Απόφαση στην υπόθεση C-677/13, Επιτροπή κατά Ελλάδας: «ΧΥΤΑ Κιάτου – Έλλειψη ισχύουσας άδειας λειτουργίας και δυσλειτουργία»

Οι όροι λειτουργίας του χώρου υγειονομικής ταφής του Κιάτου περιγράφονται στην κοινή υπουργική απόφαση 83571 της 20ής Αυγούστου 1997 με την οποία εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι και η διάρκεια ισχύος τους ορίστηκε σε πέντε έτη, πλην όμως οι αρμόδιες αρχές εξακολούθησαν να τους εφαρμόζουν και μετά τη λήξη της ισχύος τους το 2002. Στους όρους αναφέρεται ότι ο χώρος υγειονομικής ταφής θα λειτουργήσει επί τουλάχιστον δεκατέσσερα έτη, δηλαδή έως το 2016.

Ο ΧΥΤΑ του Κιάτου έχει συμπεριληφθεί στο περιφερειακό σχέδιο διαχειρίσεως στερεών αποβλήτων της Πελοποννήσου, το οποίο τέθηκε

σε ισχύ στις 15 Φεβρουαρίου 2005, καθώς και στο από 2 Δεκεμβρίου 2010 επικαιροποιημένο περιφερειακό σχέδιο για το μεταβατικό διάστημα έως την κατασκευή ολοκληρωμένης εγκαταστάσεως διαχειρίσεως αποβλήτων. Ο εν λόγω ΧΥΤΑ εξυπηρετεί τους Νομούς Κορινθίας και Αργολίδας, καθώς και τους Δήμους Τρίπολης, Β. Κυνουρίας και Ν. Κυνουρίας.

Η Επιτροπή ζητεί από το Δικαστήριο να διαπιστώσει ότι, όσον αφορά τον ΧΥΤΑ του Κιάτου, η Ελλάδα παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από τις οδηγίας 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα και 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων.

Η προσφυγή της Επιτροπής στηρίζεται κατ’ ουσίαν σε δύο χωριστές αιτιάσεις: την έλλειψη ισχύουσας άδειας λειτουργίας και τις δυσλειτουργίες που διαπιστώθηκαν στον ΧΥΤΑ Κιάτου.

Με τη σημερινή του απόφαση του Δικαστήριο απορρίπτει κατ’ αρχάς το επιχείρημα της Ελλάδας ότι για την επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος απαιτείται συνεργασία πολλών φορέων, όπως είναι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση, η Περιφέρεια και ο Δήμος. Ένα κράτος μέλος δεν μπορεί να επικαλείται διατάξεις, πρακτικές ή καταστάσεις της εσωτερικής του έννομης τάξης για να δικαιολογήσει τη μη τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το δίκαιο της Ένωσης.

Με την πρώτη αιτίαση, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η Ελλάδα δεν εξασφάλισε τη λειτουργία του ΧΥΤΑ του Κιάτου με ισχύουσα άδεια, γεγονός που η Ελλάδα δεν αμφισβητεί. Διευκρινίζει, συναφώς, ότι παραδόθηκε στην αρμόδια αρχή μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων προκειμένου να κινηθεί εκ νέου η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδοτήσεως και ότι, παρά την έλλειψη άδειας λειτουργίας, ο ΧΥΤΑ εξακολουθεί να λειτουργεί σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους που είχαν εγκριθεί με την κοινή υπουργική απόφαση του 1997 και έληξαν το 2002.

Το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι η ύπαρξη παραβάσεως πρέπει να εκτιμάται σε συνάρτηση με την εκπνοή της ταχθείσας με την αιτιολογημένη γνώμη προθεσμίας (1/8/2012) και ότι οι μεταβολές που επήλθαν στη συνεχεία δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη. Η πρώτη αιτίαση της Επιτροπής πρέπει εν μέρει να γίνει δεκτή, δεδομένου ότι η Ελλάδα, μη διασφαλίζοντας ότι ο ΧΥΤΑ του Κιάτου λειτουργεί με ισχύουσα άδεια, παρέβη τις υποχρεώσεις που υπέχει από τις οδηγίες 1999/31  και 2008/98.

Με τη δεύτερη αιτίαση η Επιτροπή προβάλλει τις δυσλειτουργίες του ΧΥΤΑ. Το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι, για την εξακρίβωση της ορθής εφαρμογής στην πράξη των εθνικών διατάξεων για την ουσιαστική εφαρμογή οδηγιών, η Επιτροπή δεν διαθέτει ίδια εξουσία διενέργειας ελέγχων στον τομέα αυτό, αλλά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα στοιχεία που παρέχονται από τυχόν καταγγέλλοντες, από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς, από τον Τύπο καθώς και από το ίδιο το οικείο κράτος μέλος.

Εφόσον η Επιτροπή έχει προσκομίσει επαρκή στοιχεία από τα οποία προκύπτει το υποστατό ορισμένων πραγματικών περιστατικών εντός του εδάφους της Ελλάδας, εναπόκειται στο κράτος αυτό να αμφισβητήσει κατά τρόπο ουσιαστικό και εμπεριστατωμένο τα προβληθέντα στοιχεία. Προκύπτει λοιπόν ότι οι δυσλειτουργίες στον ΧΥΤΑ του Κιάτου, τις οποίες επικαλείται η Επιτροπή, πρέπει να θεωρηθούν αποδεδειγμένες.

Το Δικαστήριο έχει ήδη κρίνει ότι η οδηγία 2008/98, δεν ορίζει επακριβώς το περιεχόμενο των μέτρων που πρέπει να ληφθούν προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι η διάθεση των αποβλήτων πραγματοποιείται χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία του ανθρώπου και χωρίς να βλάπτεται το περιβάλλον, εντούτοις η διάταξη αυτή δεσμεύει τα κράτη μέλη ως προς τον επιδιωκόμενο σκοπό, καταλείποντάς τους ένα περιθώριο εκτιμήσεως κατά την αξιολόγηση της αναγκαιότητας των μέτρων αυτών.

Εν προκειμένω, διαπιστώθηκε ότι ο ΧΥΤΑ του Κιάτου λειτουργεί χωρίς ισχύουσα άδεια από το 2002. Διαπιστώθηκε επίσης, βάσει της εκθέσεως αυτοψίας της 31ης Ιουλίου 2012, ότι στον συγκεκριμένο χώρο δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις λειτουργίας ΧΥΤΑ και ότι, βάσει της υπογεγραμμένης από τον Περιφερειάρχη Πελοποννήσου γνωμοδοτήσεως της 11ης Δεκεμβρίου 2012, παραβιάζεται η περιβαλλοντική νομοθεσία, με συνέπεια να προκαλούνται σοβαρές βλάβες στο περιβάλλον. Από τα προεκτεθέντα προκύπτει ότι η λειτουργία του ΧΥΤΑ του Κιάτου χωρίς ισχύουσα άδεια είχε ως συνέπεια την επί μακρόν σημαντική υποβάθμιση του περιβάλλοντος, χωρίς επέμβαση των αρμοδίων αρχών.

Τρίτον, η Ελλάδα δεν έλαβε μέτρα για την απαγόρευση της εγκατάλειψης, της απόρριψης ή της ανεξέλεγκτης διαχειρίσεως των αποβλήτων.

Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο αποφασίζει ότι η Ελλάδα παρέβη τις υποχρεώσεις που απορρέουν:

-       από την οδηγία 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα, μη λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι η διαχείριση των αποβλήτων στον ΧΥΤΑ Κιάτου πραγματοποιείται χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ανθρώπινη υγεία και χωρίς να βλάπτεται το περιβάλλον και ότι απαγορεύεται η εγκατάλειψη, η απόρριψη ή η ανεξέλεγκτη διαχείριση των αποβλήτων του εν λόγω χώρου υγειονομικής ταφής,

-       από την οδηγία 1999/31/ΕΚ  περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων, ανεχόμενη τη λειτουργία του ΧΥΤΑ Κιάτου χωρίς ισχύουσα άδεια και μη διασφαλίζοντας ότι ο κάτοχος των αποβλήτων ή ο φορέας εκμετάλλευσης του εν λόγω ΧΥΤΑ έχει τη δυνατότητα να αποδείξει ότι τα απόβλητα μπορούν να γίνουν δεκτά στον συγκεκριμένο χώρο σύμφωνα με τους όρους της άδειας,

-       από την οδηγία 1999/31/ΕΚ, μη μεριμνώντας ώστε κατά τη λειτουργία του χώρου υγειονομικής ταφής αποβλήτων ο φορέας εκμετάλλευσης να έχει θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμα ελέγχου και παρακολουθήσεως.