ τη σέρα αυτή να βάψω, και θα στ’ δώκ’. Αλλά μεγάλ’ διαδικασία. Έπαιρνε λάπατα, λάπατο. Δηλαδή τς ρίζες απ’ τα λάπατα, κάτ’ χοντρές κόκκινες ρίζες που ‘ναι σαν τα καρότα. Και τα κοπάναε αυτά και τα ‘βραζε και βούταγε τα νήματα για να γίν’ αυτό το νήμα να μην πέφτ’ η μπογιά τ’ ποτέ.
- : Βγαίνει κόκκινο το χρώμα; Τι χρώμα έβαζε στο νήμα τότε;
Π : Μπλε. Το μπλε ξέραμε και βάφαμε. Αυτό το μπλε τότε. Τώρα όμως π’ τα μάθαμε πάει ο αργαλιός!!… Το λάπατο το βάζαμε ως είδος σπίρτο, ως είδος σπίρτο. Δεν ήτανε για να βάψ’, ήτανε για. στερεωτικό. Και τα βουτάγαμε σ’ αυτό το λάπατο, τα βάζαμε ύστερα στο καζάν με το βρώμκο νερό και μόλις να ‘ναι χλιαρό. Το σκεπάζαν το καζάν και την άλλ’ μέρα τα βγάζαν τα νήματα είτε τα … Μάλιστα το εξετάζαν τότε να μην μπει καμία και τα ειδεί … άκου τώρα τι λεπτομέρειες … και δε θα βάψ’, δε θα πάρ’ η μπογιά. Κι ύστερα να μην έχ’ πάει σε λείψανο αυτή π’ τα βάφ’, αυτή π’ θα τα βάψ’ να μην έχ’ πάει σε λείψανο ότι δε θα πάρνε τα νήματα … δε θα πάρνε μπογιά.
- : Τώρα μάνα λες για τα νήματα που προορίζονται για;
Π : Για διάφορα υφασίδια.. Είτε το υφασίδ, αυτό που ‘χε υφάν η μάνα μ’ …
- : Λες για να νήματα, τα νήματα που βάφουν; Όχι τα μαλλιά;
Π : Τα νήματα αλλ’ απ’ το βρώμκο νερό που πλένουμε τα μαλλιά.
- : Από τη σέρα. Αλλά προηγουμένως είπες ότι στεγνώνουν τα μαλλιά πάνω στα …στα σχοινιά. Από εκεί και μετά τι γίνεται;
Π : Από εκεί και μετά θα τα πάρνει τα μαλλιά, θα τα καθαρίσνει, θα καθίσουμε να τα ξάνουμε, να τ’ ανοίξουμε, να βγάλουμε εάν έχνει αγκαθάκια μέσα ή σκουπιδάκια … και μετά τα λαναρίζαμε, πριν βγουν οι λανάρες τα λαναρίζαμε στο λανάρ.
- : Τι είναι το λανάρι;
Π : Άειντι π’ δε θυμάσαι το λανάρ, είναι ένα τετράγωνο τόσο, τόσο πρέπει να ‘ναι, σαν χτένια αλλά να ‘ναι γεμάτο, γεμάτο συρματάκια… και καθόμασταν περνάγαμε τα πόδια μας έτσ’ και … λαναρίζαμε, λαναρίζαμε. Άμα θέλαμε να βγάλουμε το μακρύ μαλλί έτσι’ όπως λαναρίζαμε κρέμαγ’ αυτό σα στάχ’ και το τραβάγαμε και …
- : Είπες ότι το μαλλί ήταν πρώτα στο σχοινί …Πως δηλαδή, αφού αυτά είναι κομματάκια – κομματάκια;
Π : Δεν είν’ κομματάκια, άκου να ειδείς. Άμα είν’ από πρόβατα που ‘χνει μακριά μαλλιά έβγαινε μονοκόμματο αυτό, ας ήταν έτσ’ μαλλί ανοιγμένο, και τ’ άπλωνες απάν’ στο σχοινί, πέφταν τα μικρά κομματάκια κάτ’ στο τσιμέντο ή σε φράχτες και στεγνώνανε κι αυτά. Αυτά ολόκληρα τα κομμάτια τ’ απλώναμε.
- : Πόσο μάκρος έχει το μαλλί του αρνιού;
Π : Όπως το κουρεύανε έβγαινε ένα πράμα ολόκληρο. Να τόσο. Πως είναι το πρόβατο, έτσι {έβγαινε}…
- : Άρα το μάκρος του μαλλιού ξεκινάει από δέκα πόντους, πέντε μέχρι δέκα πόντους και φτάνει δεκαπέντε έως είκοσι πόντους, τόσο; Πόσο μακριά είναι τα μαλλιά δεκαπέντε πόντους;
Π : Να τόσο, αλλά τα ρούντα πρόβατα, τα ρούντα με το μαλακό μαλλί – πολύ μαλακό το οποίο όταν γίν’ κλωστή μπαίν’ πολύ στο πλύσμο, αυτό μπάζ’ πολύ – είναι τόσο κοντούτσκο. Ρούντα είναι αυτά π’ βγάζνει το πολύ μαλακό μαλλί, τ’ άσπρο – άσπρο …
- : Τι άλλες ονομασίες προβάτων υπάρχουν; Ρούντα λες για το μαλλί.
Π : Ρούντα λένε το μαλλί. Ρούντα πρόβατα, αυτά τα φέρννει απ’ έξω, απ’ έξω τα φέρνανε τα πρόβατα τότε. Λάγια λέμε εκείνα που ‘χνει μαύρο μαλλί.
- : Λάγια. Αυτά που έχουνε άσπρο μαλλί πως θα τα πεις;
Π : Ε τίποτα, άσπρες προβατίνες ωραίες, καριώκες, ξέρω ‘γω τι. Καριώκες δηλαδή από καλή ράτσα.
- : Και άμα έχει μακρύ μαλλί πως θα το πεις;
Π : Ε τίποτα, δεν έχ’ σημασία.
- : Δεν μου λες μάνα, τα λανάρια;
Π : Υπήρχανε πολλά λανάρια. Τρία ήτανε. Άκου να ειδείς. Ένα ήτανε με ουρές, δύο ξύλινα … ουρές τα λέγαμε. Ήτανε ένα σαν μπαστούν’ και μπροστά είχε κάτ’ μεγάλα δόντια, έτσ’ τόσο μεγάλα δόντια, τόσο πολύ πράγμα …
- : Είκοσι πόντους δηλαδή τα δόντια;
Π : Μ’ αυτό τραβάγαμε τα μαλλιά και τα ‘κανε έτσ’ έτσ’, έτσ’ κράταγε τόνα τώρα και με τ’ άλλο έτσ’, έτσ’ …
- : Κυκλικές κινήσεις δηλαδή για να το ξάνει.
Π : Για να βγάλει το μακρύ μαλλί αυτό γινότανε. Και το τραβούσε, το τραβούσε κι έβγαινε αυτό συνέχεια – συνέχεια, σκαμάν το λέγαμε. Σκαμάν’ λέγαμε αυτό το μακρύ μαλλί, έβγαινε συνέχεια – συνέχεια σαν κορδέλα.
- : Δηλαδή το πρώτο λανάρισμα γινότανε για να βγει το μακρύ μαλλί;
Π : Γινόταν το μακρύ μαλλί. Στις ουρές αυτές. Και τ’ άλλο έβγαινε έτσι μία τούφα, το κοντό αυτό, έβγαινε το κοντό μαλλί. Το ‘παιρνε, το ‘βγαζε και το πετούσε εκεί πέρα. Αυτό γινότανε….
- : Μάνα δε θυμάμαι τώρα αυτό που λες. Πως καρφώνατε τις πρόκες κάτω;
Π : Εκεί πέρα μία, εδώ μια άλλη, ξανά πέρα, ξανά άλλη και πάαινε έτσι, έτσι, έτσι για να πετύχουμε να τεντώσουμε το νήμα. Ε ναι πόσα πήχια θέλουμε να ρίξουμε;
- : Και όλο το νήμα ήτανε ένα από την αρχή μέχρι το τέλος;
Π : Άκου χρυσό μου παιδί. Γι’ αυτό τα ‘χαμε στα καλάμια, βγάζαμε πενήντα καλάμια, σαράντα καλάμια, τριάντα καλάμια, ανάλογα τα πήχια που θα ρίχναμε. Κι’ αρχίζαμε τώρα και ιδιάζαμε, τελείωνε το ‘να καλάμ μία γυναίκα πάει να δέσ’ το επόμενο μέχρι να τελειώσουμε πόσο πυκνό το θέλουμε. Πόσα κεφάλια, σε τι χτένι θα το βάλουμε;
- : Αυτά μπαίνανε σε … Ααα ο αριθμός των καλαμιών ήτανε ανάλογος με το …
Π : Ο αριθμός των καλαμιών δεν έχ’ σημασία. Μπορεί τα καλάμια να τα βάζαμε ένα – ένα τσελέ απάνω στο καλάμ.
- : Τσελέ τι εννοείς;
Π : Το τσουκλί αυτό που λέγαμε που βάζουμε στο …
- : Μια μπούκλα, το λες τσουκλί ή τσελέ.
Π : Ε ναι, τώρα μπούκλα λέμε αυτά που παίρνουμε και πλέκουμε, μπούκλες το λέμε μείς. Κούκλες, κομμάτια, όπως θέλει το λέει η κάθε μία.
- : Ή τσελέ.
Π : Τσλές. Κανονικά τσλές λέγεται. Κι αφού το ετοιμάζαμε μετά από εκεί, από τις τάβλες που γινότανε πααίναμε και μετράγαμε πόσες κλωστές έχει αυτό μέχρι που τελείωνε, εξακόσιες κλωστές είπαμε, εξακόσια κουφιά, πεντακόσια, ανάλογα με το χτένι που θα βάλουμε και το δέναμε από δώ κι από κεί να μην ενωθούνε, αυτό που ερχότανε έτσι να μην ενωθούν και περνάγαμε τ’ αντί μέσα και πηγαίναμε τώρα στην τυλίχτρα. Αυτό το μαζεύαμε και το κάναμε έτσ κοτσίδα – κοτσίδα και το βάζαμε σ’ ένα τσουβάλ, το υφασίδ αυτό το βάζαμε στο τσουβάλ. Και πααίναμε τώρα στην τυλίχτρα. Σ’ αυτό το σπίτι που ‘πες ότ’ ήτανε κάτω στο Βοϊδόρεμα. Κοντά στο Βοϊδόρεμα στου Σπυρόπουλου το σπίτι. Απ’ το μαγγάν’ το μαζεύαμε στα καλάμια, το βάζαμε στην ιδιάστρα και μετά το ιδιάζαμε κάτω στο πάτωμα είτε άν είχες παλιό σπίτ έξω στην αυλή βάζανε καρφιά πάνω στο ίδιο το σπίτι μερικοί που είχανε πλίθινα σπίτια, όχι καρφιά, παλούκια ξύλινα και το ιδιάζανε.
- : Για να πετύχουνε το ίδιο μήκος σε όλα τα …
Π : Ναι πόσο μακρύ το θες, πόσα πήχια; Και μετά πάμε στην τυλίχτρα. Κι έχουμε ένα ξύλινο που το λέγαμε σβάρνα. Εμείς το λέγαμε σβάρνα, σ’ άλλα μέρη το λένε ξυλογαϊδάρα.
- : Το φορτώνανε αυτό με πέτρες;
Π : Σ’ αυτό βάζαμε, κρεμάγαμε το υφασίδ γιατ’ έχει ένα μεγάλο … πώς να το πω … δόντι, πώς είναι η δυροστιά, και μια δυροστιά μεγάλη έκανε την ίδια δουλειά. Βάζαμε ένα σανίδι στη δυροστιά τη μεγάλ, τη βαριά και μια μεγάλ πέτρα κι αρχίζαμε τώρα να τυλίγουμε… Που βάζουμε στο τζάκ την κατσαρόλα. Άμα είχαμε δυροστιά, δυροστιά τη λέμε μείς του καζανιού που είναι γερή με σίδερο χοντρό, κάναμε την ίδια δουλειά. Τη βάζουμε ανάποδα, βάζουμε ένα σανίδ και πέτρες μέχρι τριάντα οκαδών βάρος πάνω για να γίν’ τεντωμένο καλά στ’ αντί, κατάλαβες; Αντί λέμε κείνο που περνάμε το υφασίδ. Που τυλίγουμε το υφασίδι. Το πίσω αντί, το μπροστινό αντί είναι εκείνο που υφαίνουμε και τυλίγουμε το υφασίδ. Το υφαμένο. Στο πίσω αντί βάζαμε, τυλίγαμε το νήμα αυτό, το υφασίδ, το ιδιασμένο νήμα. Και μετά το φέρνουμε στο σπίτ, άλλη διαδικασία.
- : Στάσου ένα λεπτό πως το περνάγατε εκεί στ’ αντί;
Π : Στ’ αντί το περνάγαμε από την σταύρωση που είχαμε κάνει στα δύο κοντινά καρφιά.
- : Πιο κοντινά στην ιδιάστρα;
Π : Όταν τα ιδιάζουμε, ναι. Γινότανε η σταύρωση … για να σου δώσω να καταλάβεις να πάρω μια κουβαρίστρα και να το κάνω στο χέρι. Αυτή ήταν η σταύρωση. Δες εδώ Αντών, είπαμε αυτό τώρα πάαινε έτσι.
- : Σταυρό έκανε πάνω στις δύο πρόκες;
Π : Ναι απάνω στις δύο πρόκες, τώρα εδώ περνάγαμε τ’ αντί. Και εδώ περνάγαμε ένα καλαμίδ. Τραβάγαμε ένα καλαμίδι εκεί και ένα εδώ και μετά αρχίζαμε και το τυλίγαμε στ’ αντί. Το αντί είχε ένα λακκάκι, σ’ αυτό το λακκάκι βάζαμε μια ξύλινη βέργα …Ξύλινη είτε σιδερένια, άμα έχεις σιδερένια ναι, βάζεις σιδερένια.
- : Το αντί όμως είναι μακρύ, είναι ένα μέτρο και.
Π : Ένα μέτρο και, γιατί ο αργαλειός είναι φαρδύς. Ναι περνάγαμε τώρα αυτό εδώ τ’ αντί και το βάζαμε απάνω στις δύο φούρκες και περνάγαμε ένα καλαμίδι εκεί και ένα εδώ για να μην μπλεχτούν τα νήματα αυτά. Προχωρώντας τα καλαμίδια, τυλίγοντας τ’ αντί και προχωρώντας τα καλαμίδια και τυλίγοντας τ’ αντί … μέχρι να τελειώσ’ το υφασίδ αυτό που το ‘χουμε βάλει είπαμε στη σβάρνα κρεμασμένο. Και ήτανε αυτή η απόσταση -στην αυλή που ήτανε η τυλίχτρα- ήτανε κάπου δέκα οργιές …Ναι, στα είκοσι μέτρα βέβαια. Και ερχότανε κοντά μας η σβάρνα. Ξετυλίγοντας το υφασίδι που το ‘χαμε στο τσουβάλ το πααίναμε πάλι στην πέρα άκρη, πάλι βάζαμε τις πέτρες απάν’ … μέχρι που τελείωνε το τύλιγμα.
- : Γιατί έπρεπε να είναι τεντωμένο πάνω στ’ αντί;
Π : Γιατί άμα δεν είναι καλοτεντωμένο δεν υφαίνεται καλά, δε γίνεται ωραίο το υφασίδ. Πρέπει να ‘ναι καλοτεντωμένο, γινόταν σαν κουβαρίστρα, πολύ ωραίο.
- : Και ο αριθμός των νημάτων είπαμε που έχει απάνω το αντί;
Π : Ανάλογα το υφασίδι που θα κάνεις, από το τι θέλεις να υφάνεις, άμα θα το κάνεις πανί θα πάρεις το νούμερο δεκατέσσερα ή το δεκάξ, το δεκαοκτώ παίρναν στην Αράχοβα και με το δεκαοκτώ…
- : Και έτσι λοιπόν το έχεις έτοιμο πάνω στ’ αντί και πηγαίνεις για τον αργαλειό.
Π : Το φέρνουμε στο σπίτι να το περάσουμε στα μντάλια ύστερα, άλλη φασαρία. Θα το περάσουμε στα μντάλια, τα μντάλια είναι εκείνο που έχει τα νήματα, του αργαλειού τα μντάλια και το χτένι.
- : Καλά πριν πεις αυτό, πες πως γινότανε το μάλλινο το …
Π : Το ίδιο ακριβώς, ακριβώς το ίδιο γινότανε και το μάλλινο.
- : Μου είπες ότι το πάνινο είχε μεγαλύτερη διαδικασία από το μάλλινο.
Π : Επειδή έπρεπε να το κουρκουτιάσεις το νήμα σε βραστό νερό και μ’ αλεύρι μέσα για να έχουμε το …Το πάνινο που παίρνουμε απ’ το εμπόριο. Και το βουτάγαμε μέσα στο νερό αυτό το βραστό που έχει και λίγο αλεύρι και το βγάζαμε και τα τεντώναμε αυτά τα τσελέδια, τα τραβάγαμε ο ένας από εδώ ο άλλος από εκεί, είτε σ’ ένα σίδερο που ‘χαμε κρεμάσει …και τ’ απλώναμε και στέγνωνε και μετά το καλαμίζαμε …
- : Γιατί το κάνατε αυτό;
Π : Για να μην κάνει ζάρες το νήμα, όταν είναι … Κοίτα τούτο πως είναι, άμα δεν το ματζαλιάσεις στ’ αλευρωμένο βραστό νερό …Να το βουτήξεις μέσα, ναι. Είτε εμείς το λέγαμε να το κουρκουτιάσεις με λίγο βραστό νερό. Τι λίγο, ένα καζάνι άμα είχαμε πολύ … Μια φορά εγώ έκανα υφασίδ μ’ έξι οκάδες νήμα απάν’ σ’ ένα αντί. Το δώδεκα νούμερο. Ύφανα δώδεκα τρίφυλλες κουβέρτες. Αυτό σημαίν’ πολύ νήμα. Επιτυχία, επιτυχία. Αλλά κουράστκα πολύ. Πηγαίναμε μαζί με τν Αργυρή και το τύλγα στην τυλίχτρα …
- : Θες να πεις ότι με τόσο πολύ νήμα, το τέντωσες πολύ καλά και …
Π : Το τέντωσα καλά, το καλοϊδιάσαμε, το καλοτύλιξα, το περάσαμε στα μντάλια και το κάναμε με σχέδιο κουβέρτες. Σαν την κουβέρτα που είχες … ενώ άν δε γινότανε έτσι καλά θα είχες ρούκγλες, ρούγκλες, κι έρχεται στο χτέν και μπερδεύεται και κόβεται η κλωστή άμα δεν είναι καλά τεντωμένο. Ε βέβαια, κόβεται. Πρώτα – πρώτα άμα δεν είναι σε βραστό νερό και λίγο αλεύρι μέσα, αναμαλλιάζει το μπαμπακόνημα αυτό και κόβεται. Ενώ άμα είναι βουτηγμένο στο βραστό νερό με τ’ αλεύρι στερεώνεται. Στερεώνεται.
- : Τα έχεις περάσει λοιπόν στο αντί και πας για τον αργαλειό. Πως το στήνεις στον αργαλειό.
Π : Ο αργαλειός είναι έτοιμος.
- : Ο αργαλειός είναι έτοιμος αλλά πως περνάς εσύ το νήμα στον αργαλειό για ν’ αρχίσεις να υφαίνεις;
Π : Θα το βάλεις με τ’ αντί στο πίσω μέρος που ‘χει ο αργαλειός, θα το τραβήξουμε μπροστά, θα κρεμάσουμε τα μντάλια και το χτένι ανάμεσα, μπροστά το χτένι εκεί που θα κάθομαι εγώ …
- : Το χτένι είναι ανάλογο με τον αριθμό των νημάτων και ανάλογο με το τι θα φτιάξεις.
Π : Ναι ανάλογα, είναι πολλών ειδών. Είναι το πανόχτενο, είναι το τσουκνόχτενο, είναι το μαντανόχτενο που κάνω τις μαντανίες τις σπαστές …
- : Ένα – ένα. Μαντανία λες την κουβέρτα.
Π : Μαντανία λέμε αυτές που κάνουνε στρώσεις κάτω κουκιαστές, πώς κάνουνε οι Αραχοβίτισσες; Που μπαίνει πολύ νήμα στο ύφαμα.
- : Η μαντανία είναι αυτή που στρώνουμε κάτω στο πάτωμα;
Π : Αυτά τα λένε καπίκια. Χαλιά, καπίκια ναι. Μαντανίες λέμε αυτές που στρώνουμε στα κρεβάτια.
- : Από πάνω. Δεν την σκεπαζόμαστε. Την σκεπαζόμαστε;
Π : Άμα θες την σκεπάζεσαι.
- : Αυτό λοιπόν το κάνεις με το μαντανόχτενο;
Π : Με το μαντανόχτενο. Το πανόχτενο είναι αυτό που κάνουμε το πανί, τις κουβέρτες αυτές που λέω εγώ τις κρητικές, τις κουκουπωτές …Είναι σαν κουκούλες, γίνεται με σχέδιο στα μντάλια, στα μντάλια το κάνουμε με σχέδιο.…. Είναι τα κουρελόχτενα μετά, αραιό χτένι που περνάμε χοντρό νήμα, κουρελόνημα που είναι τρίδιπλο, τρίδιπλο το νήμα αυτό. Κομμένο χοντρό για να είναι γερό. Μ’ αυτό το κουρελόχτενο φτιάνουμε τις κουρελούδσες και ορισμένες βελέτζες …Ε δεν έχει άλλα χτένια. Είναι μαντανόχτενα, κουκιαστόχτενα και πανόχτενα.
- : Κουκιαστόχτενα;
Π : Τσουκνόχτενα που κάνουμε τα μάλλινα, τα τσούκνα που τα λέγαμε ένα καιρό, τσούκνα. Τι έχω; Τσούκνινο υφασίδι που κάνουμε βελέτζες, στρωσάρες. Είτε αυτά που λένε που κάνανε οι άντρες πατατούκες, σακάκια, παντελόνια, οι τσοπάνηδες.
- : Στρωσάρες τι λες; Αυτές που στρώνουμε …
Π : Που στρώνουμε κάτω, αλλά ελαφρές βελέτζες. Πατατούκες λέγαμε ένα καιρό τα μακριά σακάκια των αντρών, των τσοπάνηδων. Όχι τα καπότια, εκείνα πάλι δεν έχω υφάνει εγώ. Είχανε καπόχτενα πολύ αραιά, που βάζανε …
- : Καπόχτενα τα λέγανε ή καποτόχτενα; Πως τα λέγανε για τις καπότες;
Π : Για πιο ευκολία καπόχτενα, καποτόχτενα, όπως θες τα λες… Που κάνανε τις κάπες, ναι, τα καπότια, τα κάνανε υφαντά οι γυναίκες οι καημένες τότε. Παίρνανε τα τράγια τα νήματα, τα μαλλιά, τα λαναρίζανε, τα γνέθανε … Αλλά για να τα γνέσεις εκείνα πρέπει να τα βουτάς στο κρύο νερό και όπως είναι βρεγμένα στην ρόκα να γνέσεις, φεύγει το νερό … στραγγά … πολύ σκληρό ήτανε, είναι άγριο το μαλλί αυτό, άγριο και πέφτει η τρίχα. Ενώ τη βούταγες στο νερό …
- : Λοιπόν τι άλλα χτένια υπάρχουν; Δεν υπάρχουν άλλα;
Π : Ανάλογα, ορισμένοι … στο Δαδί είχανε κάθε φτιασίδι και το χτένι.
- : Οι Δαδιώτες έχουν άλλα χτένια;
Π : Τα ίδια όπως εμείς αλλά αυτοί κάνανε πολλά υφασίδια, πάρα πολλά και είχανε για κάθε υφασίδι τα μντάλια και το χτένι του.
- : Καλύτεροι τεχνίτες δηλαδή οι Δαδιώτες;
Π : Ε πιο καλοί. Τα ίδια υφασίδια κάναμε και μείς …
- : Αργαλειοί υπάρχουν διαφορετικών ειδών;
Π : Αργαλειοί υπάρχουν διαφορετικών ειδών ανάλογα το φάρδος. Ένα καιρό είχανε στενούς αργαλειούς. Τώρα ύστερα κάνανε φαρδιούς και κάνουνε φαρδιά χτένια, κάνουν φαρδιές κουρελούδσες …
- : Ποιοι θεωρούνται καλύτεροι;
Π : Οι φαρδιοί. Γιατί κάνει φαρδύ υφασίδι. Τώρα …
- : Σε περιοχές λέω. Οι Δαδιώτσες είπες είναι καλύτερες;
Π : Σε περιοχές τώρα όπως φαίνεται, οι καλύτεροι αργαλειοί είναι … είναι απάνω … πως τα λένε αυτά τα μέρη απάνω προς τη Μακεδονία; Έβλεπα στην τηλεόραση αργαλειούς που δεν την πετάνε τη σαΐτα με τα χέρια, πάει κι έρχεται αυτή μονάχη της, αυτοί τραβάνε ένα …
- : Αυτά είναι αυτόματα, άστα αυτά. Εδώ λέμε για τους παλιούς τους αργαλειούς.
Π : Ε, οι παλιοί Αργαλειοί ήτανε όλοι το ίδιο, το ίδιο σ’ όλα τα …Ποιες ήτανε οι καλύτερες υφάντρες; Οι Αραχοβίτσσες. Οι Αραχοβίτσσες γιατί κάνανε κεντητά στον αργαλειό, καπίκια πολύ ωραία. Οι καλύτερες υφάντρες ήτανε οι Αραχοβίτσσες. Και στο Δαδί καλές και στα δικά μας τα χωριά καλές μόνο που εμείς κάναμε λιγότερα. Εκεί οι Δαδιώτες κάνανε και πούλαγαν, τα φέρνανε στα παζάρια και πούλαγαν πανιά τότε, ζούσαν με τα υφαντά. Τα υφαίναν τόσο γρήγορα!! Αλλά τα κάνανε όχι πολύ πυκνά, σφιχτοϋφαμένα.
- : Λοιπόν, πως το στήνεις τώρα το αντί στον αργαλειό;
Π : Βάζουμε το πίσω τ’ αντί, βάζουμε και το μπροστινό. Και στ’ αντί τώρα για να μη φεύγει το νήμα συνέχεια, βάζουμε ένα ξύλο που το λέγαμε τανήτρα.
- : Τανήτρα είναι αυτή που το τεντώνει, που τ’ ανοίγει;
Π : Όχι. Στ’ αντί, πες ότι είναι αυτός ο αργαλειός και αυτό είναι τ’ αντί και εδώ είναι το μπροστάρι, είδες έχει τέσσερις τρύπες τ’ αντί, από τη μια μεριά έχει τέσσερις τρύπες. Ε βάζουμε το ξύλο αυτό και δεν αφήνει να γυρίσει τ’ αντί. Το κρατάει σε μια θέση ύστερα που το κομποθιάζουμε στο μπροστινό τ’ αντί, τις κλωστές αυτές τις κομποθιάζουμε …
- : Είναι φρένο δηλαδή η τανήτρα.
Π : Ναι φρένο. Τις κομποθιάζουμε δέκα-δέκα, είκοσι -είκοσι μαζί στο μπροστινό αντί και αρχίζουμε τώρα υφαίνουμε. Σιγά – σιγά – σιγά υφαίνουμε.
- : Προχωράς το ύφασμα όσο φτάνουν τα χέρια σου, οπότε βγάζεις την τανήτρα;
Π : Ναι βγάζω την τανήτρα και τραβάμε έτσι όπως τραβάμε το χτένι, γυρίζει τ’ αντί, ξαναβάζουμε την τανήτρα … πόσες τρύπες; Δυό τρύπες, τρεις, όσες θέλουμε.
- : Πως λέγονται τα εξαρτήματα του αργαλειού;
Π : Το αντί, το μπροστινό {και το πίσω} … δύο αντιά, η τανήτρα αυτή που λέμε που είναι … πως το είπες,.. το φρένο, οι σαΐτες … που πετάμε που βάζουμε τα μασουράκια, βάζουμε τα μασουράκια μέσα με το κάθε χρώμα νήμα, τι υφασίδια έχουμε … υπάρχουνε βελέτζες που βάζαμε τότε δέκα δεκαπέντε χρώματα να κάνουμε μία κουκιαστή ωραία βελέτζα… δεκαπέντε σαΐτες … άμα δεν είχαμε πολλές σαΐτες βγάζαμε το ένα μασούρι βάζαμε τ’ άλλο, άντε ξανά βάζαμε … Δεκαπέντε χρώματα, δέκα χρώματα, οκτώ χρώματα, δύο χρώματα, ανάλογα τη βελέντζα που θα κάνουμε. Άμα ήτανε σεντόνια δύο τρία χρώματα, μία άσπρη, μία ροζ, μία μπλε, μία λάγια … το λάγιο το μαλλί που ‘ναι απ’ τα πρόβατα τα μαύρα δεν το βάφαμε καθόλου, λάγιο αρνί μαύρο αρνί… είπαμε τα δύο αντιά, η τανήτρα που στερεώνει το αντί, τα μντάλια, είτε δύο μντάλια ανάλογα το υφασίδι, ή τέσσερα μντάλια …
- : Είναι αυτά τα δύο ξύλα τα παράλληλα που έχουνε ανάμεσα τους τις …
Π : Τις κλωστές και περνάμε τα νήματα ναι. Είτε έξι μντάλια που γινόταν το εξαφιλάκι, κάναν το καραμελωτό εξαφιλάκι. Φιγούρας υφασίδια αυτά. Τα εξαφιλάκια ήτανε έξι μντάλια!
- : Φιγούρας λες; Έβγαινε ύφασμα φιγούρας; Που έμπαινε δηλαδή; Έμπαινε στα κρεβάτια απάνω;
Π : Στα κρεβάτια ναι. Στα κρεβάτια και κουρτίνες. Έξι μντάλια, μετά έξι πατήτρες … Πατήτρες που πατάγαμε τα πόδια και ανεβοκατεβαίνουν τα μντάλια και πετάμε τη σαΐτα. Το χτένι, στο μπροστινό αντί πάλι για να στέκεται το υφασίδι περνάμε πάλι ένα ξύλο – το οποίο εκείνο δεν ξέρω πως το λένε – πάλι ένα μικρό ξύλο, φρένο …που το στερεώναμε στο μπροστινό αντί πάλι, αυτό το ξύλινο φρένο και αρχίζαμε και υφαίναμε, τις σαΐτες … που πετάμε, το ξύλινο αυτό το φρένο που λέμε στο μπροστινό, η τανήτρα στο πίσω αντί και τελείωσε.
- : Η τανήτρα είναι το μακρινάρι που την φτάνεις εσύ.
Π : Στάσου για να κρεμάσουμε το χτένι έβγαινε ανάμεσα, ανάμεσα … όχι ανάμεσα, στα μπροστά μντάλια προς τα μένα που τα υφαίνω, έμπαινε το χτένι μέσα στο ξυλόχτενο. Το ξυλόχτενο εξαρτάται … να είναι βαρύ το ξυλόχτενο, καλό …
- : Που χτυπάς για να …
Π : Ναι έμπαινε το χτένι μέσα στο ξυλόχτενο, μντάλια ήτανε από πίσω, πατάγαμε αυτά και τραβάγαμε το ξυλόχτενο και χτυπάγαμε το υφασίδι. Πατάγαμε, άνοιγαν τα νήματα αυτά, ανοίγουν – ανοίγουν και πετάγεται η σαΐτα. Είπαμε δύο αντιά … η τανήτρα τρία, τα μντάλια, το χτένι μέσα στο ξυλόχτενο, οι σαΐτες, τα καλαμάκια και το φρένο που ‘ναι το ξύλινο αυτό που λέμε … το ξύλινο που δεν θυμάμαι …ά, το φρένο για το μπροστινό αντί.
- : Αυτός είναι ο αργαλειός, τα κομμάτια του αργαλειού.
Π : Ναι. Κρεμασμένα τα μντάλια όμως … από πάνω από τον αργαλειό έχει ξύλα έτσι δύο που είναι κρεμασμένα τα μντάλια. Με σκοινιά. Και αγκούτσες κάτι ξύλινα πραγματάκια που πιάνουν τα μντάλια και ανεβοκατεβαίνουν τα μντάλια, μερικοί βάζουνε αυτά τα ξύλινα, κάτι πραγματάκια έτσι … που κρεμάγαμε τα μντάλια. Ορισμένοι δε βάζουν αυτά που λέμε, έχουνε δύο καλάμια και τραβάει το μντάλι έτσι πάνω κάτω δεμένο το καλάμι από πάνω από τον αργαλειό και κρεμασμένα τα μντάλια, την ίδια δουλειά κάνει… άμα δεν έχεις αγκούτσες … εκείνα πάλι δεν θυμάμαι πως τα λένε, που βάζαμε μέσα καρλόψχες. Καρλόψιχες λέγαμε κάτι πράματα που είναι σαν τα σφοντίλια και ανάμεσα σ’ αυτήν την καρλόψιχα … ή και κουβαρίστρα να βάλεις το ίδιο είναι. Κουβαρίστρα, να βάλεις τα μντάλια έτσι και θα κυλάει αυτό. Πηγαίν’ έρχεται, πηγαίν’ έρχεται το μντάλ.
- : Κατάλαβα, τα θυμάμαι ξέρεις, ένα – ένα τα θυμάμαι.
Π : Αλλά γίνονται και πιο πρακτικά. Χωρίς τς καρλόψχες, χωρίς τς αγκούτσες. Σ’ ένα καλάμ κρεμασμένο για να στερεώνονται τα μντάλια και να κυλάνε, να κυλάνε, να γυρίζνει εύκολα πατώντας τς πατήτρες ν’ ανεβοκατεβαίνουν τα μντάλια….
- : Ουφ μωρέ μάνα…
Π : Εμ πηδάκι μ’, εσύ με ρώτσες!!
Αθήνα 7 Φλεβάρη 1981.
Η αποφώνηση έγινε το 2009 από την εγγονή της Παρασκευούλας Κακαρά την Πανωραία Καραντζά και η επιμέλεια από τον ερωτώντα γιο της.
13 Δεκέμβρη 1967 Τα πλοία του Ναυτικού στο κίνημα
Δεκεμβρίου 13, 2012
ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΔΙΟΙΚΗΤΩΝ ΚΑΙ ΚΥΒΕΡΝΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΡΙΣΜΑ ΜΠΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Στις 17.00 της 13ης Δεκέμβρη 1967 τα αξιόπλοα πολεμικά αποπλέουν της Κρήτης προς βορρά, υπακούοντας στον υποναύαρχο Ροζάκη Αρχηγό του Κρητικού και Ιονίου Πελάγους (ΑΚΙΠ). Ο ίδιος επιβαίνει στο ΣΦΕΝΔΟΝΗ και ταξιδεύσουν όλη τη νύχτα σε πείσμα των σημάτων περί αποτυχίας, ενώ ήδη ο βασιλιάς βρίσκεται στη Ρώμη, ο Δέδες έχει αντικατασταθεί από τον Περβαινά ως Α/ΓΕΝ και ο Αρχηγός Αιγαίου Πελάγους (ΑΑΠ) Πανάς δεν κουνήθηκε από το γραφείο του στη Σαλαμίνα. Οι ηγέτες του ναυτικού, πλην του Ροζάκη, αντιμετώπισαν το ΄΄κίνημα΄΄ ως ΄΄συνήθη εν όρμω υπηρεσία΄΄.Μόνον με μήνυμα του Δέδε προσωπικό για τον Ροζάκη, σταματάει ο τελευταίος την προσπάθεια. Αποδεικνύοντας έτσι, πόση σημασία έχει η προσωπική ανάμειξη των φυσικών ηγετών. «Περί ώραν 09.00 της 14-12-67, κατόπιν σήματος ΓΕΝ 140713, διά του οποίου μεταδόθη μήνυμα του τέως Α/ΓΕΝ προς τον ΑΚΙΠ, τα Β. Πλοία ανέτρεψαν τη διαταγή του ΑΚΙΠ, και κατέπλευσαν εις Βασιλικόν Ναύσταθμον Σαλαμίνας. περί ώραν 17.30 της 14-12-67….».
Θα περάσουν έξη χρόνια για να πλεύσει πολεμικό πλοίο (το ΒΕΛΟΣ) ελεύθερο από τη δικτατορία. Το ΄΄κίνημα του βασιλιά΄΄ είχε λήξει, με τον ίδιο να το έχει εγκαταλείψει προ πολλού και χωρίς καμία ουσιαστική από πλευράς του δυναμική κίνηση, πλην της έναρξης. Ο Κωνσταντίνος είχε χάσει γιατί δεν είχε πιστέψει σ’ αυτό που έκανε και γιατί δεν είχε ικανούς συμβούλους, έτσι χάνει έκτοτε και το θρόνο του.
Ο ουσιαστικότερος πόλος συγκεντρωμένης δύναμης για το ναυτικό είναι το Αρχηγείο Στόλου (ΑΣ) . Είναι η υπηρεσία που με υποναύαρχο (τότε) επικεφαλής, ελέγχει το μεγαλύτερο τμήμα. Στις 13 Δεκέμβρη 1967 ο Πάνας χάνει σταδιακά τον έλεγχο των πλοίων και σε λίγο και τη θέση του, αφού ο νεότερος των υποναυάρχων (Περβαινάς) χρίζεται αρχηγός του ναυτικού, στέλνοντας τους αρχαιότερους στην αποστρατεία.
Ο Μπακόπουλος περιγράφει στο πόρισμά ΕΔΕ τις εξελίξεις βάζοντας το αρχηγείο αυτό τρίτο στη σειρά παρουσίασης μετά το ΓΕΝ και τον ΑΚΙΠ.
Ο Πάνας με την έναρξη του κινήματος, ειδοποιήθηκε τηλεφωνικά από το βασιλιά, και διατάσσει γενική επιφυλακή, όπως είχε γίνει σε όλο το ναυτικό. Διαπιστώνει συγχρόνως, πως ο πλοίαρχος Σ.Μουρίκης Διοικητής Πλοίων Αποβάσεως (ΔΠΑ/2) με τέσσερα πλοία ήδη βρίσκεται εν πλω από τον όρμο Αμφιάλης προς το Ναύσταθμο Σαλαμίνας. Ο Μουρίκης έχει ήδη εκπέμψει σήμα προς ΓΕΝ με κοινοποίηση το φυσικό του προϊστάμενο, (δηλαδή τον Πανά) αντί να αναφέρει ως όφειλε πρώτα στον ίδιο, πως τάσσεται στο πλευρό του Βασιλιά και αποπλέει της Αμφιάλης.
Ο Πάνας διατάσσει τους διοικητές πλοίων και ναυστάθμου να προσέλθουν στο αρχηγείο, όπως και έγινε, με πρώτους τους πλοιάρχους Μόραλη (υποβρυχίων-ΔΥ και ναρκαλιευτικών- ΔΝΑΡ) και Μουρίκη (ΔΠΑ/2). Οι υπόλοιποι διοικητές είναι ο αρχιπλοίαρχος Θ.Μπακόπουλος του Ναυστάθμου Σαλαμίνας, και πλοίαρχοι Κ.Σωτηρίου Πλοίων Αποβάσεως 1, και Ε.Δανιήλ Ελαφρών Σκαφών 2 που συμφωνούν για απόπλου στις 17.00. Όμως τα πράγματα αρχίζουν και ανατρέπονται, με αποτέλεσμα να ακυρώσουν την αρχική διαταγή στις 17.22.
Στη σύσκεψη ο Μουρίκης πιέζει «…φορτικώς τον ΑΑΠ όπως δράση ταχέως υπέρ του πραξικοπήματος…» και αναχωρεί αμέσως. Σε λίγο ταξιδεύει για Θεσσαλονίκη με τα τέσσερα πλοία που διέθετε. Μαζί με το Ροζάκη θα είναι ο πιο σταθερός στις κινήσεις του από τους διοικητές πλοίων στο πλευρό του βασιλιά και ο Μόραλης αντίθετα στο πλευρό της ΄΄εθνικής κυβέρνησης΄΄. Αρκετές ώρες μετά την αναχώρηση του Κωνσταντίνου για τη Ρώμη, θα συνεχίσει και αυτός να ταξιδεύει προς Βορρά. Θα αναστρέψει την άλλη ημέρα το πρωί και θα αναλάβει πλήρως τις ευθύνες του, χωρίς παλινωδίες και πισωγυρίσματα. Πρέπει να ήταν από πριν ενήμερος, γιατί δεν εξηγείται πώς γνώριζε απέξω το κείμενο του διαγγέλματος, όταν συναντήθηκαν οι διοικητές με τον Πανά στο γραφείο του λίγη μόλις ώρα μετά την εκδήλωση του κινήματος. Κυβερνήτες στα πλοία υπό τον Μουρίκη είναι οι: Πλωτάρχης Ι. Σπηλιωτόπουλος στο Α/Γ ΣΥΡΟΣ, πλωτάρχης Β. Ζήκας στο Α/Γ ΣΑΜΟΣ, υποπλοίαρχος Ε. Λαγάρας στο Ο/Γ ΡΟΥΣΣΕΝ (που αργότερα έγινε Α/ΓΕΝ στη μεταπολίτευση) και ο υποπλοίαρχος Ε. Σακελλαρίου στο Ο/Γ ΜΕΡΛΙΝ.
Ο Μπακόπουλος δεν προσάπτει στην ΕΔΕ καμία ευθύνη στους αξιωματικούς αυτούς. Θεωρεί πως υπάκουαν στον διοικητή τους, επομένως ό,τι έπραξαν δεν διώκεται. Τη λογική αυτή ακολουθεί το πόρισμα, για κάθε ενέργεια που έγινε σε επίπεδο κυβερνητών στο ΄΄κίνημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967΄΄. Διαφορετικά θα έπρεπε, να αποστρατευθεί πολύ μεγάλος αριθμός στελεχών. Παράλληλα όμως η επικρότηση της αρχής πως είναι ανεύθυνοι οι στρατιωτικοί ό,τι και να κάνουν εφ’ όσον εκτελούν διαταγές, δεν τους τιμά και ιδιαίτερα. Ανεξάρτητα από το ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση βολεύει και τα στελέχη που υπάκουαν και τους επικρατήσαντες του απριλιανού καθεστώτος, γιατί αλλιώς θα διέλυαν τις ΕΔ.
Ο Μόραλης από την πρώτη στιγμή δραστηριοποιείται εναντίον της κίνησης του βασιλιά. Επιβαίνει τορπιλακάτου (της οποίας κυβερνήτης ήταν ο Ε.Καναβαριώτης) και σπεύδει πίσω από τα αποπλέοντα πλοία. Όρθιος στη γέφυρα, φωτίζει με φακό τα γαλόνια του γιατί έχει βραδιάσει (και μαζί μ’ αυτά φωτιζόταν και το γράμμα ΄΄Π΄΄ που δήλωνε τέως υπασπιστής του Παύλου) και προσπαθεί φωνάζοντας με τηλεβόα να πείσει τους κυβερνήτες να αναστρέψουν. Ο γράφων υπηρετούσε την ημέρα εκείνη ως πρωτοετής σημαιοφόρος στο Α/Τ ΠΑΝΘΗΡ. Άκουγε και την SSB για ώρες στον ασύρματο, από ‘που εκπέμπονταν οι διαταγές και τα μηνύματα από όλους τους παράγοντες, που εμπλέκονταν στο κίνημα. Έτσι είδε και τη σκηνή με το Μόραλη στην επίκληση να γυρίσει το ΠΑΝΘΗΡ στο ΝΣ, όπως και τη σκηνή με τον Καταγά να σκαρφαλώνει από πετρελαιάκατο στην πρύμη του αντιτορπιλικού εν πλω για να συμμετάσχει και αυτός υπέρ του «κινήματος». Αργότερα όταν η σύγχυση θα έχει περάσει, θα επιστρέψουν τα ΠΑΝΘΗΡ, ΝΙΚΗ και ΒΛΑΧΑΒΑΣ. Ο Μόραλης χρίζεται ΑΚΙΠ και ταξιδεύει το ίδιο βράδυ για την Κρήτη.
Ο Μπακόπουλος τοποθετείται ΑΑΠ στις 17.15 την ίδια ημέρα, μόλις δηλαδή έρχεται στο ΓΕΝ ο νέος αρχηγός Περβαινάς αλλά σε δύο μήνες αποστρατεύεται.
Ο Σωτηρίου θα γίνει υπαρχηγός του ΓΕΝ στις αρχές του 1968, θέση που θα κρατήσει για δύο χρόνια.
Ο Δανιήλ έχει ήδη επιβεί του Αντιτορπιλικού ΠΑΝΘΗΡ και ουσιαστικά αδρανεί και έτσι αποστρατεύεται ΄΄παρασυρόμενος΄΄ λόγω προαγωγής νεοτέρου του. Ο Παππάς έλεγε στον Κουσουρή από το ραδιοτηλέφωνο, να τον συλλάβει και να πάει προς συνάντησή του. Άκουσε ο γράφων τη στιχομυθία, όπως και ο ίδιος ο Δανιήλ, που ήταν παρών. Ούτε τον αναφέρει το Δανιήλ ο Μπακόπουλος. Δεν ήταν στιβαρή και αποφασιστική η διοίκηση του.
Ο Πάνας που διστάζει και παίρνει αποφάσεις υπό την πίεση τρίτων, ΄΄αποστρατεύεται αυτεπαγγέλτως΄΄ με δυσμενή κρίση βάσει του ΙΗ Ψηφίσματος, χωρίς καν τη ΄΄δόξα΄΄ του στασιαστή αντιχουντικού όπως ο Ροζάκης.
Επιβραβεύονται έτσι εκείνοι οι ανώτατοι που δίστασαν και περίμεναν την εξέλιξη των πραγμάτων, όπως έγινε με όσους έμειναν πίσω. Οι ίδιοι δεν είχαν πει σθεναρά ΄΄όχι΄΄ στους ΄΄στασιαστές΄΄ για όσες ώρες εκείνοι φαίνονταν κυρίαρχοι στο ναυτικό. Οι περιπτώσεις αυτές δεν περιποιούν τιμή για το ΠΝ.
Οι κυβερνήτες των υπολοίπων πλοίων περιοχής Σαλαμίνας οι οποίοι ήταν στη Σχολή Εξασκήσεως Ναυτικής Τακτικής (ΣΕΝΤ), επιστρέφουν σ’ αυτά και αποπλέουν (ΝΙΚΗ, ΠΑΝΘΗΡ, ΛΕΩΝ, ΑΡΣΑΝΟΓΛΟΥ, ΛΑΣΚΟΣ). Ο Μπακόπουλος γράφει στο πόρισμά του, πως διατάχθηκε αναστολή του απόπλου τους από τον ΑΑΠ, αλλά οι κυβερνήτες τους «…ευρέθησαν άνευ οδηγιών και απέπλευσαν μεμονωμένως χωρίς ουσιαστικώς να γνωρίζουν τον σκοπόν δι’ ον απέπλευσαν….». Οι αξιωματικοί αυτοί γνώριζαν πολύ καλά γιατί αποπλέουν, αφού όλοι έχουν μάθει τα περί κινήματος. Απλά ο ΑΑΠ πλέον Μπακόπουλος προσπαθεί στο πόρισμά του, να μειώσει τον αριθμό των πλοίων που συμμετείχαν στο ΄΄κίνημα του βασιλιά΄΄.
Ο (μετά έξη χρόνια για δεύτερη φορά) ΄΄στασιαστής΄΄ Νίκος Παππάς, θα γυρίσει την άλλη ημέρα το πρωί, όταν θα έχουν χαθεί όλες οι ελπίδες. Για τον Παππά ο Μπακόπουλος είναι πιο αυστηρός απ’ ότι για τους άλλους, που είχαν αποπλεύσει μαζί. «… αδικαιολόγητος παρουσιάζεται ο Κυβερνήτης του Β.Π. ΛΕΩΝ, Πλωτάρχης Ν. ΠΑΠΠΑΣ Β.Ν., όστις φέρεται λαμβάνων αδικαιολογήτους πρωτοβουλίας και τηρών επιφυλάξεις, ως προς την περαιτέρω στάσιν του. Τουτ’ αυτό ισχύει και διά τον Πλωτάρχη ΚΟΥΣΟΥΡΗΝ Β.Ν. Κυβερνήτου του Β.Π. ΠΑΝΘΗΡ. Όσον αφορά τον Κυβερνήτην του Β.Π. ΝΙΚΗ, Αντιπλ/ρχον Ι. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΝ Β.Ν. κρίνεται ότι η στάσις του οφείλεται εις επιπολαιότητα. Τέλος η στάσις του Κυβερνήτου Β.Π. ΒΛΑΧΑΒΑΣ Υποπλ/ρχου Γ. ΡΟΖΑΚΗ Β.Ν., κρίνεται δεδικαιολογημένη λόγω της συγγένειας του μετά του ΑΚΙΠ Υποναυάρχου Α. ΡΟΖΑΚΗ Β.Ν…»
Ο Ροζάκης Ν. είναι γιος του ΑΚΙΠ υποναυάρχου Α. Ροζάκη. Πέρασαν ώρες για να πεισθεί, να διακόψει το συναγερμό του πλοίου του και μετά την επιστροφή του στο Ναύσταθμο την άλλη ημέρα. Ο Πατσίλιας που ήταν πρώτος μηχανικός στο ΒΛΑΧΑΒΑΣ, εκφράζει στη συνέντευξή του τις τότε σκέψεις ενός στελέχους νέου στο βαθμό και την ηλικία. «…. Όταν ο Ροζάκης λοιπόν είπε ΄΄κουφάλες θα τους χτυπήσουμε΄΄ …(μας μάζεψε τον ύπαρχο και μένα), … μας έπιασε και το πολεμικό μένος, ζωστήκαμε και τα περίστροφα, εξοπλίσαμε και το καράβι και μπήκαμε στο κίνημα μέσα… θυμάμαι το Ναξάκη (γνωστός αργότερα από την υπόθεση Οτσαλάν) που έλεγε ΄΄Ζήτω ο βασιλιάς΄΄ και κάτι τέτοια… ήμαστε και μικρό καραβάκι εμείς, είχε και καιρό έξω, φύγαμε πάντως για Θεσσαλονίκη…. όταν γυρίσαμε απλώθηκε μια φήμη ότι το κίνημα κατεστάλη… κάναμε κύκλους με το ΄΄ΒΛΑΧΑΒΑ΄΄ μέσα στο λιμάνι, στο Ναύσταθμο…. είχαμε γυρίσει τα πυροβόλα με στόχο το σηματωρείο… θα ρίξουμε – δε θα ρίξουμε…. εγώ και ο Μπανταβάνης ήμασταν πιο ενθουσιώδεις… νέοι σημαιοφόροι και λέγαμε ΄΄εδώ άμα έχει κίνημα, θα ρίξουμε΄΄…. στείλανε ένα άγημα για να τον πάρουν….».
Οι αξιωματικοί αυτοί και όλο το πλήρωμα ήταν στο πλευρό του Κυβερνήτη τους, υπάκουαν σ’ αυτόν, όπως έγινε σε όλα ανεξαιρέτως τα πλοία. Δε σκέφθηκε κανείς να συλλάβει και απομονώσει κυβερνήτη, όπως αντίστοιχα έγινε σε μονάδες του στρατού ξηράς με διοικητές τους. Ο Ροζάκης στριφογύριζε με το πλοίο του μέσα στο ναύσταθμο, μη θέλοντας να δεχτεί, πως όλα είχαν τελειώσει. Ο υποπλοίαρχος, που το βράδυ της 13ης Δεκεμβρίου 1967 απευθυνόμενος στον νέο αρχηγό του Στόλου τον Μπακόπουλο, τον προκάλεσε λέγοντας «πρώτη φορά βλέπω αρχηγό Στόλου χωρίς στόλο», προτίμησε να παραιτηθεί από το Ναυτικό και να αποστρατευτεί στις 26 Ιουνίου 1969.
Για τα πλοία που βρέθηκαν σε διάφορες αποστολές την ημέρα του ΄΄κινήματος΄΄, ο Μπακόπουλος αναφέρει απλά πως «…παρέμειναν εις τας θέσεις των εκτελούντα την αποστολή των…». Αυτής της κατηγορίας ήταν τα ΑΕΤΟΣ – ΠΕΖΟΠΟΥΛΟΣ – ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΗΣ που βρίσκονταν σε περιπολία ΄΄Τ΄΄ επιτήρησης στο Ανατολικό Αιγαίο. Τα υπόλοιπα που ήταν σε αποστολές συμμορφώθηκαν «…προς τας εντολάς της κυβερνήσεως…». Αυτά ήταν τα δύο υποβρύχια ΤΡΙΑΙΝΑ (κυβερνήτης πλωτάρχης Γ.Σταύρου) και ΠΟΣΕΙΔΩΝ (κυβερνήτης πλωτάρχης Χ.Τσουτσάνης) που βρίσκονταν στο Ναύσταθμο Σούδας, αλλάζοντας βάρδια σε λιμάνι διασποράς λόγω του Κυπριακού.
Το τελευταίο πλοίο που κινείται μόνο του επιστρέφοντας από ΄΄Τ΄΄ Επιτήρηση, (την οποία είχε αναλάβει το ΑΕΤΟΣ), είναι το ΙΕΡΑΞ με τον πλωτάρχη Α.Γκιόκεζα κυβερνήτη. Ο Γκιόκεζας (αργότερα συμμετέχει και αυτός στην οργάνωση για το ΄΄κίνημα του ναυτικού΄΄ το Μάιο του 1973) σημειώνει στην αναφορά του πως στις 0430 της 14ης Δεκεμβρίου«..εις επαφήν μετά του Β.Π.ΛΕΩΝ…του εζήτησα να με πλησιάσει προς Νότον καθ’ όσον κατάλαβα ότι έπλεεν προς Κύμην…». Εννοεί τον Παππά, που η Κύμη είναι η γενέτειρα του και όλο εκεί γυροφέρνει μέχρι και σήμερα.
Τα Αντιτορπιλικά με τα οποία ο Ροζάκης έπλεε από την Κρήτη προς Θεσσαλονίκη για στήριξη του βασιλιά, ήταν τα ΒΕΛΟΣ (κυβερνήτης αντιπλοίαρχος Ν.Δαμβέργης), ΔΟΞΑ (κυβερνήτης αντιπλοίαρχος Μ.Αγαπητός) και ΣΦΕΝΔΟΝΗ (κυβερνήτης αντιπλοίαρχος Γ.Στεφανάδης). Καταγράφουν στις αναφορές και οι τρεις τα γεγονότα πριν αποπλεύσουν και συνεχίζουν μέχρι τον κατάπλου στο ΝΣ αφού αν΄’εστρεψα από την περιοχή Σκύρου το πρωί της 14ης Δεκεμβρίου. Η περιγραφή είναι ουδέτερη…. είχαν ερωτηθεί από τον Ροζάκη και συμφωνήσει να συμμετάσχουν στο κίνημα.
Το ίδιο συνάγεται και από επιστολή του αντιναυάρχου ε.α. Βάλλα, που ήταν τότε ύπαρχος του Α/ΤΔΟΞΑ..«…….όταν ρωτήθηκα …δέχτηκα χωρίς σκέψη …προς υποστήριξη της κίνησης εναντίον της χούντας και όχι γιατί της κίνησης αυτής ηγείτο ο βασιλιάς!!… γιατί η πολιτεία, … δεν έλαβε υπόψη της στο θέμα της απονομής τίτλου “επιτίμου” την αυθόρμητη αντιστασιακή συμμετοχή τους, όπως συνέβηκε για άλλους συναδέλφους οι οποίοι συμμετείχαν στο “κίνημα του Ναυτικού”;.. .. Ούτε καν τόλμησα να σκεφτώ ότι θα μπορούσα να διεκδικήσω κάτι τέτοιο ως “δώρο τιμής” έστω για την απλή συμμετοχή εναντίον της χούντας την 13.12.1967. Ο τίτλος του “επιτίμου” απονεμήθηκε και πάλι επιλεκτικά και αφειδώς.”»
Ο μόνος διοικητής πλοίων που τις ώρες έναρξης του ΄΄κινήματος΄΄ ήταν εν πλω, είναι ο πλοίαρχος Μαργαρίτης. Συνόδευε με τα Αντιτορπιλικά ΛΟΓΧΗ (κυβερνήτης Τσιαδής) και ΜΑΥΑΡΙΝΟ (Αλεξάνδρου) τμήμα της ΕΛΔΥΚ από την Κύπρο με το Υ/Κ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ενώ το Αρματαγωγό ΛΗΜΝΟΣ πλέει ανεξάρτητα λόγω μικρής ταχύτητας εξ ου και ουδόλως εμφανίζεται σε πορίσματα και αναφορές. Ο Μαργαρίτης ακολούθησε πορείες τις οποίες μπορούσε να αιτιολογήσει σε κάθε περίπτωση, όπως και έγινε. Όποιος και να κυριαρχούσε, η χούντα ή το κίνημα, θα άκουγε βάσιμες αιτιολογίες από τον ίδιο. Ο Μπακόπουλος καταχωρεί ουδέτερα τις κινήσεις του. Θα μπορούσε, αλλά δεν το έκανε, να καταλογίσει και σ’ αυτόν ευθύνες, επειδή στην αρχή είχε συνεχίσει την πορεία προς Θεσσαλονίκη, όπου έτσι κι αλλιώς κατευθυνόταν, συνοδεύοντας το ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, αλλά με την κήρυξη συναγερμού υπό τον Δέδε ενήργησε παθητικά, περιμένοντας να δει την εξέλιξη των πραγμάτων. Ήταν και τυχερός λόγω θέσης που βρέθηκε με τα πλοία του. Έτσι έγινε Α/ΓΕΝ και κυβέρνησε το ναυτικό για τέσσερα και μισό χρόνια επί δικτατορικού καθεστώτος. Εξ ου και η ατάκα που κυκλοφόρησε ΄΄Η Μαργαρίτα έσωσε το Μαργαρίτη΄΄, όπως σημειώνει ο Μανταδάκης σε επιστολή του.
Τον Μπακόπουλο που διεξήγαγε την ΕΔΕ παραμερίζουν σε δύο μήνες από την έκδοση του πορίσματός του, για να τον διαδεχτεί στη θέση του αρχηγού του Στόλου στις 8/3/68 ο ευέλικτος Μαργαρίτης, τον οποίο είχε διασώσει με το πόρισμά του. Την παραμονή του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967 ήταν δέκατος έβδομος στη σειρά ιεραρχίας. Όταν παρέδωσε στον Αραπάκη την αρχηγία του ναυτικού το 1973 είχαν αποστρατευθεί μεταξύ των δύο εξήντα πέντε μάχιμοι αξιωματικοί. Εάν ληφθεί υπόψη πως ο μέσος φυσιολογικός ετήσιος αριθμός αποστρατειών για μάχιμους ήταν από δέκα πέντε μέχρι είκοσι το πολύ, γίνεται αντιληπτό πως η ανέλιξη επί δικτατορίας για μερικά στελέχη, όπως ο Μαργαρίτης και ο Αραπάκης, επέβαλλε εκδίωξη μεγάλου αριθμού συναδέλφων τους.
13 Δεκέμβρη 1967 Τα Επιτελεία του Ναυτικού στο κίνημα
Δεκεμβρίου 13, 2012
ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ 13 ΔΕΚ 1967
Στις 13 του Δεκέμβρη 1967 εκδηλώνεται το αποκαλούμενο «κίνημα του Βασιλιά» και ως μόνη αιτία βλέπουμε τις προτροπές συμβούλων του ώστε να μη ταυτιστεί άλλο με τη χούντα. Από τα κύρια πρόσωπα της ηγεσίας του ναυτικού (Βασιλικό ονομαζόταν ακόμα τότε) ήταν κατ’ αρχήν ο Α/ΓΕΝ (Δέδες) που τάσσεται με το Βασιλιά, Πανάς Αρχηγός Αιγαίου Πελάγους που βλέπει από το παράθυρο του γραφείου του τα πλοία να φεύγουν και ένας πλοίαρχος (Κονοφάος) να ακυρώνει τις διαταγές του και ο Ροζάκης Αρχηγός Κρητικού και Ιονίου Πελάγους που επικεφαλής ομάδας πλοίων διασχίζει το Αιγαίο προς τη Θεσσαλονίκη! Τις μέρες εκείνες από τα πλοία, δώδεκα βρίσκονται στο ναύσταθμο Κρήτης, τριάντα πέντε είναι στο ναύσταθμο Σαλαμίνας και τα υπόλοιπα επτά εν πλω. Οι αριθμοί αφορούν δεκάξι Αντιτορπιλικά και Κορβέτες, δύο Υποβρύχια , δεκάξι Αρματαγωγά, Οχηματαγωγά και βοηθητικά, επτά Τορπιλακάτους και δεκατέσσερα Ναρκαλιευτικά. Με τη λήξη του κινήματος, από τη μεριά του ναυτικού αναλαμβάνει τη διενέργεια ένορκης εξέτασης ο υποναύαρχος Μπακόπουλος. Το πόρισμά του εκτιμάται ως αξιόπιστο και βασίζεται σε καταθέσεις και αναφορές αξιωματικών που συμμετείχαν. Μεταπολιτευτικά ο γράφων πήρε συνεντεύξεις από αξιωματικούς και στοιχεία τους περιλαμβάνονται στο παρόν. Στις 11 Δεκεμβρίου ο Δέδες πληροφορείται τηλεφωνικά από το βασιλιά, πως την επομένη θα επισκεφθεί το ναύσταθμο Κρήτης για επιθεώρηση. Στις 22.00 την ίδια μέρα ενημέρωσε τηλεφωνικά τον Ροζάκη, που το ανακοίνωσε στους επιτελείς του. Το μεσημέρι της επομένης ματαιώνεται η επίσκεψη Στο ΓΕΝ το πρωί 13 Δεκέμβρη τον Α/ΓΕΝ επισκέπτεται στο διπλανό του γραφείο ο Υφυπουργός Άμυνας Ζωιτάκης ο οποίος περί τις 11.30 φεύγει για το πεντάγωνο, χωρίς να πληροφορηθεί τίποτε για το τηλεφώνημα του βασιλιά. Το επόμενο τέταρτο μαθαίνουν από τη Ναυτική Διοίκηση Βορείου Αιγαίου που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη , πως έχει κηρυχθεί γενική επιφυλακή και ο βασιλιάς και πρωθυπουργός βρίσκονται εκεί υπό την προστασία του Γ΄ Σώματος Στρατού. Την ίδια στιγμή ο Αρχηγός του ΓΕΝ καλεί τον διευθυντή του Α΄Κλάδου αρχιπλοίαρχο Ι.Κοντογιάννη, ο οποίος στη συνέχεια μεταφέρει στο διευθυντή επιχειρήσεων πλοίαρχο Σ. Κονοφάο τη διαταγή για γενική επιφυλακή και στο ναυτικό, χωρίς να καθορίσει τη θέση του ΠΝ απέναντι στο βασιλιά. Περί τις 12.30 ο Δέδες διέταξε αύξηση ετοιμότητας των πλοίων και σε λίγο κατόπιν συσκέψεως με επιτελείς του προσδιόρισε τη θέση του ναυτικού στο πλευρό του βασιλιά. Διέταξε την έκδοση σήματος με ανάλογο περιεχόμενο και όλα τα πλοία να πλεύσουν ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ και να τεθούν υπό τις διαταγές του. Ο Α/ΓΕΝ αναχωρεί για ΓΕΕΘΑ όπου ειδοποιήθηκε να πάει γύρω στις 1430. Δεν εξηγείται, γιατί ο Δέδες έφυγε από το Γενικό Επιτελείο και πήγε στο πεντάγωνο, όπου τον κάλεσαν οι αντίπαλοί του πλέον, στερώντας έτσι το ναυτικό από τον φυσικό του αρχηγό, που από εκείνη τη στιγμή σε επίπεδο ηγεσίας του ΓΕΝ κινείται με εντολές του Κονοφάου. Το επισημαίνει ο Μπακόπουλος, «…Εις τινα δε περίπτωσιν ανήρεσεν διαταγήν του ΑΑΠ Υποναυάρχου ΠΑΝΑ διά της οποίας διετάσσοντο Πλοία όπως αγκυροβολήσουν εις όρμον ΦΑΛΗΡΟΥ…». Η εικόνα που δίνει ο Κονοφάος δραστηριοποιούμενος, δεν έχει καμία σχέση με την αντίστοιχη, όταν αναλαμβάνει την αρχηγία της οργάνωσης για κίνημα στο ναυτικό μετά έξη χρόνια το 1973. Το Δεκέμβρη του1967 όλοι στο ΓΕΝ υπακούουν στις εντολές των ανωτέρων τους, μέχρις ότου καταφτάνει ο Περβαινάς και τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή. Αποδεικνύεται πως τα στελέχη των ΕΔ είναι εκπαιδευμένα στην υπακοή του ανωτέρου που έχει τη σφραγίδα της εξουσίας ή σε εκείνου που σταθερά και απαρέγκλιτα θα τους πείσει γι’ αυτό. Η απουσία του Δέδε έπαιξε σημαντικό ρόλο στη στροφή των πολλών υπέρ του Περβαινά ο οποίος τους μίλησε για αγάπη και πίστη στην πατρίδα, τους ζήτησε να βοηθήσουν στο έργο της ΄΄εθνικής κυβερνήσεως΄΄ «…και περαίνων, ηρώτησεν εάν τις εκ των παρισταμένων Αξιωματικών δεν επιθυμεί να συνεργασθεί μετ’ αυτού …» Ο πλωτάρχης Φ. Καλλονάς δήλωσε, ότι δεν επιθυμεί να συνεργασθεί και προς στιγμήν φάνηκε πως θα ακολουθήσουν και άλλοι. Την κατάσταση σώζει ο αντιπλοίαρχος Μπάδρας, που, κατά τον Μπακόπουλο,κατάλαβε πως όλοι ήταν σε σύγχυση, δεν ήξεραν τι συμβαίνει, και «…ότι υφίστατο κρίσις συνειδήσεως λόγω του όρκου πίστεως προς τον Βασιλέα…». Στο τέλος όλοι γυρίζουν στα γραφεία τους «…και συνέχισαν τας εργασίας των, ακολουθούντες τας διαταγάς του νέου Α/ΓΕΝ….». Δεν είναι ιδιαίτερα τιμητική η εικόνα αυτή, εάν συνέβη έτσι. Διαφορετικά τα λέει ο Σκουριώτης στη συνέντευξή του μεταπολιτευτικά. «…Και ήρθε στο ΓΕΝ και έκανε τη μαλακία, επειδή είδε ότι υπήρχε αναμπουμπούλα, και λέει όποιος δεν συμφωνεί με αυτά που λέμε, δηλαδή εναντίον του βασιλέως, να σηκωθεί να φύγει, αλλά βέβαια την πάτησε εκεί πέρα, διότι βρήκανε ευκαιρία, όπως εγώ, και σηκώθηκα και έφυγα, όχι γιατί ήμουνα υπέρ του βασιλιά, αλλά εναντίον της χούντας. Και φύγανε σχεδόν άλλοι… έβαλε τους βατραχανθρώπους με τον … τον θυμάμαι σαν και τώρα, στην πόρτα και μας γύριζε πίσω… μας είχε καλέσει στον θάλαμο επιχειρήσεων … της Κλαυθμώνος….» Από την ΕΔΕ Μπακόπουλου εικόνα για το τι συνέβη στο ΓΕΝ παρέχει η κατάθεση του υποναυάρχου Γ.Παππάδιευθυντού Γ΄Κλάδου, που παρέμεινε άπραγος στο γραφείο του «..εν αναμονή διαταγών..». Στις 16.00 κατέφτασε ο Περβαινάς με διαταγή που τον όριζε Αρχηγό και συγκάλεσε σύσκεψη κλαδαρχών όπου ο Παππάς πήγε πρώτος. Στο ερώτημα «…εάν είναι διατεθειμένος να βοηθήσει το έργον της Εθνικής Κυβερνήσεως…» απάντησε «…ολοψύχως ΝΑΙ..». Ο Περβαινάς του ζήτησε να μείνει κοντά του, όπως έκανε «…καθ’ όλην την διάρκειαν της 13ης και της 14ης Δεκεμβρίου 1967… βοηθών τούτον εις το έργον του…». Επομένως, όπως δηλώνει και ο ίδιος, είναι σε θέση να γνωρίζει πως όλοι οι υπόλοιποι αξιωματικοί του ΓΕΝ «…εξετέλεσαν μετά προθυμίας τας διαταγάς . .. της Εθνικής Κυβερνήσεως…». Στην αρχική σύσκεψη ο Περβαινάς υπέβαλλε την ίδια ερώτηση και οι απαντήσεις έχουν ως εξής:- Ο Σούτσος ότι «…θέλει να βοηθήσει την Εθνικήν Κυβέρνησιν και το έργον της, πλην όμως δεσμεύεται από προσωπικούς δεσμούς τους οποίους έχει και προς τον βασιλέα και προς την βασιλικήν οικογένεια».
- Ο αρχιπλοίαρχος Σταυρίδης «…ηρνήθη όπως συνεργασθή δηλώσας ότι τούτο είναι αντίθετον προς τας πεποιθήσεις του»
- Ο αρχιπλοίαρχος Κοντογιάννης και ο πλοίαρχος Κονοφάος «..ηρνήθησαν την συνεργασίαν θέτοντες θέμα όρκου και πίστεως προς τον βασιλέα»
- Ο αρχιπλοίαρχος Οικονομικός Γεωργουλόπουλος και Μηχανικός Λ.Βολωνάκης «..απήντησαν ότι προθύμως θα συνεργασθούν με την Κυβέρνησιν…».
Η χούντα διώκει τους αξιωματικούς του κινήματος της 13ης Δεκέμβρη 1967
Δεκεμβρίου 12, 2012
ΔΙΩΞΕΙΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΩ ΔΡΑΣΗΣ ΣΤΙΣ 13 ΔΕΚ 1967
Οι πειθαρχικές διώξεις και οι αιτιολογίες που προβλήθηκαν για αντιμετώπιση όσων ενήργησαν ΄΄θετικά΄΄ ή ΄΄ουδέτερα΄΄ κατά το κίνημα του Βασιλιά στηρίχθηκαν στα στοιχεία του πορίσματος της ΕΔΕ του υποναύαρχου Μπακόπουλου και έχουν εν ολίγοις ως εξής.Αντιναύαρχος Ιπ. ΔΕΔΕΣ, αρχηγός ΓΕΝ. Απόταξη παμψηφεί. Το πρωτότυπο είναι πως, του προσάπτουν και ως απόδειξη της συνενοχής του για το πραξικόπημα, ότι όταν του ζητήθηκε να παρέμβει για επανάπλου του Ροζάκη, το έκανε αφού, πρώτα επικοινώνησε με τον φερόμενο ως αρχηγό του πραξικοπήματος αντιστράτηγο Κόλλια, που ήταν στη Λάρισα. Η απορία του γράφοντος γιατί εγκατέλειψε το επιτελείο του ΓΕΝ Στην Πλατεία Κλαυθμώνος την ώρα που ξεσπούσε το κίνημα, για να μεταβεί στο στόμα του λύκου στο ΓΕΕΘΑ δεν έχει λυθεί. Ανεξάρτητα από τις λανθασμένες κινήσεις του Δέδε, που απέδειξε πως δεν ήταν ηγέτης με αποφασιστικότητα να φτάνει ως τα άκρα, η αιτιολογία της απόταξής του δεν έχει προσβλητικό χαρακτήρα.
Υποναύαρχος Δ. ΣΟΥΤΣΟΣ υπαρχηγός ΓΕΝ, απόταξη με ψήφους 4-1. Ο Σούτσος κατά τον Μπακόπουλο δεν είχε αντιρρήσεις για την ΄΄Εθνική Κυβέρνηση΄΄ αλλά είχε σχέσεις με τη βασιλική οικογένεια. Επομένως δεν μπορούσε να βοηθήσει την ΄΄επανάσταση΄΄. Άρα δεν κινήθηκε κατά της δικτατορίας, αλλά υπέρ του βασιλιά. Ήταν κατά τα φαινόμενα ο μόνος εκπρόσωπος της μεγαλοαστικής τάξης στο Σώμα των αξιωματικών του ναυτικού εν ενεργεία την 20-4-1967.
Ο Αρχιπλοίαρχος Ι. ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ, επικεφαλής του Α΄Κλάδου επιχειρήσεων και ο αρχιπλοίαρχος Μ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ του Β΄Κλάδου προσωπικού στου ΓΕΝ, απόταξη με ψήφους 4-1. Ο Σταυρίδης, τάξης εξόδου 1937, είχε και αυτός κατέβει στον πόλεμο στη Μέση Ανατολή με το Α/Τ ΑΕΤΟΣ και σταδιοδρόμησε έκτοτε κανονικά, μέχρι την απόταξή του με τη ΙΗ΄ συντακτική πράξη στις 14/2/68, της οποίας προηγήθηκε η αποστράτευση στις 20 Δεκεμβρίου ’67. Το Μάιο του 1969 τον εκτοπίζουν στο Λιδωρίκι μέχρι τον Σεπτέμβριο και στη συνέχεια στο Θέρμο Τριχωνίδας μέχρι τον Απρίλιο 1971. Στη μεταπολίτευση θα αποκατασταθεί στο βαθμό του αντιναυάρχου.
Ο Πλοίαρχος Σ. ΚΟΝΟΦΑΟΣ διευθυντής της Α1 του Α΄Κλάδου, απόταξη στις 3 Φεβρουαρίου 1968 ΄΄παμψηφεί΄΄, επειδή ουσιαστικά στην αποχώρηση του Α/ΓΕΝ Δέδε αυτός κράτησε με έντονη δραστηριότητα όλο το ναυτικό στο κίνημα, μέχρι την άφιξη του νέου Α/ΓΕΝ Περβαινά. Θα τον εκτοπίσουν στα Φουρνά Ευρυτανίας από τις 14 Αυγούστου μέχρι τον Οκτώβριο και στη συνέχεια μέχρι τον Δεκέμβριο του 1968 στην Κύμη Ευβοίας. Στην εξάρθρωση του κινήματος του ναυτικού το Μάιο του 1973 θα συλληφθεί πάλι, ως αρχηγός του και θα κρατηθεί μέχρι τις 22 Αυγούστου 1973. Στη μεταπολίτευση ως Αρχηγός του Στόλου αρχικά και του ναυτικού στη συνέχεια, θα βάλει τη σφραγίδα του μέχρι τις 4 Ιανουαρίου 1982, που αποστρατεύεται μετά πεντέμισι χρόνια.
Αντιπλοίαρχος Δ. ΔΟΥΣΗΣ διευθυντής Προσωπικού (Β3) του ΓΕΝΘα αμειφθεί ο Δούσης και αργότερα το 1973 θα αναλάβει επικεφαλής της Ναυτικής Εκπαέδευσης του ναυτικού ΔΝΕ για ένα χρόνο μέχρι τον Ιούνιο του 1974. Και τούτο προδιαγράφεται από τα γραφόμενα γι’ αυτόν στο πόρισμα. Συγκεκριμένα αναφέρει, πως αρχικά ακολούθησε τη γραμμή που είχε καθορίσει ο Δέδες για το ναυτικό, αλλά δεν πήρε πρωτοβουλίες «…ως εκ της θέσεώς του, υπέρ του πραξικοπήματος…» (Ο Μπακόπουλος στο πόρισμα ως «πραξικόπημα» εννοεί το κίνημα του βασιλιά κατά της «επαναστάσεως» και όχι την 21η Απριλίου 1967).Ήρθε όμως σε επαφή με τον ταγματάρχη Τσάκα του γραφείου του Πρωθυπουργού, και συνεργάσθηκε για την χωρίς δυσκολίες εγκατάσταση του νέου Α/ΓΕΝ.
Ο Πλωτάρχης Φ. ΚΑΛΛΟΝΑΣ της Γ1 διεύθυνσης του ΓΕΝ, «…μετά την ομιλίαν του νέου Α/ΓΕΝ εις Θάλαμον Επιχειρήσεων και εις σχετικήν ερώτησίν του, απήντησεν ξηρώς ότι δεν επιθυμεί να συνεργασθεί προς επιβοήθησιν του έργου της Κυβερνήσεως…». Αυτό προξένησε δυσάρεστη ατμόσφαιρα αλλά «…μετά τας δοθείσας διευκρινήσεις ούτος, ως και οι λοιποί, παρέμεινον εις τας θέσεις των….». Δεν εντοπίζεται στα διατιθέμενα έγγραφα ποια ήταν η εξέλιξη του Καλλονά. Ο μικρός βαθμός τον έσωσε από την παραπομπή σε έκτακτη κρίση.
Ο Υποναύαρχος Α. ΡΟΖΑΚΗΣ ο Αρχηγός Κρητικού και Ιονίου Πελάγους,αποτάσσεται παμψηφεί. Ξεχνώντας στην αντιγραφή των όσων περιλάμβανε ο Μπακόπουλος στο πόρισμα, πρόσθεσαν ως λόγο αποστρατείας του Ροζάκη και το ότι «…Άμα τη αποτυχία του πραξικοπήματος, διέταξεν τα πλοία του όπως πλεύσουν εις Β.Ν.Σ….».Ο μόνος αξιωματικός με βαθμό ναυάρχου που επέβη πλοίου, και συμμετείχε στο κίνημα για χρόνο μάλιστα πολύ περισσότερο απ’ όσο άντεξε ο βασιλιάς, ήταν ο Ροζάκης.
Ο Κωνσταντίνος αδιαφορώντας ουσιαστικά για τον κόσμο που τον ακολούθησε, απέδειξε πως δεν είχε καμία περί ΄΄τιμής΄΄ σχέση με αυτά που υποτίθεται πως μάθαινε στις στρατιωτικές σχολές, όπου επίσης υποτίθεται πως φοιτούσε. Θεωρούσε αυτονόητη τη θυσία των στελεχών του στρατεύματος γι’ αυτόν. Η μοναρχία με τη φυγή του, πρέπει να έχασε πολλούς από τους μέχρι τότε οπαδούς της στις τάξεις των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων. Εάν όλοι γνώριζαν τις συμπεριφορές και τη στάση των μελών αυτής της οικογένειας απέναντι στις ΕΔ, δεν θα υπήρχαν πολλοί βασιλόφρονες.
Η δίωξη του Ροζάκη θα συνεχισθεί και αργότερα, αφού δεν τήρησε την υπόσχεση που έδωσε γραπτά μετά την αποτυχία της 13ης Δεκέμβρη 1967 να μην κινηθεί ενάντια της «επαναστάσεως». Θα εκτοπισθεί στο Καρπενήσι από τον Αύγουστο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1968. Φέρεται ως οργανωμένος και στην ΕΑΝ (Ελληνική Αντιδικτατορική Νεολαία) του Σαβούρα με άλλους. Όπως όμως αναφέρει ο διοικητής της υπηρεσίας πληροφοριών της γενικής ασφάλειας προς τον ΑΠΑΕΣΑ (Ασκών Ποινική Αγωγή Εκτάκτου Στρατοδικείου Αθηνών) με έγγραφο του για τους συλληφθέντες γι’ αυτήν την υπόθεση με κατηγορία ΄΄σύσταση συμμορίας΄΄, η σύλληψη του Ροζάκη δεν επιτεύχθηκε, γιατί διέφυγε στο εξωτερικό. Αποκαθίσταται μεταπολιτευτικά στο βαθμό του αντιναυάρχου, στις 14 Αυγούστου 1976. Στις 14 Μαρτίου 1980 του απονέμεται ο τίτλος του επίτιμου ΑΚΙΠ.
Αρχιπλοίαρχος Χ. ΣΟΛΙΩΤΗΣ (ήταν ο διοικητής του Ναυστάθμου Κρήτης και αντικατστάτης του Ροζάκη).Απόταξη παμψηφεί, μάλλον διότι περιόρισε τον αντικαταστάτη του Μόραλη σε γραφείο. Είναι η μόνη περίπτωση στο ναυτικό που στέλεχος αντιμετωπίζεται με σύλληψη στη διάρκεια του ΄΄κινήματος΄΄ από την πλευρά των ΄΄κινηματιών΄΄. Αν ήξερε ο Σολιώτης πως θα τον αποτάξουν θα κρατούσε πιο ουδέτερη/αξιοπρεπή στάση στην αναφορά που υπέβαλλε, εκθέτοντας τα γεγονότα.
Πλοίαρχος Σ. ΜΟΥΡΙΚΗΣ (διοικητής πλοίων ΔΕΣ1 υπό τον Πανά) .Απόταξη παμψηφεί. Στην αιτιολογία της απόφασης εκτός του ότι δεν υπάκουσε σε διαταγές Υπουργού, του νέου Αρχηγού ΓΕΝ και του ΑΑΠ, προσθέτουν τον παράδοξο λόγο «…Επανέφερε τα πλοία του εις Β.Ν.Σ. μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος…». Ως μόνη αιτία για την προσθήκη της τελευταίας αυτής παραγράφου, εκτιμάται η ακριβής και απρόσεκτη αντιγραφή από το πόρισμα του Μπακόπουλου, ο οποίος πρόσθετε και αυτο το στοιχείο ως ελαφρυντικό.
Αντιπλοίαρχος Ι. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ (υπηρετούσε στο Αρχηγείο του Ροζάκη στην Κρήτη).Ο Μπακόπουλος τον καλύπτει. Προφανώς δεν ήθελε για το Βασιλειάδη κακή εξέλιξη, όπως και για όλους σχεδόν τους νέους αξιωματικούς, που είχαν πάρει μέρος στο κίνημα και δεν ήταν λίγοι.
Εναντίον των κυβερνητών των πλοίων που απέπλευσαν από την Κρήτη υπό τον υποναύαρχο Ροζάκη και συγκεκριμένα των αντιπλοιάρχων Ν.Δαμβέργη (Α/Τ ΒΕΛΟΣ), Σ. Στεφανάδη (Α/Τ ΣΦΕΝΔΟΝΗ) και Μ.Αγαπητό (Α/Τ ΔΟΞΑ) δεν ελήφθη κανένα μέτρο μετά την λήξη του κινήματος του Βασιλιά κατά της χούντας στις 13 Δεκέμβρη 1967.
Ο Μπακόπουλος αναφέρει γι’ αυτούς στο πόρισμά του πως εκτέλεσαν διαταγές του αρχηγού τους χωρίς αντιδράσεις από τον απόπλου τους μέχρι τον καταάπλου στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας (ΝΣ).
Το Δαμβέργη αργότερα θα στείλει ο Α/ΓΕΝ Αραπάκης επικεφαλής του κλιμακίου για την παρακολούθηση και παραλαβή των νέων υποβρυχίων στη Γερμανία. Μετά τη συμμετοχή του στο κίνημα υπέρ του βασιλιά, έστω και υπό διαταγάς του Ροζάκη, ο Δαμβέργης όπως και ορισμένοι απ’ όσους διασώθηκαν, έπρεπε να πείσουν πως είναι υπάκουοι στην ΄΄επανάσταση΄΄. Αυτό σημαίνει, πως σε κάθε τους ενέργεια όφειλαν, να αποδεικνύουν την πίστη τους, πιο θερμά από όσους δεν συμμετείχαν, πράγμα που είναι και το χειρότερο στο συμβιβασμό.
Τον υποναύαρχος ΠΑΝΑ Αρχηγό Αιγαίου Πελάγους (ΑΑΠ) τον αποστρατεύουν με δυσμενή κρίση παμψηφεί. Μάλιστα τον εκθέτουν επισημαίνοντας στην αιτιολογία ότι με τις αλλαγές των αποφάσεών του«…απώλεσε περαιτέρω πλήρως το κύρος και προσωπικότητα αρχηγού…».Και ήταν, τουλάχιστον αυτή, μια σωστή κρίση. Γράφει γι’ αυτόν ο Μπακόπουλος, πως επενέβη να παρεμποδίσει τον απόπλου των πλοίων αποβάσεως στην αρχή ενώ στη συνέχεια κατόπιν επαφής με τον Αργηγό του ΓΕΝ Δέδε, εκδίδει διαταγή απόπλου, αλλά και πάλι μετά συζητήσεις «..πεισθείς …διέταξεν την αναστολήν της διαταγής απόπλου την 131722…» Αυτή δεν είναι εικόνα σοβαρού στρατιωτικού ηγέτη. Σωστά το εντοπίζει το χουντικό Συμβούλιο κρίσεως, παραλείποντας να αφαιρέσει από το αιτιολογικό της αποστρατείας, πως δεν διαπίστωσε προηγούμενη συνεννόηση του Πανά με το Βασιλιά για το κίνημα.
Όσο για τους λοιπούς αξιωματικούς του ΑΑΠ που περιλαμβάνει στο πόρισμά του ο Μπακόπουλος, αυτοί είναι οι κυβερνήτες των πλοίων που ανήκαν σ’ αυτό το Αρχηγείο υπό τον Πανά και που απέπλευσαν του ναυστάθμου υπέρ του ΄΄κινήματος΄΄.
Πλωτάρχης Ν. ΠΑΠΑΣ. (Κυβερνήτης του Αντιτορπιλικού ΛΕΩΝ).Είχε κληθεί και αυτός το Αρχηγείο Αιγαίου Πελάγους, αλλά δεν έμεινε να μάθει τα αποτελέσματα της σύσκεψης των διοικητών πλοίων υπό τον Πανά και απέπλευσε. Στην αναφορά που υποβάλλει ο Παππάς, όπως όλοι που συμμετείχαν στο κίνημα, αφού αναφέρει τα περί συγχύσεως που επικράτησαν τις πρώτες ώρες, περιγράφει τις κινήσεις του πλοίου του και τους λόγους που πήρε τις αντίστοιχες αποφάσεις. Τις αποδίδει περισσότερο στην σύγχυση που επικρατούσε και στην πεποίθηση, πως έπρεπε να πράξει έτσι Δεν αναφέρεται ο Παππάς καθόλου στο κίνημα και στο βασιλιά. Ο ίδιος είναι αντιχουντικός αξιωματικός, με πλήρη επίγνωση της κατάστασης αποπλέει του Ναυστάθμου και το ότι δεν περιμένει το αποτέλεσμα των συσκέψεων είναι σύμφωνο με τον χαρακτήρα του. Αγκυροβολεί στο μεταξύ και για μερικές ώρες κάτω από την Κύμη που είναι η πατρίδα του,. Μετά από πεντέμισι χρόνια δε θα διστάσει με το Α/Τ ΒΕΛΟΣ, να εγκαταλείψει την άσκηση του ΝΑΤΟ και να αγκυροβολήσει, αυτή τη φορά όχι στην Κύμη αλλά στο Φιουμιτσίνο.
Πλωτάρχης ΚΟΥΣΟΥΡΗΣ (Κυβερνήτης Αντιτορπιλικού ΠΑΝΘΗΡ).Ο Κουσουρής κατά τον Μπακόπουλο δεν περιμένει όπως και ο Παππάς τα αποτελέσματα της σύσκεψης διοικητών, και αποπλέει επίσης. Πριν φτάσει στο ύψος της Ψυτάλλειας, πλησιάζει ο Μόραλης επι τορπιλακάτου και τον καλεί να επιστρέψει, όπως και έγινε λίγο αργότερα. Καταγράφει επίσης πως προέτρεψε και τα ΝΙΚΗ- ΠΕΖΟΠΟΥΛΟΣ- ΛΑΣΚΟΣ- ΒΛΑΧΑΒΑΣ να τον ακολουθήσουν, ενώ σαν να ειρωνεύεται συμπληρώνει πως «…αντελήφθην ότι είχεν ξεσπάσει επανάστασις κατά της Εθνικής Κυβερνήσεως και εις κρισίμους διά το Έθνος στιγμάς…». Δε γίνεται επίσης πιστευτός, όταν σημειώνει πως πιστεύει «…εις την υψηλήν αποστολήν της εκ της 21ης Απριλίου 1967 Εθνικής Κυβερνήσεως ως προς την αναγέννησιν του Έθνους…». Αργότερα στις 25 Μαίου 1973 που θα συλληφθεί για συμμετοχή στην οργάνωση του άλλου, θα μαθευτεί πως στο σπίτι του γινόντουσαν και συσκέψεις των ΄΄συνωμοτών΄΄.
Ο Πλωτάρχης ΤΑΠΙΝΗΣ ο κυβερνήτης της Κορβέτας ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ, του πλοίου που χρησιμοποιεί ο βασιλιάς για τις επιθεωρήσεις του στόλου στη Ναυτική Εβδομάδα. Ο Μπακόπουλος δεν τον καλύπτει, όπως τους άλλους κυβερνήτες, μάλιστα του προσάπτει πως εγκατέλειψε το πλοίο του για να μεταβεί στην Κρήτη, ξεχνώντας πως εκτελούσε διαταγή και μάλιστα του βασιλιά. Δεν εντοπίσθηκε αναφορά του Ταπίνη, όπως άλλων αξιωματικών. Αποτάσσεται και δεν εγγράφεται στα στελέχη των εφέδρων αξιωματικών. Είναι ο μικρότερος σε βαθμό και ηλικία (τάξη 1952) από όσους διώχτηκαν από το Π.Ν. για την 13η Δεκεμβρίου. Όλοι οι άλλοι είναι από βαθμό πλοιάρχου και πάνω. Λίγο αργότερα θα τον εκτοπίσουν από τον Αύγουστο μέχρι τον Δεκέμβριο 1968 στο Μουζάκι Καρδίτσας. Ο Ταπίνης θα αποκατασταθεί το 1974, θα επανέλθει στην ενέργεια και θα σταδιοδρομήσει στο Π.Ν. μέχρι το 1982 που θα αποστρατευθεί ως υποναύαρχος.
Στα γραπτά ντοκουμέντα που εξετάσθηκαν βλέπει κανείς τα συμβάντα του «Κινήματος του Βασιλιά», τα αίτια της αποτυχίας, τους χαρακτήρες και την παιδεία των συντελεστών του. Δεν εξετάζονται, όπως των λοιπών αποταχθέντων, οι περιπτώσεις Σούτσου, Κοντογιάννη, Σολιώτη και Μουρίκη.
Δεν εντοπίσθηκε σε έγγραφα ο ρόλος που έπαιξαν, οι οπαδοί της «επανάστασης». Εξ αυτών οι Καμαρινέας, Λαγωνίκας, Πολιτόπουλος, Μάντζαρης, Τραγέας, Σκιαδόπουλος, Παναγάκης, Μυλωνάς, Βόσσος, Ζωιδάκης, κινήθηκαν στο Αρφηγείο Ναυτικού, στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, στο Αρχηγείο Αιγαίου Πελάγους και στα Κέντρα Εκπαίδευσης Κανελλόπουλος και Παλάσκας. Οι Φίλης, Κανελλόπουλος και Χατζηκώστας στην Κρήτη.
Ο Μπακόπουλος αφού υπήρξε ο ανακριτής της υπόθεσης αμείφθηκε με την αποστρατεία του σε ένα τρίμηνο από αυτούς ακριβώς της χούντας, που υπηρέτησε. Υπήρξαν και άλλοι. Εδώ μνημονεύονται εκείνοι στους οποίους τα γραπτά κείμενα προσέδωσαν διάφορους ρόλους. Ο Μάντζαρης ακουγόταν συνέχεια από τις συσκευές ασυρμάτου, να διαβάζει ο ίδιος τα σήματα που εκπέμπονταν από την πλευρά της χούντας. Γνωρίζαμε τη φωνή του, γιατί τον είχαμε επιτηρητή στη Σχολή Δοκίμων. Και ήταν, αυστηρός και δίκαιος ως επιτηρητής. Στη δικτατορία έκανε την επιλογή του.
Το 1967 έκλεισε για το ναυτικό, με ένα κίνημα που δεν έπληξε τη χούντα αλλά ξεκαθάρισε τα πράγματα για πολλούς. Η δικτατορία εν τούτοις βγήκε απ’ αυτό δυναμωμένη, αφού της δόθηκε η ευκαιρία να βγάλει τα συμπεράσματά της για φίλους και εχθρούς μεταξύ των αξιωματικών. Από εκεί και μετά, δικαιολογημένα πλέον, δεν θα έχει εμπιστοσύνη στο ναυτικό, ενώ τις ίδιες ημέρες το διαπιστώνει, και από το χώρο των υπαξιωματικών του με την υπόθεση εμπλοκής μιας ομάδας στη Δημοκρατική Άμυνα..
Αξιωματικοί του ΠΝ αναφέρουν στις 13 Δεκέμβρη1967 για το Κίνημα του Βασιλιά
Δεκεμβρίου 12, 2012
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ 13 ΔΕΚ 1967 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
Οι αναφορές συντάσσονται υπό την πλήρη επικράτηση του απριλιανού καθεστώτος. Τίποτε δε αναφέρουν για πεποιθήσεις, για πίστη σε εξουσία, για καθεστώς δικτατορίας κ.λ.π. Οι κυβερνήτες των Πολεμικών Πλοίων ξέρουν πως εάν δείξουν και την παραμικρή προτίμηση υπέρ του βασιλιά, ή ακόμα χειρότερα εναντίον της ΄΄Εθνικής Κυβερνήσεως΄΄, όπως όλοι την αποκαλούν (και χωρίς εισαγωγικά) θα έχουν προβλήματα. Ακόμα δεν έχουν αρχίσει οι διώξεις και κανείς δε γνωρίζει ποια έκταση θα πάρουν τα μέτρα εναντίον όσων τάχθηκαν με το μέρος του βασιλιά. Άρα τα γραπτά αυτά είναι και έκφραση της θέλησής τους για παραμονή στο στράτευμα, και υπό το καθεστώς της 21ης Απριλίου.
Εκτός των αναφορών των κυβερνητών και διοικητών πλοίων, υποβλήθηκαν και από άλλους, όπως π.χ. όσους υπηρετούσαν στην Κρήτη. Με προφορική εντολή του Μόραλη (σε συνέχεια διαταγής του Αρχηγείου Ναυτικού, όπως δηλώνει ο ίδιος) περιγράφουν τι συνέβη και σε τι συμμετείχαν την ημέρα εκείνη ένας ικανός αριθμός αξιωματικών. Το φαινόμενο να καλούνται να υποβάλλουν αναφορές μετά το κίνημα του βασιλιά, μπορεί να εξηγηθεί μόνον με την πρόθεση να υποχρεωθούν σε δηλώσεις πίστης στο καθεστώς.
Τα κείμενα αυτά δεν εντοπίζονται σε αρχεία υπηρεσιών ενώ η κατάληξή τους σε ιδιωτικά αρχεία αποδεικνύει και τη σκοπιμότητα της υποβολής τους. Για τις αναφορές των αξιωματικών των υπηρεσιών στην Κρήτη η διαπίστωση που τις αφορά όλες είναι, πως έχουν συνταχθεί σε υπηρεσιακό ύφος, καταγράφουν ξερά τα γεγονότα χωρίς εξάρσεις και κρίσεις (πλην ελαχίστων), και είναι σε όλες σχεδόν καταγραμμένο ότι εκτελούσαν εντολές των ανωτέρων τους.
Το γεγονός πως όλοι οι αναφέροντες στο διάστημα κυριαρχίας Σολιώτη, (ήτοι υπό τον έλεγχο ΄΄κινηματιών του βασιλιά΄΄), δηλώνουν πως υπάκουαν χωρίς καμία αντίρρηση αλλά το ίδιο αναφέρουν και την επομένη με διοικητή τον Μόραλη, (ήτοι της ΄΄εθνικής κυβερνήσεως΄΄), δεν μπορεί να ερμηνευτεί ως δειλία ή καιροσκοπισμό. Τουλάχιστον για όσους αργότερα, που τους δόθηκε η ευκαιρία, εκδήλωσαν την αντιδικτατορική τους θέση.
Αλλά το ίδιο ισχύει και για τους οπαδούς της δικτατορίας, οι οποίοι δεν συνεργάσθηκαν και ανοιχτά με τους ΄΄κινηματίες΄΄.
Από το περιεχόμενο των εγγράφων αυτών προκύπτει και ο τρόπος που σκέπτονται και φέρονται ένα σύνολο στελεχών κάτω από τέτοιες συνθήκες. Για τα συμβάντα της 13ης Δεκέμβρη 1967 στην περιοχή Κρήτης εντοπίσθηκαν αναφορές που υποβλήθηκαν με ημερομηνία 19 και 20 Δεκεμβρίου 1967 από τους εξής: Έφεδρος σημαιοφόρος Γ.Πωληγεώργης, σημαιοφόρος Διαχ. Α.Παύλου , ανθυποπλοίαρχοι Α.Ρίζος κυβερνήτης του ΒΠ ΖΑΚΥΝΘΟΣ, και οι Οικονομικοί αξιωματικοί Π.Νάζος , Γ.Καντουνάκης και Δ. Κότσιρης , οι υποπλοίαρχοι μάχιμοι Χ.Λυμπέρης, Γ.Γρηγοράκης , Ν.Μανταδάκης , Σ.Καλαντζόπουλος (ύπαρχος του Α/Τ ΘΥΕΛΛΑ), Π.Φίλλης (κυβερνήτης του ΒΠ ΧΑΤΖΗΚΩΣΤΑΝΤΗΣ), Ι.Μαράκης , Γ.Φουσιάνης , Α.Θηνιάτης , Π.Χριστόπουλος, Γ.Βέλγος , Ι.Καλαμάρας , Ε.Παπαγεωργίου, πλωτάρχες μάχιμοι Σ.Αντωνιάδης , Π.Ευσταθίου , Α.Ρομποτής , Κ.Έξαρχος (κυβερνήτης ΒΠ ΣΑΚΙΠΗΣ), μηχανικοί Α.Λαζαράκος , Α.Σέκερης , Π.Παναγιωταρέας , Γ.Θεοτόκης , οικονομικοί Δ.Τομαράς , Γ.Παπαδόπουλος , Φ.Λάζαρης , χημικός Χ.Παπαευαγγέλου , φαρμακοποιός Δ.Κυριακίδης , αντιπλοίαρχοι Π.Κοσμετάτος- Μπλέσσας, Ε.Ζωγραφάκης , Χ.Γκόφας, Α.Λαζάρου, Τ.Γιαννόπουλος (γιατρός), Δ.Γενικαλιώτης, πλοίαρχοι Π.Καλογερόπουλος , Ε.Βούσουρας , Α.Ευθυμίου , και Ν. Λάχανος.
Οι αναφορές αυτές και αν ακόμα ελήφθησαν υπόψη από τον Μπακόπουλο στην Ένορκη Διοικητική Εξέταση που διενήργησε, δεν μνημονεύονται στο πόρισμά του. Πιθανό να υπάρχουν και άλλες από διάφορες υπηρεσίες, οι οποίες δε στάθηκε δυνατό να εντοπιστούν.
Κάποια σημεία καταγράφονται εδώ ως αντιπροσωπευτικά νοοτροπίας και στοχεύσεων. «… δεν υπήρχε συμφωνία των αξ/κών …Αύται οφείλοντο …εις το ακατανόητον της εναντιώσεως του Βασιλέως κατά της Εθνικής Κυβερνήσεως….ουδεμία ενέργεια ανελαμβάνετο υποστηρίζουσα την αντεπανάστασιν …ως π.χ. ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Χανίων φρουρήσεως υπό ανδρών του ΒΝΚ ανεμετέδιδε κανονικώς τας εκπομπάς του Σταθμού των Αθηνών…» (υποπλοίαρχος Ι.Μαράκης). Είναι ο μόνος που προχωρά και σε ανοιχτή αποδοκιμασία του εγχειρήματος του βασιλιά «…καίτοι βασιλόφρων… είμαι δε πεπεισμένος εις την συμβολήν της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου εις την εξυγείανσιν και πρόοδον του Έθνους».
Ο υποπλοίαρχος Γ.Γρηγοράκης σημειώνει πως εκτελώντας καθήκοντα αξιωματικού φυλακής επιτελείου ΑΚΙΠ «…περί ώραν 0520 μου ετηλεφώνησεν ο Στρατηγός Δ/της V/Μεραρχίας..δια να τον πάρει ο Διοικητής εις το τηλέφωνον και ότι αν εντός ημισείας ώρας δεν λάβει τηλεφώνημα, θα αναφέρει εις ΓΕΝ και ΓΕΣ ότι ο ναύσταθμος είναι εχθρικόν τμήμα…» Για ώρες ο Σολιώτης είχε απομονώσει επικοινωνιακά τις υπηρεσίες του ναυτικού και η V μεραρχία του στρατού ανησυχούσε, γιατί ήταν με το μέρος του καθεστώτος.
Ο υποπλοίαρχος Καλατζόπουλος αφού επισημάνει πως είχε διαπιστώσει την «..πειθαρχίαν αυτών {των αξιωματικών} εις την ιεραρχίαν του Σώματος…αναρωτώμεθα ποίος αντεπροσώπευε την στιγμήν εκείνην την νομιμότητα, ο Βασιλεύς ή η Εθνική Κυβέρνησις…».
Ο υποπλοίαρχος Μηχανικός Α.Θηνιάτης τονίζει πως σε περίπτωση που ο στρατός κτυπούσε το ναυτικό «..θα καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια να αποφευχθεί αιματοκύλισμα μεταξύ αθώων ναυτών και στρατιωτών…» και δεν παραλαμβάνει πιστόλι, όπως διατάχθηκαν «..καθότι μου ήτο αδιανόητον ότι ημπορούσεν να υπάρξη περίπτωσις να στρέψω όπλον εναντίον Έλληνος..».
Για το ίδιο θέμα όμως ο Οικονομικός υποπλοίαρχος Γ. Βέλγος αναφέρει, πως άκουσε το Ναυτικό Διοικητή Κρήτης να ερωτά, τι θα κάνουν εάν έλθει ο στρατός και τον αντιπλοίαρχο Ι. Βασιλειάδη να του λέγει «…ν’ απαντήσετε διά των όπλων..».
Ο υποπλοίαρχος Δικαστικός Ε.Παπαγεωργίου σημειώνει πως εκτός της εντολής να παραμείνει στο επιτελείο του ΑΚΙΠ δεν πήρε άλλη διαταγή «..μάλιστα δε δεν είχα ούτε περίστροφον εις την διάθεσίν μου».
Ο πλωτάρχης Σ.Αντωνιάδης (που μαζί με τον Ν. Μανταδάκη και τον Ταπίνη συνοδεύουν εν πλω στο Α/Τ ΣΦΕΝΔΟΝΗ τον ΑΚΙΠ Ροζάκη) σημειώνει την ώρα 14.07.30, που ο Ροζάκης αποφασίζει και διατάσσει κατάπλου των πλοίων στο ναύσταθμο Σαλαμίνας.
Ο πλωτάρχης Π.Ευσταθίου είναι παρών στη σκηνή, που ο Σολιώτης λέγει στον Μόραλη, που του ζήτησε να του παραδώσει καθήκοντα Διοικητού Ναυστάθμου Κρήτης πως «…εξακολουθεί να ασκεί τα καθήκοντα ΑΔΒΝΚ τηρών τον όρκον του και ότι δεν παραδίδει την διοίκησιν …παρεκάλεσεν τον Πλοίαρχον Μόραλην όπως αποσυρθή εις γραφείον ΔΔ και διέταξεν όπως τοποθετηθεί σκοπός έξωθεν του γραφείου…τον επεσκέφθησαν οι αρχιπλοίαρχος Χ.Σολιώτης.. πλοίαρχος Ευθυμίου… αντιπλοίαρχος Ι.Βασιλειάδης…»
Ο πλωτάρχης Α.Ρομποτής δηλώνει ολοκληρώνοντας την δική του αναφορά πως «…ως Έλλην αξιωματικός ΒΝ θα είμαι πάντοτε πιστός εις το καθήκον προς την πατρίδα μου». Η δήλωση είναι εκ περισσού και δεν διευκρινίζει, πώς αποδεικνύεται η πίστη αυτή στο καθήκον με πίστη στο στρατιωτικό καθεστώς ή με πίστη στο βασιλιά. Εάν ληφθεί υπόψη, πού απευθύνεται η αναφορά (Μόραλη) γίνεται αντιληπτό πως ο Ρομποτής είναι πιστός στην … εξουσία.
Ο πλωτάρχης Α. Λαζαράκος συναντά τον πλωτάρχη Α.Χατζηκώστα «..όστις μου είπε ΄΄Αντώνη, πιάσανε τον κ. Μόραλη και τον έχουν υπό περιορισμό΄΄…ο Διοικητής ερωτήσας με πού είναι ο κ. Χατζηκώστας με διέταξε να μη περιφέρομαι εις τους διαδρόμους αλλά να παραμείνω εις γραφείον Αξιωματικού Φυλακής Επιτελείου…». Είναι το μόνο σημείο από την τετρασέλιδη αναφορά του Λαζαράκου όπου διαφαίνεται η τάση να δείξει τις προτιμήσεις του (καθώς και του Χατζηκώστα) ενώ όλα τα υπόλοιπα περιορίζονται σε ξερή καταγραφή γεγονότων.
Ο Μόραλης σε επιστολή του από 10-2-2005 σημειώνει πως όσο ήταν στο γραφείο του Βασιλειάδη τον «…επλησίασε ο Πλωτ. (Μ) Α. Χατζηκώστας και μου ανέφερε ότι ήταν έτοιμος να τους δέσει όλους, έχοντας τους οργανωμένους στην 21η Απριλίου και βασικά τους βατραχανθρώπους…» Συμπληρώνει πως μετά από αυτήν τη συνάντηση, τοποθέτησε ο Βασιλειάδης σκοπό έξω από το γραφείο «…για να μη με πλησιάσει κανείς…το πρωί πήγα έξω ξυρίστηκα, έκανα την γυμναστική μου και εν συνεχεία περίμενα…». Θέλει να δείξει ο Μόραλης πως στην ουσία δεν ήταν έγκλειστος και κύρια δεν ήθελε βίαιες λύσεις. ΄Όσο για τον Χατζηκώστα, έπρεπε να περιμένει αυτήν ακριβώς την απάντηση στην πρότασή του ΄΄να τους δέσει όλους΄΄. Θα έπρεπε να το κάνει χωρίς ερωτήσεις, εάν πράγματι είχε την πρόθεση και το κουράγιο.
Ο πλωτάρχης Σέκερης (όπως και ο πλωτάρχης Παναγιωταρέας) είναι οι μόνοι, που δηλώνουν καθαρά την τοποθέτησή τους δίπλα στο βασιλιά. « Πιστός εις τον όρκο μου ως αξιωματικός και πιστός εις τας παραδόσεις της οικογενείας μου …ετέθην εις άμεσον ετοιμότητα διά την εκτέλεσιν οιασδήποτε διαταγής ήθελεν δοθή εις εμέ υπό του Διοικητού όστις από της στιγμής εκείνης αντιπροσώπευεν δι’ εμέ την Αυτού Μεγαλειότητα…»γράφει ο Σέκερης. Αργότερα θα αποδείξει έμπρακτα την αντιδικτατορική του τοποθέτηση με την συμμετοχή του στην οργάνωση για κίνημα στο ναυτικό. Στην ίδια αναφορά σημειώνει για το Α/Τ ΑΣΠΙΣ την απροθυμία του κυβερνήτη για απόπλου.
Ο Παναγιωταρέας τονίζει και αυτός, μάλλον επιθετικά πως «..Χωρίς ουδένα δισταγμόν και με πλήρη συναίσθησιν ότι εκτελώ ιερόν καθήκον, πιστός εις τον όρκον τον οποίον έδωσα και ακολουθών την από του 1914 οικογενειακήν μου εν τω ΒΝ παράδοσιν ήτις διακρίνεται διά την τυφλήν υπακοήν, την πίστιν και αφοσίωσιν εις την Βασιλικήν Οικογένειαν της Ελλάδος…» Γράφει όμως τελειώνοντας την αναφορά του και για τους υπολοίπους πως «…άπαντες οι εν τω Αρχηγείω Αξιωματικοί μηδενός εξαιρουμένου είχον ακολουθήσει ομοίαν προς εμέ στάσιν και είχον προσφέρει τα υπό της υπηρεσίας διαταχθέντα μετά ζήλου και μεγίστης δραστηριότητος…» Ο Παναγιωταρέας τα γράφει αυτά στις 19 Δεκεμβρίου, αφού έχουν προ πολλών ημερών ξεκαθαρίσει όλα και η χούντα των Αθηνών έχει πλήρως κυριαρχήσει. Μπορούσε, όπως οι περισσότεροι, να περιοριστεί σε ουδέτερη καταγραφή γεγονότων. Χρειαζόταν κουράγιο για τέτοιο περιεχόμενο αναφοράς, αφού ακόμα κανείς δεν γνώριζε καθαρά, τι θα κάνει το στρατιωτικό καθεστώς με τους ΄΄κινηματίες΄΄.
Ο Μόραλης και το καθεστώς δεν κυνήγησαν τότε τον Παναγιωταρέα ούτε τις όμοιες περιπτώσεις.
Ο πλωτάρχης Φαρμακοποιός Δ.Κυριακίδης παρέμεινε στα γραφεία της διευθύνσεώς του «…μετά των άλλων συναδέλφων αποφεύγων κάθε σχόλιον επί της καταστάσεως». Ούτε και η δήλωσή του χρειάζεται σχόλιο. Ανήκει στη ΄΄σιωπηρά πλειοψηφία΄΄.
Ο αντιπλοίαρχος Οικονομικός Χ.Γκόφας επισημαίνει πως αξιωματικός της V μεραρχίας είχε τηλεφωνική διαβεβαίωση από τον αντιπλοίαρχο Ι.Βασιλειάδη πως εάν χρειαζόταν «…θα εστέλλετο οπωσδήποτε δύναμις προς ενίσχυσίν των εις περίπτωσιν ανάγκης προκληθησομένης εξ αναρχικών στοιχείων..» Η χώρα βρισκόταν ουσιαστικά στα πρόθυρα συγκρούσεων μεταξύ τμημάτων ενόπλων δυνάμεων και υπήρχαν στελέχη του στρατού, που ζητούσαν να παρθούν μέτρα για ΄΄αναρχικές εκδηλώσεις΄΄!!
Παρατηρείται πάντως πως όσο ο βαθμός των στελεχών που υποβάλλουν αναφορές μεγαλώνει, τόσο και λιγοστεύουν τα σημεία που θα μπορούσε να σταθεί κανείς για επισήμανσή τους. Από τους τέσσερις πλοιάρχους κανείς δεν περιλαμβάνει στην αναφορά του, εκτός των ξηρών γεγονότων, κάποιο σχόλιο που θα χρωμάτιζε την τοποθέτησή τους. Επομένως το ενδιαφέρον εντοπίζεται σ’ αυτό ακριβώς το σημείο. Οι λεπτομέρειες πάντως που αφηγούνται οι αξιωματικοί στις αναφορές τους, συμπληρώνουν την εικόνα μιας μεγάλης και πολυάνθρωπης υπηρεσίας και του τρόπου που κινήθηκε εκείνες τις ώρες.
Ο Μπακόπουλος τελειώνει το πόρισμά του με τα «ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙ ΔΙΑΓΩΓΗΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ Β.Ν.» Είναι αυτά που χρησιμοποιούνται στη συνέχεια από τα έκτακτα Συμβούλια Κρίσεως του ΙΗ΄Ψηφίσματος για απόταξη εκείνων, που είχαν επιλέξει ως τους πλέον ανεπιθύμητους.
Δεν κατένειμε ευθύνες για τις κινήσεις των πλοίων του ΔΠΑ/2 (Μουρίκη) δηλαδή τα ΣΥΡΟΣ – ΣΑΜΟΣ – ΡΟΥΣΣΕΝ και ΜΕΡΛΙΝ, όπως έκανε με τα υπόλοιπα, που έπλευσαν για στήριξη του ΄΄κινήματος΄΄. Μετέφερε στον διοικητή τους Μουρίκη την πλήρη ευθύνη, για ότι διάτασσε και εκτελούσαν οι κυβερνήτες. Ο Μουρίκης έκανε αυτό που του επέβαλλε η συνείδησή του, ενώ στις αναφορές τους οι κυβερνήτες των πλοίων αυτής της Διοίκησης σημειώνουν χρονολογικά τις κινήσεις τους που ορίζονταν, και το τονίζουν, από τον διοικητή τους.
Ο πλωτάρχης Ι. Σπηλιωτόπουλος του Α/Γ ΣΥΡΟΣ είναι και ο μόνος που μνημονεύει σήμα του διοικητού του με το οποίο ο τελευταίος ξεκαθάριζε τα «…περί αναλήψεως ευθυνών…».
Ο Σπηλιωτόπουλος αλλά και οποιοσδήποτε ενήργησε παρόμοια, δεν χρειαζόταν να κρυφτεί πίσω από τον Μουρίκη, το Ροζάκη, τον Κονοφάο, το Δέδε. Ο υποπλοίαρχος Ε.Λαγάρας του Ο/Γ ΡΟΥΣΣΕΝ, όπως και ο υποπλοίαρχος Ε.Σακελλαρίου του Ο/Γ ΜΕΡΛΙΝ[1] σημειώνουν τη διαταγή του Μουρίκη ΄΄ακολουθείστε τα ίχνη μου΄΄. Τον είχαν ρωτήσει ως διοικητή τους, τί να κάνουν, όταν πήραν οπτικό σήμα από το σηματωρείο του ΝΣ ΄γυρίστε πίσω΄΄. Οι ίδιοι επίσης καταγράφουν και την απάντηση ΄΄ν’ αναφερθείτε εις τας πιστάς του βασιλέως αρχάς΄΄, όταν τους διέταξε να πλεύσουν ανεξάρτητα προς Θεσσαλονίκη και τον ρώτησαν, σε ποιον θα αναφερθούν φτάνοντας εκεί. Ο Σακελλαρίου μάλιστα, δίνει την κυρίαρχη διάσταση στη επιλογή του, να εκτελέσει τη διαταγή του προϊσταμένου του διοικητή για απόπλου, ακολουθώντας τα ίχνη του. «..Την 131525 ΒΠ ΜΕΡΛΙΝ απήρεν εκ ΒΝΣ εκτελών την μόνην υπάρχουσαν διαταγήν ήτις άλλωστε προήρχετο εκ της προϊσταμένης αρχής του πλοίου…» Συμπληρώνει πιο κάτω πως, δεν εκτελέσθηκαν οι διαταγές που πράγματι πήραν για επιστροφή «…δεδομένου ότι ο πλους εξετελείτο εν σχηματισμώ υπό ΔΠΑ/2 και υπήρχε διαταγή μη λήψεως ουδεμιάς διαταγής αντιθέτου των ήδη εκδοθέντων υπό ΒΝΣ..». Τέλος ο πλωτάρχης Β. Ζήκας στη δική του αναφορά περιλαμβάνει ακριβώς τα ίδια με τους υπόλοιπους του ΔΠΑ/2 και μάλιστα με λιγότερες απ’ όλους λεπτομέρειες.
Αυτό ήταν το πόρισμα της ΕΔΕ Θ. Μπακόπουλου και οι αναφορές των συντελεστών του κινήματος κυβερνητών και διοικητών των πλοίων αλλά και οι αναφορές λοιπών αξιωματικών από τους υπηρετούντες στην Κρήτη. Θα πρέπει να είχε προηγηθεί συνεννόηση του Μπακόπουλου με τον Α/ΓΕΝ Περβαινά. Ο τελευταίος υιοθετεί το πόρισμα ως έχει, το προωθεί και ως δική του έκθεση και χρησιμοποιείται αυτολεξεί στις αιτιολογίες της έκτακτης κρίσης των Συμβουλίων του ΙΗ΄Ψηφίσματος. Προβάλλεται η αρχή της μη ευθύνης για διαταγές, που εκτελούσαν στελέχη όχι μικρής ηλικίας, αλλά σε επίπεδο κυβερνητών βαθμού πλωτάρχη και αντιπλοιάρχου. Οι διώξεις δεν είναι μαζικές, σε σχέση με όσους συνειδητά πήραν μέρος στηρίζοντας το κίνημα.
Δώδεκα τουλάχιστον πλοία απέπλευσαν για Θεσσαλονίκη από την Κρήτη και τη Σαλαμίνα -Αμφιάλη. Διώχθηκαν μόνον οι Ροζάκης καιΜουρίκης, που επέβησαν πλοίου και διοίκησαν τις μονάδες, που τους ακολούθησαν. Επίσης ο ΑΑΠ Πανάς, και επιτελείς ΓΕΝ και ΑΚΙΠ για την όλη στάση τους. Δεν ασχολήθηκε κανείς στη φάση αυτών των διώξεων με το Δανιήλ, που επίσης είχε επιβεί πλοίου, αλλά δεν ενήργησε ως διοικητής ΔΕΣ/1 που ήταν.
[1] Το Ο/Γ ΜΕΡΛΙΝ είναι το πλοίο με το τραγικό τέλος, όταν αργότερα βούλιαξε από σύγκρουση με πετρελαιοφόρο κοντά στην Ψυτάλλεια, παρασέρνοντας στο θάνατο τους περισσότερους από το πλήρωμά του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου