Η κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης το 2021: Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ξεπερνούν τα ορυκτά καύσιμα ως κύρια πηγή ενέργειας της ΕΕ

 

Η Επιτροπή ενέκρινε χθες τις εκθέσεις της για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης το 2021, στις οποίες καταγράφεται η πρόοδος που σημειώνει η ΕΕ στο πλαίσιο της μετάβασής της σε καθαρές μορφές ενέργειας, σχεδόν δύο χρόνια μετά την έναρξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Αν και σημειώνονται διάφορες ενθαρρυντικές τάσεις, θα απαιτηθούν εντατικότερες προσπάθειες προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της μείωσης των καθαρών εκπομπών κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030 και της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Τα δεδομένα θα πρέπει να αναλυθούν

προσεκτικά κατά το επόμενο έτος έτσι ώστε να εντοπιστούν πιο μακροπρόθεσμες τάσεις μετά την πανδημία COVID-19.

Στην έκθεση διαπιστώνεται ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ξεπέρασαν για πρώτη φορά τα ορυκτά καύσιμα ως κύρια πηγή ενέργειας της ΕΕ το 2020, παράγοντας το 38 % της ηλεκτρικής ενέργειας σε σύγκριση με το 37 % από ορυκτά καύσιμα. Εννέα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν ήδη καταργήσει τη χρήση άνθρακα για την παραγωγή ενέργειας, 13 έχουν ορίσει ημερομηνία κατάργησης και τέσσερα εξετάζουν πιθανά χρονοδιαγράμματα. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ των 27 μειώθηκαν το 2020 κατά σχεδόν 10 % σε σύγκριση με το 2019. Πρόκειται για μια πρωτοφανή πτώση ως απόρροια της πανδημίας COVID-19, η οποία οδήγησε σε μείωση του συνόλου των εκπομπών κατά 31 % σε σύγκριση με το 1990.

Το 2020, η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας μειώθηκε κατά 1,9 % και η τελική κατανάλωση ενέργειας κατά 0,6 %. Ωστόσο, τα επίπεδα των δύο αυτών μειώσεων δεν επαρκούν για την επίτευξη των στόχων που έχει θέσει η ΕΕ για το 2020 και το 2030. Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση του ζητήματος σε επίπεδο κρατών μελών και ΕΕ θα πρέπει να συνεχιστούν. Οι επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων υποχώρησαν ελαφρά το 2020 λόγω της συνολικά μειωμένης κατανάλωσης ενέργειας. Τόσο οι επιδοτήσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και οι επιδοτήσεις στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης αυξήθηκαν κατά το ίδιο έτος.

Η φετινή έκθεση δημοσιεύεται εν μέσω μίας περιόδου απότομης αύξησης των τιμών ενέργειας στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, η οποία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αυξημένες τιμές του φυσικού αερίου. Παρότι η κατάσταση αυτή αναμένεται να είναι προσωρινή, αναδεικνύει την εξάρτηση της ΕΕ από τις εισαγωγές ενέργειας, η οποία έχει αυξηθεί στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 30 ετών, καθώς και τη σημασία της μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας ώστε να αυξηθεί η ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η ενεργειακή φτώχεια πλήττει έως και 31 εκατ. άτομα στην ΕΕ, συνεπώς το ζήτημα αυτό θα παραμείνει στο επίκεντρο της προσοχής μας εν όψει των οικονομικών προκλήσεων της πανδημίας COVID-19 και του τρέχοντος επιπέδου των τιμών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή, στην πρόσφατη ανακοίνωσή της για τις τιμές της ενέργειας, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των ευάλωτων καταναλωτών.

Η έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης αναλύει τον τρόπο με τον οποίο οι πολιτικές για την ενέργεια και το κλίμα επηρεάστηκαν από την πανδημία COVID-19 την περσινή χρονιά και παρουσιάζει την ουσιαστική πρόοδο που σημειώθηκε σε νομοθετικό επίπεδο ως προς την απανθρακοποίηση. Αναφέρονται επίσης οι προσπάθειες που καταβάλλονται σε πολιτικό επίπεδο για να διασφαλιστεί ότι οι κλιματικοί και ενεργειακοί μας στόχοι θα ενσωματωθούν περισσότερο από ποτέ στα προγράμματα ανάκαμψής μας από την πανδημία COVID-19.

Ιστορικό

Η έκθεση για την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης αναλύει τους πέντε πυλώνες της Ενεργειακής Ένωσης, οι οποίοι είναι οι εξής: η επιτάχυνση της απανθρακοποίησης με βασικό άξονα το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ΣΕΔΕ) και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας· η αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης· η ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και προστασίας· η ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ· η έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα. Προσδιορίζει επίσης τους τομείς προτεραιότητας για τη μελλοντική ανάληψη δράσης με στόχο την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η κύρια έκθεση συνοδεύεται από πέντε εκθέσεις με αλληλοσχετιζόμενα θέματα.

    Παράρτημα για τις επιδοτήσεις στον τομέα της ενέργειας της ΕΕ: Οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων μειώθηκαν το 2020, κυρίως λόγω της μείωσης της ζήτησης ενέργειας εν μέσω της πανδημίας COVID-19. Θα πρέπει ωστόσο να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες για να εξασφαλιστεί ότι οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων στην ΕΕ θα συνεχίσουν να μειώνονται και δεν θα ανακάμψουν στο πλαίσιο της γενικότερης οικονομικής ανάκαμψης και της αυξημένης ζήτησης ενέργειας.
    Η έκθεση για την πρόοδο όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα των τεχνολογιών καθαρής ενέργειας περιλαμβάνει μια αξιολόγηση του οικοσυστήματος καθαρής ενέργειας που καλύπτει από την έρευνα και την καινοτομία έως την εφαρμογή των εν λόγω τεχνολογιών. Η πρόοδος αξιολογείται με βάση βασικούς δείκτες ανταγωνιστικότητας. Η έκθεση καθιστά σαφές ότι, ενώ η ΕΕ παραμένει στην πρώτη γραμμή της έρευνας στον τομέα της καθαρής ενέργειας, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία και για τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ καινοτομίας και αγοράς.
    Η έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα: «Επιτάχυνση της ευρωπαϊκής δράσης για το κλίμα με στόχο ένα πράσινο και δίκαιο μέλλον γεμάτο ευημερία» περιγράφει την πρόοδο που έχουν σημειώσει η ΕΕ και τα κράτη μέλη ως προς την επίτευξη των στόχων μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και αναφέρει τις πρόσφατες εξελίξεις στην κλιματική πολιτική της ΕΕ. Η έκθεση βασίζεται σε στοιχεία που υπέβαλαν τα κράτη μέλη στο πλαίσιο του κανονισμού της ΕΕ για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της δράσης για το κλίμα.
    Η έκθεση για την αγορά άνθρακα περιγράφει τις εξελίξεις στη λειτουργία της ευρωπαϊκής αγοράς άνθρακα, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη διενέργεια των πλειστηριασμών, τη δωρεάν κατανομή, τις εξακριβωμένες εκπομπές, την εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης, την εποπτεία της αγοράς, την υποδομή του ΣΕΔΕ της ΕΕ και τη συμμόρφωση με το ΣΕΔΕ.
    Η έκθεση για την ποιότητα των καυσίμων παρέχει πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά τη μείωση της έντασης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τα καύσιμα των οδικών μεταφορών και την ποιότητα και τη σύνθεση των καυσίμων που διατίθενται στην ΕΕ. Η έκθεση συνοψίζει την κατάσταση που ανέφεραν τα κράτη μέλη βάσει του άρθρου 7α και του άρθρου 8 παράγραφος 3 της οδηγίας για την ποιότητα των καυσίμων.